4 kwietnia 1949 r. podpisano w Waszyngtonie Traktat Północnoatlantycki powołujący NATO. Rozpoczęcie starań w sprawie przystąpienia Polski do Sojuszu było możliwe po upadku tzw. Żelaznej Kurtyny. 12 marca 1999 r. Polska stała się pełnoprawnym członkiem NATO – liczącej obecnie 30 państw najpotężniejszej organizacji zbiorowej obrony na świecie. Patrząc z perspektywy historycznej, droga naszego kraju do Sojuszu Północnoatlantyckiego nie była jednak prosta i pewna.
Rozpad zimnowojennego świata
Wieloletni proces integracji Polski z zachodnimi strukturami obronnymi został zainicjowany zakończeniem Zimnej Wojny. Wybory parlamentarne w Polsce 4 czerwca 1989 r. oraz pierwszy niekomunistyczny, prozachodni rząd w tej części Europy, upadek Muru Berlińskiego i likwidacja Układu Warszawskiego w 1991 r. to tylko niektóre z dat symbolizujących to wydarzenie..
Początkowo nie było jasne, w jakim kierunku pójdą kraje dawnego bloku wschodniego (np. kontrowersyjna koncepcja NATO-bis). W następnych latach stanowisko państw NATO do rozmów z Polską stawało się coraz bardziej otwarte, choć droga do członkostwa była jeszcze daleka. Program Partnerstwo dla Pokoju z 1994 r. nie satysfakcjonował w pełni Polski, ale był ważnym krokiem. W rezultacie dalszych starań w 1997 r. podjęto decyzję o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do Sojuszu.
Starania o członkostwo i bezcenne wsparcie Polonii z USA
Wsparcie Polonii z całego świata dla rodaków żyjących w kraju w okresie stanu wojennego jest dobrze znanym faktem. Tymczasem wiedza o pomocy środowisk polonijnych, zwłaszcza amerykańskich i kanadyjskich, dla akcesji Polski do NATO nie jest już tak powszechna. A wsparcie to można nawet oceniać jako kluczowe. Mimo że Polska miała dobre notowania w Waszyngtonie, to wśród polityków północnoamerykańskich nie brakowało sceptyków odnośnie rozszerzania NATO.
Polonia amerykańska, która była dotąd generalnie podzielona, zjednoczyła się wokół tego celu. Wysyłano listy do kongresmenów, zbierano podpisy pod petycjami i wykorzystywano też rodzący się wówczas Internet. Rolę kluczową w tym względzie odegrał Kongres Polonii Amerykańskiej (Polish American Congress, PAC). Jednymi z najbardziej aktywnych członków polskiego lobby w Waszyngtonie, które zabiegało o integrację Polski z NATO, był prezydencki doradca ds. bezpieczeństwa narodowego USA Zbigniew Brzeziński oraz kurier Rządu RP w Londynie Jan Nowak-Jeziorański. Praktycznie przez całe lata dziewięćdziesiąte XX w. współpracowali oni ze sobą, pozostając w ścisłym kontakcie.
Polska aktywnym członkiem NATO
Bilans dwudziestu lat Polski w NATO jest ewidentnie dodatni i korzystny także dla naszych sojuszników. Armię uzawodowiono, zmodernizowano i dostosowano do sojuszniczych standardów. Warszawa wyróżniała się w Sojuszu jako jeden z niewielu członków, przeznaczając co najmniej 2% PKB na siły zbrojne. Systematycznie wzrastała też pozycja Polski w Sojuszu, co potwierdził największy w historii szczyt NATO zorganizowany w Warszawie w lipcu 2016 r.
W ramach sojuszniczych misji polscy żołnierze brali aktywny udział w operacjach w Albanii, Kosowie, Bośni i Hercegowinie, Afganistanie czy Iraku. Na terenie Polski odbywały się liczne ćwiczenia grupujące kraje Sojuszu, w tym „Anakonda”. Utworzono Centrum Szkolenia Sił Połączonych w Bydgoszczy, Centrum Eksperckie Kontrwywiadu NATO (CI COE) w Krakowie czy natowską Wielonarodową Dywizję Północny Wschód (MNDNE) w Elblągu. Polskie myśliwce wspierają ochronę przestrzeni powietrznej Litwy, Łotwy i Estonii.
Dla Warszawy najważniejszą korzyścią są wzajemne gwarancje bezpieczeństwa państw – sygnatariuszy traktatu waszyngtońskiego. Gwarancje bezpieczeństwa wynikające z członkostwa w NATO zbudowały również fundament pogłębionej integracji Polski z Zachodem w wymiarze politycznym i gospodarczym, niewątpliwie ułatwiając późniejsze wstąpienie naszego kraju do Unii Europejskiej.
