Urząd Stanu Cywilnego zasadnie odmówił wydania zaświadczenia, które pozwalałoby Jakubowi Urbanikowi na zawarcie małżeństwa jednopłciowego w Hiszpanii - orzekł w środę prawomocnie Sąd Okręgowy w Warszawie.
SO oddalił apelację Urbanika od wyroku sądu rejonowego, który podtrzymał decyzję kierownika stołecznego USC, odmawiającą wydania mu zaświadczenia o możności zawarcia ślubu za granicą z jego partnerem José Luisem Alonso Rodriguezem (prawo w Hiszpanii dopuszcza małżeństwa jednopłciowe). Powód zapowiada skargę na Polskę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Urbanik (wykładowca z UW) żądał zmiany decyzji USC lub też zwrotu sprawy do SR, wskazując że dyskryminuje ona osoby homoseksualne, a prawo polskie nie może ignorować prawa europejskiego. Do sprawy przyłączył się rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar, który podkreślał, że taka odmowa jest niezgodna z prawem europejskim. Innym wnioskiem powoda i RPO było zadanie w całej sprawie tzw. pytania prejudycjalnego Trybunałowi Sprawiedliwości UE w Luksemburgu.
Pozwany USC podtrzymał swe stanowisko, powołując się na zapis konstytucji, że "małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny znajduje się pod ochroną i opieką RP".
Zgodnie z polskim prawem, jeśli obywatel Polski chce zawrzeć małżeństwo za granicą, składa do USC wniosek o wydanie mu zaświadczenia, że może on zawrzeć małżeństwo ze wskazaną osobą. USC ocenia, czy nie zachodzą przeszkody prawne, na podstawie oświadczenia wnioskodawcy, w którym podaje m.in. dane osoby, z którą chce zawrzeć małżeństwo. W sprawie Urbanika kierownik USC odmówił wydania zaświadczenia, bo wskazaną osobą był mężczyzna.
Od odmowy USC Urbanik odwołał się do SR, który w kwietniu br. oddalił jego pozew, uznając że USC nie mógł wydać zaświadczenia. SR nie uwzględnił też wniosku powoda, by zadać TSUE pytanie, czy prawo europejskie sprzeciwia się prawu krajowemu, mówiącemu iż nie można wydać zaświadczenia umożliwiającego zawarcie małżeństwa w innym państwie UE tylko dlatego, że chodzi o osoby tej samej płci.
Powód złożył apelację do SO. "W polskim porządku prawnym nie istnieje norma nakazująca zwalczanie małżeństw jednopłciowych wszędzie, gdzie mogliby je zawrzeć obywatele RP" - napisano w apelacji. Dodano, że polska konstytucja nie wyklucza związków tej samej płci.
Urbanik mówił PAP, że w sprawie naruszono jego godność, a także prawa jego partnera. "Chodzi nam o nabycie ochrony prawnej, którą prawa krajowe przyznają rożnym sformalizowanym związkom; my w świetle prawa jesteśmy nikim" - oświadczył. "Przyszedłem do sądu po sprawiedliwość i mam nadzieję, że sąd mi jej udzieli" - dodał.
Jego adwokat mec. Paweł Marcisz mówił w SO, że w tej sprawie uniemożliwiono zrealizowanie ustawodawstwa hiszpańskiego; naruszono też zasadę równości. Podkreślił, że funkcja żądanego zaświadczenia jest "czysto informacyjna". Opowiedział się za prounijną wykładnią polskiego prawa. "Zapis konstytucji RP chroni małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny tylko w Polsce" - mówił, dodając że Polska nie może odmówić zawarcia małżeństwa jednopłciowego w Hiszpanii.
Bodnar wniósł do SO o zmianę decyzji USC lub też o zadanie pytania TSUE. W piśmie RPO do sądu znalazło się stwierdzenie że odmowa wydania zaświadczenia wyłącznie z powodu braku różnicy płci "nupturientów" (osób mających zawrzeć związek małżeński - PAP) narusza europejską Konwencję o ochronie praw człowieka oraz Kartę Praw Podstawowych. Wskazano, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu już stwierdzał naruszenia w takich sprawach. Podkreślono też, że sąd w Sieradzu w 2012 r. w podobnej sytuacji zakwestionował odmowę wydania zaświadczenia przez tamtejszy USC. W konkluzji RPO stwierdził, że SO powinien odmówić w tej sprawie zastosowania prawa krajowego, z uwagi na jego niezgodność z prawem UE.
