Kalejdoskop
Już po raz drugi w ostatnich tygodniach w placówce penitencjarnej w Missouri zignorowano sądowy nakaz zwolnienia więźnia, którego wyrok został uchylony. Sędzia okręgowy w St. Louis, Jason Sengheiser, uchylił wyrok skazujący wydany w sprawie Christophera Dunna za zabójstwo popełnione w 1990 roku. Dunn, dziś mający 52 lata, spędził 33 lata za kratkami. Na kilka chwil przed opuszczeniem zakładu karnego w Licking poinformowano go, że do zwolnienia nie dojdzie...
Dowody niewinności
Stało się tak dlatego, że stanowy prokurator generalny Andrew Bailey odwołał się od orzeczenia sędziego i stwierdził, że skazaniec nie może być zwolniony aż do czasu zakończenia postępowania prawnego. Decyzja ta wprawiła w zakłopotanie prokuratora okręgowego St. Louis, Gabe’a Gore’a. Biuro Gore’a zbadało wcześniej sprawę Dunna i ustaliło, że został on niesłusznie skazany, co doprowadziło w maju do rozprawy przed sędzią Sengheiserem.
„Naszym zdaniem zarządzenie sędziego było bardzo jasne i nakazywało natychmiastowe uwolnienie więźnia” – powiedział Gore na konferencji prasowej – „W związku z tym rozważamy, jakie podejście i jakie opcje prawne mamy do dyspozycji, by doprowadzi do zwolnienia Dunna”. Gore odmówił jednak podania, jakie konkretnie rozwiązania są brane pod uwagę.
Sytuacja Dunna jest podobna do tej, jaka zaistniała w przypadku 64-letniej Sandry Hemme, która spędziła 43 lata w więzieniu za śmiertelne pchnięcie nożem kobiety w St. Joseph w 1980 roku. Sędzia 14 czerwca powołał się na dowody świadczące o „rzeczywistej niewinności” i uchylił jej wyrok skazujący. Według przedstawicieli organizacji Midwest Innocence Project Hemme była kobietą najdłużej niesłusznie przetrzymywaną w więzieniu w Stanach Zjednoczonych. Jednak apelacje prokuratora Baileya aż do Sądu Najwyższego Missouri, powodowały, że Hemme pozostawała nadal w więzieniu.
Podczas najnowszej rozprawy w tej sprawie sędzia Ryan Horsman powiedział, że jeśli Hemme nie zostanie zwolniona w ciągu kilku godzin, sam Bailey będzie musiał stawić się w sądzie z zarzutem obrazy sądu. W rezultacie Hemme została zwolniona później jeszcze tego samego dnia. Sędzia zrugał też biuro prokuratora Baileya za wezwanie naczelnika więzienia do siebie i polecenie funkcjonariuszom więziennym, by nie wypuszczali Hemme.
Wracając do sprawy Dunna, został on skazany za morderstwo pierwszego stopnia w związku ze strzelaniną, w wyniku której zginął 15-letni Ricco Rogers. Po prawie dwumiesięcznej rozprawie sędzia Sengheiser wydał orzeczenie, w którym powołał się na „jasne i przekonujące dowody rzeczywistej niewinności, które podważają podstawę skazania Dunna, ponieważ w świetle nowych faktów żaden przysięgły, działając rozsądnie, nie głosowałby za uznaniem Dunna winnym tego przestępstwa”.
Adwokaci z biura Baileya twierdzili jednak na rozprawie, że wstępne zeznania dwóch chłopców obecnych na miejscu zdarzenia, którzy zidentyfikowali Dunna jako strzelca, były prawidłowe. Mimo że obaj odwołali potem swoje zeznania już jako dorośli.
Niezwykła sytuacja
Zgodnie z prawem zatwierdzonym w 2021 roku w stanie Missouri, prokuratorom wolno jest wnioskować o nowe przesłuchania, kiedy widzą dowody świadczące o niesłusznym skazaniu. Biuro Baileya nie jest zobowiązane do sprzeciwiania się takim działaniom, ale uparty prokurator zrobił to po raz kolejny. Również w stosunku do Lamara Johnsona, który spędził 28 lat w więzieniu za morderstwo, podczas gdy sędzia z St. Louis orzekł w lutym 2023 roku, że Johnson został skazany niesłusznie i nakazał jego uwolnienie.
Jeszcze jedna kontrowersyjna rozprawa rozpocznie się 21 sierpnia. Chodzi w niej o skazanego na karę śmierci Marcellusa Williamsa, który ma zostać stracony 24 września br. Prokurator okręgowy w St. Louis, Wesley Bell, złożył w styczniu wniosek o uchylenie wyroku skazującego Williamsa za śmiertelne pchnięcie nożem Lishy Gayle w 1998 roku. We wniosku Bell stwierdza, że trzech ekspertów ustaliło, iż DNA Williamsa nie znajdowało się na rękojeści noża użytego do zabójstwa.
Williamsowi udało się już raz uniknąć egzekucji. W 2017 roku ówczesny gubernator Eric Greitens zawiesił wykonanie wyroku i powołał komisję śledczą w celu zbadania domniemanej niewinności skazańca. Komisja ta nigdy nie wydała orzeczenia, a następny gubernator, Mike Parson, rozwiązał ją w zeszłym roku. Biuro Baileya również w tej sprawie sprzeciwia się kwestionowaniu wyroku skazującego Williamsa.
Wszystko to stwarza dość dziwną sytuację, do której w amerykańskim wymiarze sprawiedliwości dochodzi bardzo rzadko. Zwykle nakazy sądu muszą być natychmiast wykonywane, chyba że zostają złożone stosowne odwołania. Prokurator Bailey wprawdzie odwołania takie składa, ale zazwyczaj bez sensownego uzasadnienia. Ponadto nietypowe jest to, iż stanowy prokurator generalny kwestionuje wyniki rozpraw, które zdają się dowodzić niewinności ludzi przebywających od dekad za kratkami.
Co ciekawe, prokurator Bailey na ogół swoje spory z sędziami przegrywa, gdyż jego apelacje są oddalane. Jednak skutek jego działań jest taki, iż ludzie uznani za niewinnych spędzają dodatkowe miesiące w placówkach karnych, czekając na odpowiednie decyzje sądów wszystkich możliwych instancji. Niektórzy sędziowie w Missouri zdradzają coraz większe zniecierpliwienie tym, że ich nakazy są ignorowane, a procedury sądowe ciągną się w nieskończoność. W praktyce nie mogą na ogół wiele wskórać, choć czasami groźby pod adresem Baileya odnoszą jednak skutek.
Być może najbardziej niepokojące jest to, że np. w przypadku Williamsa chodzi o wyrok śmierci, a o jego niewinności zdają się świadczyć dane z badań DNA, które zwykle są niepodważalne. Mimo to Bailey obstaje przy swoich racjach i rzadko je w jakikolwiek przekonujący sposób uzasadnia. W związku z tym coraz częściej jest oskarżany o to, że działa z pobudek politycznych, usiłując budować swój wizerunek republikanina, który jest nieprzejednany w walce z przestępczością.
Krzysztof M. Kucharski
