Joanna Trzos
Pracownicy domowi w Chicago od 1 stycznia br. mają prawo do pisemnego kontraktu z pracodawcą. Do tzw. domestic workers zalicza się opiekunki do dzieci, osoby sprzątające indywidualnie albo w serwisach, osoby zatrudnione do zapewnienia opieki zdrowotnej w domu. Co powinno znaleźć się w umowie o zatrudnienie podpisywanej przez pracownika domowego? Na te i wiele innych pytań odpowiada w rozmowie z „Dziennikiem Związkowym” Anna Jakubek, organizatorka społecznościowa w Arise Chicago, ugrupowaniu broniącym praw pracowników.
Joanna Trzos: „Dziennik Związkowy” informował w noworocznym w wydaniu, ale być może nie wszyscy jeszcze wiedzą, że z dniem 1 stycznia 2022 roku w Chicago pracownicy domowi mogą podpisywać umowy z pracodawcami. Dlaczego jest to ważna zmiana dla wszystkich zatrudnionych w tej branży?
Anna Jakubek: Pracownicy domowi w Chicago mają teraz prawo do kontraktu pisemnego, nie ustnego, który do tej pory jest bardzo popularny. Osoby te mogą zawierać z pracodawcą umowę o pracę na piśmie. Zawód pracownika domowego jest bardzo specyficzny, bo pracodawcą są indywidualne osoby, które zatrudniają pracowników np. do opieki nad starszymi czy dziećmi, czy do sprzątania domu. Podpisanie kontraktu o pracę na pewno zabezpiecza pracownika domowego na przyszłość i buduje jego historię pracy.
Wiem, że byłaś zaangażowana w przyjęcie tego rozporządzenia przez Radę Miasta Chicago, co stało się w czerwcu 2021 r. Czy łatwo było doprowadzić do uchwalenia tego prawa, które weszło w życie wraz z początkiem tego roku?
– Akcja w kierunku ulepszenia życia pracowników domowych w mieście Chicago trwała od dwóch lat. Rozporządzenie było promowane przez samą burmistrz Chicago Lori Lightfoot, której mama była pracownikiem domowym i w związku z tym pracownicy domowi mają szczególne miejsce w sercu burmistrz. W ramach tej dwuletniej kampanii pod nazwą ‘Twój dom jest czyimś miejscem pracy’ miasto Chicago uruchomiło stronę internetową poświęconą edukacji na temat zawodu pracownika domowego. Powstał nawet mural stworzony przez artystkę z Chicago Sam Kirk, na którym umieściła ona między innymi długoletnią liderkę naszej organizacji Magdę Zylinską. Chcemy z informacją na temat tego nowego prawa dotrzeć do wszystkich, którzy wykonują zawód pracownika domowego, tym bardziej, że po przerwie spowodowanej restrykcjami z powodu pandemii, teraz wielu takich pracowników powróciło do swoich czynności.
W jaki sposób rozmawiać z pracodawcą, który być może o tym rozporządzeniu jeszcze nie wie?
– Proponujemy po prostu przekazanie suchej informacji na ten temat. Można zapytać się pracodawcy, czy wie, że w Chicago wraz z nowym rokiem weszło w życie nowe prawo. Można odesłać pracodawcę na oficjalną stronę miasta chicago.gov, na której zamieszczono komunikat. Zapraszam także na stronę naszej organizacji arisechicago.org, na której publikujemy wiele informacji dla pracowników domowych, w tym dostępne w języku polskim wzory pisemnych kontraktów.
Jakie informacje powinny znaleźć się w pisemnym kontrakcie o pracę zawieranym przez pracownika domowego?