Sojusz w 2021 roku i perspektywy na przyszłość
NATO stoi przed wyzwaniem zachowania własnej spójności (wypowiedzi prezydenta Francji, przykład kooperacji Turcji z Rosją) oraz utrzymania gotowości do sprostania zarówno nowym zagrożeniom (hybrydowym, w tym – w cyberprzestrzeni), jak i tym konwencjonalnym, które – jak pokazują regionalne konflikty zbrojne w Europie – nie odeszły do lamusa. Tymczasem wiele z europejskich państw NATO nie przeznacza na obronność minimum 2% PKB, jak to uzgodniono. Ponadto, kraje mogące być potencjalnym zagrożeniem dla NATO w Europie, mimo że generalnie słabsze, jeśli chodzi o całościowy potencjał obronny, często dysponują groźnymi przewagami taktycznymi w postaci szybkości działań oraz integralności w realizacji danych strategii oraz wcielania ich w życie.
Dla pomyślnego zakończenia polskich starań o członkostwo w NATO w 1999 r. bezcenne okazały się nie tylko zabiegi dyplomatyczne, ale przede wszystkim wsparcie Polonii z USA i Kanady. Być może warto byłoby powtórzyć tamtą akcję polonijną w przyszłości (np. do obrony dobrego imienia Polski w Ameryce Północnej i na arenie międzynarodowej), ale pytanie, czy udałoby się zjednoczyć naszych rodaków wokół takiego wspólnego celu.
Warto dalej budować pozycję Polski, wzorując się na tych sukcesach z przeszłości, ale – wraz ze zbliżaniem się kolejnej rocznicy znaczącej już ponad dwie dekady naszego kraju w NATO – nie powinniśmy jednak tracić z oczu nowych wyzwań dla bezpieczeństwa i pokoju w Europie. Polska rozbudowuje swój niezależny potencjał obronny (pojawiają się nawet głosy o konieczności znacznego zwiększenia liczby żołnierzy) i dodatkowo może liczyć na gwarancje wynikające z artykułu 5 traktatu waszyngtońskiego. Pojawiające się głosy wątpiące w przyszłość Sojuszu nie wydają się uwzględniać realnej siły tej organizacji, którą dobrze egzemplifikuje rozszerzenie strefy wspólnej obrony prawie trzykrotne pod względem liczby państw członkowskich – z 12 krajów w 1949 r. do 30 obecnie.
Tekst powstał przy współpracy ze Stowarzyszeniem im. Kazimierza Wielkiego.
Tomasz Kijewski
Dyrektor Wykonawczy, Warsaw Institute
Pełniąc obowiązki dyplomatyczne, przez szereg lat aktywnie działał na rzecz Polski i Polonii w Ameryce Północnej. Ukończył stosunki międzynarodowe na Uniwersytecie Łódzkim i studia podyplomowe na Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie. Stypendysta m.in. Centrum Studiów Transatlantyckich w Maastricht i Centrum Generała Marshalla (Garmisch-Partenkirchen/Washington DC). Ukończył kurs w Międzynarodowej Agencji Energii (Paryż) oraz był doradcą ds. energetycznych w Calgary. Przygotowuje rozprawę doktorską.
Niniejszy artykuł powstał w ramach działalności społeczno-misyjnej polskiego think tanku Warsaw Institute. Jeśli cenicie Państwo przygotowane przez naszych ekspertów treści, apelujemy o wsparcie finansowe naszej działalności realizowanej na zasadzie non-profit. Do regularnych darczyńców przysyłamy bezpłatnie anglojęzyczny kwartalnik The Warsaw Institute Review.
Więcej informacji:
www.warsawinstitute.org/support/
Darowizny można dokonać bezpośrednio na konta bankowe:
USD: PL 82 1020 4900 0000 8502 3060 4017
EUR: PL 85 1020 4900 0000 8902 3063 7814
GBP: PL 18 1020 4900 0000 8302 3069 6641
PLN : PL 41 1020 1097 0000 7202 0268 6152
SWIFT: BPKOPLPW
Dziękujemy!
Warsaw Institute to polski think tank zajmujący się geopolityką. Główne obszary badawcze to stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo energetyczne oraz obronność. Warsaw Institute wspiera Inicjatywę Trójmorza oraz stosunki transatlantyckie.
Warsaw Institute is a Polish think tank focusing on geopolitics. The main research areas are international relations, energy security and defense. The Warsaw Institute supports the Three Seas Initiative and transatlantic relations.
Over two decades of Poland in NATO –
the path to membership and future prospects
The North Atlantic Treaty, establishing NATO, was signed in Washington on April 4, 1949. After the fall of the so-called Iron Curtain, Poland could begin its efforts to join the Alliance. On March 12, 1999, Poland became a full member of NATO – the most powerful collective defense organization in the world, currently comprising 30 countries. However, from the historical perspective, the path of our country to the membership in the North Atlantic Alliance was not easy and certain.
The collapse of the Cold War world
The long-term process of integrating Poland into Western defense structures was initiated when the Cold War had ended. The Polish parliamentary election on June 4, 1989, and the first non-communist, pro-western government in this part of Europe, the fall of the Berlin Wall and the dissolution of the Warsaw Pact in 1991 are just few of the dates symbolizing this event.
