(Korespondencja ze Stevens Point)
Wydanie „Gwiazdy Polarnej”, które w tej chwili oddajemy naszym Czytelnikom, jest szczególne. Wraz z nim „Gwiazda Polarna” weszła w drugie stulecie swojego istnienia – pierwszy jej numer ukazał się z datą 30 października 1908 roku. Na palcach jednej ręki można dziś policzyć tytuły, które na polonijnym rynku ukazują się nieprzerwanie tak długo. Należy do nich gazeta „Dziennik Związkowy” w Chicago, którego setny jubileusz obchodzony był w styczniu 2008 roku. Korzystając z tej okazji, cofnijmy się pamięcią i poznajmy przynajmniej część bogatej historii naszego wydawnictwa – z fragmentów opracowania byłego redaktora naczelnego pisma w latach 1977-1983 Alfonsa Heringa, które ukazało się w 1978 roku.
Zanim jednak przejdziemy do wspomnień, wypada powiedzieć jedno: obecny jubileusz, obchodzony z konieczności bez fanfar i hucznych uroczystości, uświadamia nam wszystkim, że „Gwiazda Polarna” odegrała i odgrywa znaczącą rolę w propagowaniu polskiego słowa, kultury i tradycji. „Gwiazda Polarna” wchodzi w następne stulecie. Chcielibyśmy i robimy co w naszej mocy, żeby pismo nadal mogło służyć naszym czytelnikom, Polonii. Ale to nie zależy już tylko od nas – redaktorów i wydawców. Zależy w znaczącej mierze od czytelników i ich poparcia. Zróbmy wszystko i wspólnymi siłami utrzymajmy pismo.
Dzieje
„Gwiazdy Polarnej”
Trudno mówić o historii „Gwiazdy Polarnej” lub jakiegokolwiek innego pisma polonijnego, nie podając najpierw choćby pobieżnego szkicu przeszłości, w której te pisma wyrosły. Kiedy pokazało się w Nowym Jorku pierwsze czasopismo w języku polskim pt. „Echo z Polski”, które ostało się zaledwie dwa lata, nikt nie mógł przewidzieć, że kilkadziesiąt lat później, na przełomie XIX i XX wieku, nastąpi istna eksplozja polskich wydawnictw. Początek dały lata 1887-1888, od którego to czasu i po nim zaczęły ukazywać się takie pisma (wymieniając tylko większe i dłużej trwające) jak: „Kuryer Polski” w Milwaukee, „Dziennik Chicagoski” w Chicago, „Polak w Ameryce” w Buffalo, „Wiadomości Codzienne” w Cleveland, „Dziennik Związkowy” w Chicago, „Dziennik Polski” w Detroit, „Gwiazda Polarna” w Stevens Point. Pisma wyrastały jedne po drugim jak grzyby po deszczu i wiele z nich, jak grzyby, znikało po krótkim żywocie.
Te bogate nakłady dzienników, tygodników, miesięczników, kwartalników, również pism ukazujących się sporadycznie, kalendarzy – wszystko to rozchodziło się na rynku jak świeże bułeczki. Zadziwiająca była ta stara Polonia, tak chciwa polskiego słowa, tak hojnie je wspierająca, a przecież obok tego budowała liczne szkoły, kościoły i domy polskie. Zadziwiająca tym bardziej, że nie była to Polonia ani bogata, ani w większości wykształcona. Przypuszczalnie obie te wartości – bogactwo i wykształcenie – nie mają wiele wspólnego z dobrze i praktycznie pojętym patriotyzmem.
W tych to czasach w Stevens Point wychodził tygodnik o nazwie „Rolnik”, założony w 1891 roku przez Z. Huttera i T. Krutzę, później przejęty przez braci Worzałłów i przeznaczony dla okolicznych farmerów, co nie znaczy, że nie był również czytany przez miejscowych mieszczuchów. Dzieje „Gwiazdy Polarnej” są ściśle związane z „Rolnikiem”. Pierwszy nakład „Gwiazdy Polarnej” z 1908 roku jest zgodny z nakładem „Rolnika”. Od 1909 roku „GP” wychodziła już samodzielnie, zdobywała czytelników we wszystkich stanach i w roku 1917 (z poprzednich lat brak danych) jej nakład wynosił 49 tys. egzemplarzy.
Niejednego z naszych czytelników może zastanowić, skąd wzięła się trochę dziwnie brzmiąca nazwa tygodnika. Wynikała ona z konkursu rozpisanego przez redakcję. Większość z zapytanych opowiedziała się za nazwą „Gwiazda Północna”, ale dla łatwiejszej wymowy zmieniono ją na „Polarną”. Jest to nazwa symboliczna. Jak niegdyś wiodła ona starych żeglarzy do nowych, nieznanych lądów, tak prowadzić miała naszych emigrantów do ziemi amerykańskiej, gdzie nadal powinna być ich wierną przewodniczką. Nazwa od samego początku nie podobała się redaktorom innych pism polonijnych. Nazywali ją „dziwacznym wymysłem mądrali ze Stevens Point”, nazwą „muzealną”, „mamutem wisconsińskim” itp. „wczesny redaktor naczelny Paweł Klimowicz, mający wcale cięty język, odpowiedział im zbiorowo, w swej kolumnie, podobnej do dzisiejszego artykułu redakcyjnego: „Nie podoba się pewnym zazdrosnym pismakom nazwa naszej gazety. Nie dziwię się przecież temu, bo ich żółć zalewa, że „Gwiazda Polarna” odbiera im ich własnych czytelników. Może to ich jednak obudzi z lenistwa i nauczy, jak trzeba redagować dobre pismo. „Gwiazda Polarna” i w tym może być dla nich ‘Gwiazdą Przewodnią’”. Tego rodzaju utarczki pomiędzy pismami polonijnymi nie były niczym odosobnionym. W pierwszych rocznikach „GP” znaleźć można liczne tego ślady. Cokolwiek można powiedzieć o ówczesnych redaktorach, jedno jest pewne – byli to ludzie z temperamentem.
Cóż to właściwie jest takiego, ta „Gwiazda Polarna”? – mógłby ktoś zapytać. Bo to ani dziennik, choć ma pewną ilość dziennikarskich wiadomości, ani typowy tygodnik, choć wychodzi każdego tygodnia. Może najbliższe prawdy jest określenie jednej z naszych czytelniczek, która uważa, że jest to coś w rodzaju kalendarza, ukazującego się w tygodniowych odcinkach. I taki typ pisma, jak wykazała praktyka i wieloletnie powodzenie, zdaje się najbardziej odpowiadać sporej części polonijnego społeczeństwa. Różnorodność tematyki pisma odpowiada zresztą charakterystycznej różnorodności „gatunku” polskiego czytelnika: od tych, którzy czytają i piszą z pewną trudnością, do ludzi z wyższym wykształceniem. Sprawia to pewne trudności w redagowaniu, dociąganiu do tego, co jest niemożliwe, to znaczy pełnego zadowolenia wszystkich czytelników. „Gwiazda Polarna” wyznawała zawsze zasadę, że jest pismem dla wszystkich, nie dla tej czy innej grupy i dzięki temu jej popularność trwa do dzisiaj.
Opracował:
Jacek Hilgier