– Przykładowe kontrakty, które mamy na naszej stronie arisechicago.org są bardzo obszerne, bo pokazujemy co w takim kontrakcie może zostać ujęte, ale nie znaczy to, że wszystko musi zostać zamieszczone w waszej umowie o pracę. Pokazujemy po prostu wszystkie możliwe opcje, które są dostępne w myśl prawa. To są przykładowe umowy stworzone według zaleceń naszej organizacji, a także koalicji organizacji pracowników domowych (Illinois Domestic Workers Coalition).Na pewno w takiej pisemnej umowie o pracę muszą znaleźć się informacje dotyczące godzin pracy, wynagrodzenia, adresu miejsca pracy i dla kogo pracujemy. Kontrakt zawarty przez pracodawcę i pracownika domowego musi być podpisany przez obie strony. Miasto Chicago zaleca i wymaga, aby był to kontrakt sporządzony w języku, który preferuje pracownik domowy. Na naszej stronie arisechicago.org/dw_contracts. mamy wzory takich kontraktów w kilku wersjach językowych.Zamieszczamy różne dostępne dla pracownika opcje, które jednak nie są obowiązkowe, np. w umowie o pracę można zapisać, jakie płatne wolne pracownik dostaje. Przy okazji przypomnę, że prawo pracy reguluje nasz czas pracy, więc jeżeli pracujemy 40 godzin tygodniowo, to każda dodatkowo przepracowana powinna wynosić półtorej stawki, zatem jeżeli ktoś zarabia 15 dolarów na godzinę, bo taka jest minimalna stawka dla pracowników domowych w mieście Chicago, to jego 41 godzina powinna wynosić plus 7 i pół dolara, czyli będzie to 22,5 dolara na godzinę. Pracodawca musi zdawać sobie z tego sprawę. Zachęcamy do zapoznania się ze wzorem tych umów po to, żeby wiedzieć, czego tak naprawdę możemy wymagać od pracodawcy. Pracownicy domowi często narzekają, że umawiają się bardzo powierzchownie w sprawie obowiązków, dostają pracę i później rzeczy wychodzą, jak mówią ‘w praniu’.
Na jaki czas pracownik domowy powinien podpisać umowę o pracę?
– Mamy w tej sprawie dużo możliwości. Możemy podpisać kontrakt próbny na pierwsze 2 miesiące, a potem go zmienić. Prowadzę szkolenia i warsztaty dotyczące umowy o pracę i bardzo często podkreślam, co jest ważne np. dla opiekunek do dzieci, że kontrakt jest takim żywym dokumentem, bo przecież zmieniają się obowiązki, warunki pracy. Należy ująć to w kontrakcie nie dlatego, żeby być bardzo wymagającym w stosunku do pracodawcy, ale żeby czuć się bezpiecznie. Musimy wiedzieć, czego od nas wymagają, ale musimy też wiedzieć, co my możemy wymagać od pracodawcy.
Co może zrobić pracownik domowy, jeżeli pracodawca odmówi podpisania umowy o pracę?
– Jeżeli nie chce jej podpisać, to łamie prawo, a pracownik może zgłosić to do chicagowskiego biura do spraw standardów zatrudnienia (Office of Labor Standards), które zostało powołane, m.in. dzięki zabiegom naszej organizacji. Biuro to będzie zajmować się takimi skargami, które dotyczyć będą niewywiązywania się z kontraktu o pracę. W tym momencie przewidywana jest kara w wysokości 500 dolarów i dodatkowe konsekwencje w zależności od sytuacji pracownika domowego, czyli jak długo ta osoba pracuje, czy została zwolniona z tego powodu. To wszystko będzie rozpatrywane oddzielnie.Formularz skargi w języku polskim dostępny jest na stronie: www.chicago.gov/content/dam/city/depts/bacp/OSL/20200903olscomplaintformpolishfillable.pdf.
Czy pracownicy domowi, którzy nie mają uregulowanego statusu imigracyjnego, mogą także podpisywać umowę o pracę?
– W kontrakcie nie ma pytania o numer Social Security, pozwolenie na pracę, ani nie jest wymagane podanie informacji dotyczących statusu. To jest oddzielna sprawa. Ponownie odsyłam na naszą stronę internetową arisechicago.org/dw_contracts, by sprawdzić przykładowe umowy o pracę dla pracowników domowych. Do wydrukowania dostępny jest wzór umowy o pracę dla osoby sprzątającej, dla niani czy dla opiekuna/opiekunki.
Czy na koniec możesz powiedzieć, czym jeszcze zajmuje się Arise Chicago, w której pełnisz rolę domestic worker organizer?
– Arise Chicago to organizacja, która ugruntowała się na na bazie różnych społeczności religijnych i kongregacji, zajmująca się prawem pracy i wszystkim, czego dotyczy. Prowadzimy działalność edukacyjną w tym zakresie, ale również organizujemy pracowników, dajemy im narzędzia, aby mogli rozwiązywać problemy w miejscu pracy.
Jeżeli ktoś chciałby się skontaktować z tobą bezpośrednio w sprawie dotyczącej pracowników domowych, w jaki sposób może to zrobić?
Mailowo pod adres [email protected] albo telefonicznie pod numerem 773 937 1825.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała:
Joanna Trzos[email protected]