Initially, it was not clear in what direction the former countries of the Eastern Bloc would head (e.g., the controversial “NATO-bis” idea). In the following years, the NATO members were becoming increasingly open towards the potential negotiations with Poland, although there was still a long way to the membership. The Partnership for Peace program (1994) did not fully satisfy Poland, yet it was a significant step. As a result of further efforts, Poland, the Czech Republic and Hungary were invited to join the Alliance in 1997.
Efforts to become a member and invaluable support of the Polish diaspora in the USA
The support of the Polish community all over the world for the compatriots living in the country during the period of martial law is commonly recognized. Meanwhile, the knowledge about the help of Polish communities, especially the American and Canadian ones, concerning Poland’s accession to NATO is not so widespread. Their backing can even be assessed as crucial. Although Poland was respected in Washington, the North American politicians were quite skeptical about NATO expansion.
The Polish diaspora in the USA, up to then quite divided, had united to achieve this goal. Its members were sending letters to members of the US Congress, collecting signatures for a petition and using the emerging Internet. The Polish American Congress (PAC) played a key role in this respect. One of the most active members of the Polish lobby in Washington, D.C., which was striving for Poland’s integration with NATO, was the US National Security Advisor Zbigniew Brzeziński and the courier of the Polish Government in London Jan Nowak-Jeziorański. They collaborated and remained in close contact with each other almost throughout the whole 1990s.
Poland as an active member of NATO
Clearly, the assessment of 20 years of Poland in NATO is positive and favorable also for our allies. The army had been professionalized, modernized and reached the standards of the partners. Warsaw stood out as one of the few members of the Alliance, which allocated at least 2% of the GDP on the armed forces. Furthermore, Poland’s position in the Alliance had been systematically growing, which was evidenced by the largest ever NATO Summit held in Warsaw in July 2016.
Polish soldiers took an active part in NATO missions in Albania, Kosovo, Bosnia and Herzegovina, Afghanistan as well as Iraq. Numerous military exercises of the allied forces, including “Anaconda,” took place in Poland. The NATO Joint Force Training Center in Bydgoszcz, the NATO Counter Intelligence Center of Excellence (CI COE) in Cracow and the NATO Multinational Division North East (MNDNE) in Elbląg were established. Polish fighter planes are patrolling the airspace of Lithuania, Latvia and Estonia (Air Policing missions).
For Warsaw, the most important benefit is the mutual security guarantees of the states that signed the Washington Treaty (the North Atlantic Treaty). Moreover, these guarantees, resulting from NATO membership, were the foundation for Poland’s deepened integration with the West in political and economic terms, undoubtedly facilitating the subsequent accession of our country to the European Union.
The Alliance in 2021 and future prospects
NATO faces a challenge to uphold its cohesion (statements of the French President, cooperation between Turkey and Russia), maintain its readiness to face new threats (the hybrid ones, including the cyberspace) and the conventional ones, which, as observed on the examples of regional armed conflicts in Europe, have not become obsolete. Meanwhile, many of the European NATO members do not allocate at least 2% of their GDP to defense, as agreed. Furthermore, countries that may be a potential threat to NATO in Europe, although generally weaker in terms of overall defense capabilities, often have dangerous tactical advantage in terms of speed as well as integrity in the enforcement and implementation of their strategies.
Poland became a member of NATO in 1999 not only thanks to the diplomatic efforts but also because of the support of the Polish community in the USA and Canada, which proved invaluable. Perhaps it would be worth to reiterate that act of the Polish diaspora in the future (e.g., to defend Poland’s good reputation in North America and internationally). Yet, the question is whether it would be possible to unite our compatriots under the common goal.
It is worthwhile to continue building the position of Poland basing on the aforementioned historical accomplishments. However, as we approach yet another anniversary, marking more than two decades of Poland in NATO, we should not lose sight of new challenges to security and peace in Europe. Poland is developing its independent military capabilities (some say that the number of soldiers needs to be significantly increased). Additionally, it can count on guarantees under Article 5 of the Washington Treaty. Doubts about the future of the Alliance do not seem to take into account the real strength of this Organization, which is well exemplified by the nearly threefold expansion of the joint defense zone in terms of the number of member states – from 12 countries in 1949 to 30 nowadays.
This article was created in cooperation with the Kazimierz Wielki Association (Stowarzyszenie im. Kazimierza Wielkiego).
Tomasz Kijewski
Executive Director, the Warsaw Institute
For several years, he actively promoted Poland and the Polish community in North America as a part of his diplomatic duties. A graduate of international relations at the University of Łódź and postgraduate studies at the War Studies University in Warsaw. A fellow at the Maastricht Center for Transatlantic Studies and the George C. Marshall European Center for Security Studies (Garmisch-Partenkirchen / Washington, D.C.). He completed a course at the International Energy Agency (Paris) and was an advisor on energy in Calgary. Currently, he is preparing a doctoral dissertation.
The Warsaw
