Zamach – konsekwencje traumy zbiorowej

W sobotę, 13 lipca, br. miało miejsce wydarzenie, które wstrząsnęło Ameryką i całym światem. Były prezydent Donald Trump został postrzelony podczas wiecu wyborczego w Butler, w Pensylwanii. Z perspektywy psychologii, Trump wykazał się umiejętnościami przeżycia, zareagował natychmiast, a był w połowie zdania, gdy rozległy się strzały.

Złapał się za ucho, po czym upadł na ziemię i został otoczony przez agentów Secret Service. Po kilkunastu sekundach zdezorientowania, ciągle w szoku, zrozumiałym wobec zamachu na życie, wstał otoczony przez agentów i można było zobaczyć, jak pokazał pięść krzycząc „walcz!”, zanim został ewakuowany z miejsca zdarzenia w atmosferze uniesienia tłumów skandujących USA, USA, USA. Ta nieświadoma i niemożliwa do wyreżyserowania reakcja zmieni teraz dla wielu perspektywę postrzegania Trumpa jako silnego i odważnego lidera.

Reakcja walki

W chwili zagrożenia życia, organizm reaguje nieświadomie jednym z trzech zachowań – walką, ucieczką lub zamrożeniem. Sposób, w jaki mózg i ciało reagują w chwili zagrożenia nie jest świadomym wyborem i nie świadczy o charakterze. To, w jaki sposób reagujemy, całkowicie zależne jest od prymitywnego ośrodka przetrwania w mózgu. A sieć połączeń w mózgu u każdego człowieka jest bardzo indywidualna i unikatowa. Mózg jednej osoby może zareagować walką, inny ucieczką, a jeszcze inny wyłączeniem się lub zamrożeniem. To nie jest tak, kiedy w obliczu zagrożenia kognitywna część mózgu zatrzymuje się i myśli: „Hmmm. Jakie są zalety i wady walki w tej sytuacji?” Daleko stąd. Reakcja jest odruchowa i niekontrolowana. Czasami nawet wtedy, gdy mózg i ciało mobilizują energię i zaczniesz walczyć lub uciekać, niebezpieczeństwo trwa, a w odpowiedzi na nieunikniony lub nieuchronny ból, mózg zmienia taktykę przetrwania i zaczyna wyłączać organizm, zamieniając reakcję w zamrażanie.

Zbiorowa trauma

Chociaż masowe strzelaniny w szkołach, klubach nocnych i innych miejscach publicznych są w Stanach Zjednoczonych powszechne, był to pierwszy zamach na byłego prezydenta USA lub kandydata na prezydenta jednej z głównych partii od czasu próby zabójstwa republikańskiego prezydenta Ronalda Reagana w 1981 roku. To wstrząsające i tragiczne wydarzenie nie jest całkowicie zaskakujące. Niedawne badania pokazują, że im bardziej odczłowieczamy ludzi po drugiej stronie nawy politycznej, tym większe jest prawdopodobieństwo, że będziemy wspierać stosowanie przemocy politycznej. To samo badanie pokazuje, że polaryzacja polityczna prowadzi do większej przemocy politycznej. Wydaje się, że wraz ze zwiększoną polaryzacją polityczną w Ameryce i sensacją medialną poziom przemocy może gwałtownie wzrosnąć.

Konsekwencje traumy zbiorowej

Podczas gdy termin trauma zazwyczaj odnosi się do wpływu, jaki traumatyczne wydarzenie ma na jednostkę lub kilka osób, trauma zbiorowa odnosi się do wpływu wstrząsającego doświadczenia na całe grupy ludzi, społeczności lub narody. Zbiorowa trauma jest niezwykła, z punktu widzenia jednostki, zazwyczaj pamięta się miejsce i sytuację, w której byliśmy w momencie, gdy dowiedzieliśmy się o zamachu. To również świadczy o reakcji organizmu na tragiczną wiadomość. Stajemy się wówczas bardziej świadomi otoczenia, emocje ułatwiają dokładne zapamiętanie momentu. Trauma zbiorowa ma to do siebie, że nie tylko może przynieść cierpienie i negatywne konsekwencje jednostkom, ale może także zmienić całą strukturę społeczności. W rzeczywistości zbiorowa trauma może wpłynąć na relacje, zmienić politykę i procesy rządowe, zmienić sposób funkcjonowania społeczeństwa, a nawet zmienić normy społeczne. Na przykład po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone 11 września 2001 r. Stany Zjednoczone zmieniły swoje zasady i procedury dotyczące transportu i podróży, aby zwiększyć bezpieczeństwo. Chociaż to traumatyczne wydarzenie miało miejsce 23 lata temu, społeczne zmiany w polityce podróżnej są nadal widoczne.

W przypadku sobotniego zamachu na życie byłego prezydenta Trumpa, ze społecznego punktu widzenia pozostaje nam zastanowić się, jak wspólnie przeprocesować to wydarzenie. Pewne jest to, że czekają nas zmiany polityczne i społeczne. Historia pełna jest przykładów wzrostu popularności lub zacieśnienia kontroli politycznej ze strony przywódcy, który przeżył zamach. Liczba poparcia dla prezydenta Reagana gwałtownie wzrosła po wydarzeniu z 30 marca 1981 roku. 43 lata po tamtym zamachu, można przypuszczać, że i tym razem nieudany zamach na życie pomoże w staraniach Trumpa o prezydenturę, dzięki pozytywnemu postrzeganiu jego siły i przywództwa. Być może w odpowiedzi na tę traumę kraj byłby w stanie zjednoczyć się, aby przezwyciężyć międzygrupowe podziały i konflikty. A może być też odwrotnie.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC