Zagłada Pompejów

Pompeje, starożytne miasto rzymskie, jest jednym z najbardziej fascynujących miejsc archeologicznych na świecie. Położone na zachodnim wybrzeżu Włoch, nieopodal Neapolu, Pompeje były kwitnącym ośrodkiem handlowym i kulturalnym, zanim zostały zniszczone przez apokaliptyczny w skutkach wybuch wulkanu Wezuwiusz w 79 roku n.e. To wydarzenie, choć tragiczne, pozwoliło na zachowanie miasta w niemal nienaruszonym stanie, umożliwiając współczesnym badaczom wyjątkowy wgląd w życie codzienne starożytnych Rzymian...

Gniew Wezuwiusza

Pompeje zostały założone prawdopodobnie w VII lub VI wieku p.n.e. przez Osko-Samnitów, jedno ze wczesnych plemion italskich. W ciągu stuleci miasto przechodziło pod panowanie różnych władców, w tym Etrusków i Greków, zanim ostatecznie znalazło się pod kontrolą Rzymu. Szybko rozwijało się dzięki swojemu strategicznemu położeniu nad Zatoką Neapolitańską, które sprzyjało handlowi.

W okresie rzymskim Pompeje stały się ważnym ośrodkiem handlowym i kulturalnym. Mieszkańcy miasta korzystali z rozwiniętej infrastruktury, w tym akweduktów, łaźni publicznych, teatrów i amfiteatrów. Bogactwo i zróżnicowanie kulturowe mieszkańców Pompejów było widoczne w architekturze, sztuce i codziennym życiu miasta. Warto zauważyć, że w Pompejach mieszkały osoby różnego pochodzenia etnicznego i społecznego.

Katastrofa, która dotknęła Pompeje w 79 roku n.e., była wynikiem erupcji Wezuwiusza, jednego z najbardziej znanych wulkanów w historii. Wybuch ten miał katastrofalne skutki dla mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości, takich jak Herkulanum i Stabie. Wulkan wyrzucił w powietrze ogromne ilości popiołu, pumeksu i gazów, które w krótkim czasie pokryły Pompeje, pogrążając miasto w ciemności. Pompeje zostały zasypane warstwą popiołu o grubości około sześciu metrów, co sprawiło, że miasto zostało praktycznie zapomniane na ponad 1700 lat. Tragiczna śmierć tysięcy mieszkańców, uwięzionych w swoich domach, została uwieczniona w postaci odlewów ciał, które zachowały się w nienaruszonym stanie.

Odkrycie Pompejów nastąpiło przypadkowo w XVIII wieku, kiedy to robotnicy pracujący przy budowie kanału natknęli się na starożytne ruiny. Pierwsze prace archeologiczne rozpoczęły się w 1748 roku, a od tamtego czasu Pompeje stały się jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na świecie.

Odkrycia dokonane w Pompejach pozwoliły na zrekonstruowanie wielu aspektów życia codziennego w starożytnym Rzymie. Archeolodzy odkryli w Pompejach dobrze zachowane domy, sklepy, świątynie i place publiczne. Szczególnie interesujące są freski i mozaiki, które zdobiły ściany wielu budynków, przedstawiając sceny mitologiczne, krajobrazy i sceny z życia codziennego. Dzięki temu możliwe było odtworzenie wyglądu i atmosfery starożytnego miasta.

Pompeje są nieocenionym źródłem wiedzy nie tylko na temat życia codziennego i kultury, ale także architektury i gospodarki starożytnego Rzymu. Dzięki wyjątkowo dobrze zachowanym zabytkom archeolodzy i historycy mają możliwość badania wielu aspektów życia mieszkańców miasta, od ich diety, po systemy administracyjne i religijne. Badania w Pompejach przyczyniły się również do rozwoju nowoczesnych metod archeologicznych. Techniki takie jak analiza izotopowa kości, mikroskopowe badania tkanin czy analiza chemiczna malowideł ścian pozwalają na coraz dokładniejsze rekonstrukcje życia w starożytnym mieście.

Starożytna apokalipsa

Najnowsze badania naukowców zdają się jednak sugerować, iż zagłada Pompejów nie nastąpiła bezpośrednio w wyniku erupcji Wezuwiusza, co jest zdumiewające. Raport opublikowany w magazynie „Frontiers in Earth Science” dostarcza dowodów na to, że Pompeje zostały najpierw zniszczone przez potężne trzęsienie ziemi. Naukowcy zawsze spekulowali, że aktywność sejsmiczna przyczyniła się do zagłady miasta.

Starożytny pisarz Pliniusz Młodszy doniósł ze swojego punktu obserwacyjnego w pobliskim mieście, że erupcji Wezuwiusza towarzyszyły gwałtowne wstrząsy. Jednak jak dotąd nie odkryto żadnych dowodów potwierdzających tę historyczną relację. Zespół naukowców pod kierownictwem Domenico Sparice z włoskiego Narodowego Instytutu Geofizyki i Wulkanologii postanowił zbadać tę lukę w zapisach.

Sparice twierdzi, że w dotychczasowych wykopaliskach w Pompejach nie uczestniczyli eksperci z dziedziny archeo-sejsmologii, która zajmuje się wpływem trzęsień ziemi na starożytne budowle. Dodał, że kluczem do nowych odkry

był wkład specjalistów w tej dziedzinie. Jego zespół skoncentrował się na Wyspie Wstydliwych Kochanków. Obszar ten obejmuje kilka budynków, w tym piekarnię i dom, w których erupcja najwyraźniej przerwała malarzom pracę, przez co ich freski pozostały bezbarwne. Po wykopaliskach i dokładnej analizie badacze doszli do wniosku, że ściany domów zawaliły się w wyniku trzęsienia ziemi.

Wykopaliska odsłoniły parę szkieletów pokrytych fragmentami ścian. Jeden ze szkieletów wykazywał nawet oznaki prób ukrycia się. Według naukowców schematy pęknięć kości i zmiażdżenia obserwowane u ofiar są dowodem na to, że Rzymianie zginęli w wyniku zawalenia się budynku. Efektem końcowym tych badań jest zaktualizowany harmonogram zagłady Pompejów: najpierw przez 18 godzin padał wulkaniczny deszcz, składający się z małych kamieni, co powodowało zawalanie się wielu dachów i śmierć ludzi szukających schronienia. Następnie trzęsienie ziemi wywołane erupcją gwałtownie wstrząsnęło miastem, zabijając jeszcze więcej mieszkańców. Wreszcie ulicami miasta popłynęły ogromne strumienie popiołu i gruzu, przypieczętowując los Pompejów.

Kevin Dicus, archeolog z Uniwersytetu w Oregonie, który brał udział w wykopaliskach w Pompejach, powiedział, że nowe dowody są „niesamowite”. Zwrócił uwagę na to, że archeolodzy zapraszają ekspertów z dziedzin architektury, analityki danych i antropologii sądowej, by odpowiedzieć na pytania dotyczące życia przeciętnych ludzi w Pompejach, a nie tylko ich śmierci. Interdyscyplinarne podejście zastosowane przez doktora Sparice i jego zespół może pomóc w badaniu skutków erupcji Wezuwiusza na miasta poza Pompejami. Jednak zasadniczym wnioskiem naukowców jest to, iż większość mieszkańców Pompejów zginęła, zanim jeszcze gruba warstwa popiołu przykryła ich ciała.

Andrzej Malak