Trzy sędzie SO oddaliły apelację Urbanika, w pełni podzielając ustalenia SR. Jak mówiła w uzasadnieniu decyzji sędzia Wioletta Iwańczuk, SR słusznie uznał, że naczelnik USC ma prawo badać, z kim wnioskodawca chce zawrzeć małżeństwo za granicą. Dodała, że na gruncie polskiego prawa zawarcie związku między osobami jednej płci jest niemożliwe.
SO nie uwzględnił zarzutów apelacji, że w sprawie naruszono prawo europejskie. Sędzia Iwańczuk podkreślała, że nie rozstrzyga ono sprawy związków osób tej samej płci, pozostawiając to państwom członkowskim UE. "Brak rejestracji związków osób tej samej płci nie jest przejawem dyskryminacji" - dodała. Podkreśliła, że także prawo międzynarodowe mówi, iż w takiej sytuacji rozstrzygające jest prawo ojczyste. Zdaniem sądu nie doszło tu do ingerencji w porządek prawny Hiszpanii, m.in. dlatego, że odmowa wydania zaświadczenia dotyczyła tylko obywatela Polski.
Nadrzędna nad prawem europejskim jest Konstytucja RP z zapisem o małżeństwie - podkreśliła sędzia Iwańczuk, uzasadniając odmowę wystąpienia z pytaniem do TSUE. Dodała, że warunkiem takiego wystąpienia jest konieczność wykładni prawa europejskiego a nie krajowego, które w tej kwestii "jest jednoznaczne".
Urbanik powiedział dziennikarzom, że polska konstytucja nie ma zastosowania w Hiszpanii. "Wydanie zaświadczenia nie narusza dobra konstytucyjnego, jakim jest ochrona małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny" - powiedział. "Jedno drugiemu nie szkodzi" - dodał.
Podkreślił też, że decyzja SO odwlecze zawarcie jego małżeństwa w Hiszpanii, ale zamierza on złożyć skargę na Polskę do ETPC. Zwrócił uwagę, że SO w ogóle nie odniósł się do ostatniego wyroku ETPC w sprawie związków jednopłciowych.
Chodzi o wyrok z lipca br., w którym ETPC uznał, że brak legalizacji związków partnerskich, przy braku dostępności małżeństw dla par homoseksualnych, narusza art. 8 Konwencji praw człowieka co do prawa do prywatności i życia rodzinnego. Uznano, że uregulowanie tych kwestii to "pozytywny obowiązek państwa". Według RPO wydawanie zaświadczeń, takich jakich żąda Urbanik, byłoby wypełnieniem tego wyroku ETPC. W ETPC jest już jedna skarga na Polskę ws. odmowy wydania takiego zaświadczenia.
W lipcu br. stołeczny sąd uznał, że można wstąpić w stosunek najmu mieszkania po zmarłym partnerze homoseksualnym. W 2012 r. Sąd Najwyższy orzekł w precedensowej uchwale, że osoba tej samej płci, którą łączyła więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza z osobą mieszkającą w wynajmowanym mieszkaniu, przejmuje po jej śmierci najem mieszkania - tak samo jak konkubina czy żona.
W styczniu 2014 r. Sejm odrzucił trzy projekty ustaw dotyczących związków partnerskich (także jednopłciowych)- zarówno złożony przez PO, jak i dwa autorstwa ówczesnego Ruchu Palikota i SLD. W grudniu 2014 r. Sejm nie wprowadził do porządku obrad projektu zgłoszonego przez Twój Ruch, a w maju tego roku - projektu SLD.
Choć polskie prawo nie uznaje małżeństw jednopłciowych, polscy obywatele mogą zawierać je za granicą - z obywatelami krajów, w których jest to możliwe.(PAP)
Zamieszczone na stronach internetowych portalu www.DziennikZwiazkowy.com materiały sygnowane skrótem „PAP” stanowią element Codziennego Serwisu Informacyjnego PAP, będącego bazą danych, którego producentem i wydawcą jest Polska Agencja Prasowa S.A. z siedzibą w Warszawie. Chronione są one przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Powyższe materiały wykorzystywane są przez Alliance Printers and Publishers na podstawie stosownej umowy licencyjnej. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, jest zabronione.
Ewa Malcher
