Joanna Trzos
Dlaczego monitoring?
Program EM (Electronic Monitoring) rozpoczął się w 1989 roku i został wprowadzony, aby uniknąć przeludnienia w więzieniach powiatu Cook. Osoby objęte programem mają zakładane elektroniczne opaski monitorujące, które umożliwiają departamentowi szeryfa śledzenie ich ruchów przez całą dobę. Ci oskarżeni często mogą wychodzić z domu na zajęcia w szkole, do pracy lub w innych celach. Biuro szeryfa korzysta z technologii geofencingu, aby upewnić się, że ci ludzie pozostają w dozwolonych obszarach. Geofencing wykorzystuje technologie GPS, aby śledzić położenie urządzenia. Gdy użytkownik przekroczy wyznaczoną granicę geograficzną (np. wejdzie do określonego obszaru lub go opuści), system może automatycznie wykonać zaprogramowane działania, np. wysyłanie powiadomień.
Program pierwotnie stosowano głównie wobec sprawców przestępstw bez przemocy, ale to się zmieniło – powiedział szeryf powiatu Cook, Tom Dart. Obecnie w powiecie Cook znajduje się 1530 osób objętych tym programem, a co najmniej 100 z nich to osoby oskarżone o morderstwo lub próbę morderstwa. Koszt prowadzenia programu elektronicznego monitoringu dochodzi do prawie 24 milionów dolarów rocznie.
Szeryf forsuje zmiany
Szeryf Dart uważa, że sytuacja zaczęła się pogarszać po zmianach wprowadzonych dwa lata temu w ramach ustawy o uczciwości postępowań przedprocesowych (Pre-Trial Fairness Act).
Dart twierdzi, że oskarżeni, którym pozwala się na swobodne poruszanie się przez dwa dni w tygodniu zgodnie z ustawą SAFE-T, wykorzystują tę wolność do popełniania przestępstw. „Dwa dni w tygodniu muszę wyłączać urządzenia, a ludzie mogą robić, co tylko chcą w ciągu tych dwóch dni” – powiedział Dart.
Technicznie rzecz biorąc, ruchy oskarżonych w ich „wolne” dni są nadal monitorowane przez departament szeryfa, ale powiadomienia są wyciszone. Dart, sfrustrowany systemem, jest gotów wycofać się z prowadzenia monitoringu elektronicznego. „Skoro nie możemy tego robić w sposób bezpieczny, musimy przestać to robić” – postuluje Dart.
Sprzeciw szefa sądu
Pojawia się opór wobec tej propozycji, który pochodzi od prezesa sądów powiatu Cook, Timothy’ego Evansa. Biuro sędziego również prowadzi system monitoringu elektronicznego i nie chce przejąć całej odpowiedzialności. Evans już zarządza programem monitorowania GPS dla około dwóch tysięcy osób w sprawach dotyczących przemocy domowej oraz przypadkach, gdzie obowiązuje nakaz przestrzegania godziny policyjnej. Ten krok miałby zasadniczo skonsolidować te programy.
„Jeśli (Dart – red.) zrezygnuje z odpowiedzialności, to odbierze sądowi narzędzie, które pomaga chronić ludzi. Dlatego próbuję przekonać szeryfa, aby nie rezygnował” – powiedział Evans.
Zdaniem sędziego Evansa, legislatura stanowa powinna zmienić ustawę, by usprawnić program. Jednak zwolennicy SAFE-T Act twierdzą, że to nie prawo jest problemem.
Opinie urzędników i związków
„Zawsze będą sytuacje, w których ktoś zostanie ponownie aresztowany. To nie oznacza, że program jest nieudany” – powiedziała Sharlyn Grace z biura obrońców z urzędu powiatu Cook (Cook County Public Defender’s Office). Prawniczka twierdzi, że większość osób objętych monitoringiem elektronicznym przestrzega wymagań.
Szeryfa Darta nie przekonują te argumenty. Od 1 kwietnia, chyba że ustawodawcy podejmą jakiekolwiek działania, Dart zacznie stopniowo wycofywać biuro szeryfa powiatu Cook z programu monitoringu elektronicznego. Biuro szeryfa powiatu Cook jest jednym z nielicznych w kraju, które zarządza takim programem, ponieważ w większości przypadków są one prowadzone przez sądy.
Teamsters Local 700, związek reprezentujący pracowników programu monitoringu elektronicznego (EM), sprzeciwia się zmianie jurysdykcji. Związek obawia się, że jeśli program zostanie przejęty przez sądy, poziom monitorowania i interwencji ulegnie znacznemu obniżeniu.
Biuro Prokurator Stanowej powiatu Cook Eileen O’Neill Burke odnosząc się do sprawy podkreśla, że priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa społeczności. W tym celu – jak czytamy w oświadczeniu – prokurator Burke wprowadziła politykę dążącą do aresztowania przedprocesowego sprawców przemocy, szczególnie tych, którzy używają nielegalnej broni lub popełniają przestępstwa w transporcie publicznym.
Jednocześnie biuro Burke uznaje, że elektroniczny monitoring jest przydatnym narzędziem w utrzymaniu równowagi między bezpieczeństwem społecznym a prawami osób oczekujących na proces. Zapowiada również dalszą współpracę z partnerami w wymiarze sprawiedliwości w kontekście wdrażania nowych procedur monitorowania.
System bez kaucji gotówkowej
Illinois był pierwszym stanem w USA, który zniósł kaucję gotówkową na drodze legislacji. 18 września 2023 r. weszła w życie Ustawa o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act), która całkowicie wyeliminowała konieczność wpłacenia kaucji przez osoby aresztowane i oczekujące na proces sądowy w Illinois. Zmiany były częścią SAFE-T Act (Safety, Accountability, Fairness and Equity-Today) – ustawy podpisanej przez gubernatora J. B. Pritzkera jeszcze w 2021 roku. Reforma była odpowiedzią na długo toczącą się dyskusję dotyczącą niesprawiedliwości w systemie kaucji gotówkowych.
Zdaniem zwolenników reformy, w wielu przypadkach to status finansowy oskarżonej osoby, a nie jej ryzyko wobec społeczeństwa, decydował o tym, czy będzie ona oczekiwać na proces na wolności, czy też w powiatowym więzieniu. Wykazywano, że system był nieproporcjonalnie niekorzystny dla społeczności mniejszościowych, zwłaszcza Afroamerykanów i Latynosów.
Po reformie decyzja o zatrzymaniu oskarżonego w areszcie należy do sędziego i następuje na wniosek prokuratury, która musi udowodnić, że wobec danego oskarżonego istnieje ryzyko ucieczki lub że stanowi on niebezpieczeństwo dla ogółu społeczeństwa. Oskarżeni o mniejsze wykroczenia zostają zwolnieni za poręczeniem powrotu do sądu na kolejne przesłuchania. Sędziowie zachowali też prawo do wyznaczania warunków zwolnienia. Przeciwnicy, którzy do końca walczyli o zatrzymanie reformy, podkreślali, że spowoduje ona wypuszczanie niebezpiecznych przestępców z powrotem do społeczeństwa.
Joanna Trzos
[email protected]
