Reklama

Profil psychologiczny dręczyciela

Katarzyna Pilewicz
06/20/2024 10:20 PM

Anna mówi, że już dawno powinna nie żyć. Jest jedną z wielu osób, które przeżyły dręczenie przez stalkera, ale jej udało się umieścić przestępcę za kratkami. Według danych Biura Statystyk Sprawiedliwości (BJS) Departamentu Sprawiedliwości Anna jest jedną z ponad 6 milionów osób w wieku powyżej 18 lat, które co roku są ofiarami stalkingu w Stanach Zjednoczonych.

Jeszcze dwa lata temu Anna prowadziła swoje wymarzone życie — była właścicielką i operatorką galerii sztuki w Port Townsend w stanie Waszyngton. Jej życie zmieniło się diametralnie, gdy nieznany mężczyzna wszedł do jej galerii i wyraził zainteresowanie pokazaniem swoich prac. Od tego czasu mężczyzna wielokrotnie próbował do niej dzwonić i zaczął wysyłać jej wiadomości na Facebooku, które stawały się coraz bardziej osobiste, od opisu jej wyglądu, po wzmiankę o wielu miejscach, w których najwyraźniej ją obserwował. Wysyłał jej także odręczne pisane listy i pisał o niej do urzędów publicznych. Po pewnym czasie prześladowania się nasiliły. Dręczyciel zaczął wysyłać brutalne groźby, w wyniku czego zaczęła obawiać się o swoje życie.

Kim jest typowy dręczyciel?

Typowy dręczyciel (ang. stalker) cierpi na zaburzenia osobowości i ma tendencję do obsesyjnego myślenia i paranoi. Najczęściej żyje samotnie i ma kłopoty w życiu zawodowym. Ponad połowa sprawców była już notowana, za nadużywanie substancji psychoaktywnych, akty wandalizmu, awanturowanie się, za stosowanie przemocy i agresję lub za nękanie innych ofiar. Bezwzględna natura dręczyciela uwidacznia się w formie dręczenia ofiary przez powtarzające się telefony, teksty, włamania na konta mediów społecznościowych, przesyłanie listów i prezentów. Przekazy różną się od siebie – od treści lekko erotycznej, przez perwersyjną, obsceniczną, po wzbudzanie litości i poczucia winy u ofiary, oraz grożenie pobiciem, gwałtem lub śmiercią. Jeśli te działania nie są szybko wstrzymane przez policję, prześladowca łatwo wzmaga swoje prześladowanie do śledzenia czy konfrontowania ofiary osobiście przez nachodzenie w pracy, w domu i na spotkaniach towarzyskich. Z badań nad naturą prześladowań psycholodzy wyłonili trzy główne siły napędzające prześladowania: 36,6% prześladowców robi to z chęci zemsty, 32,9% chce uzyskać kontrolę nad ofiarą, powodem takich działań u 23,4% jest emocjonalna niestabilność i choroba psychiczna.

Typy dręczycieli:

1.Odrzucony prześladowca. To człowiek, który został odrzucony przez romantycznego partnera, pracodawcę lub członka rodziny. Kiedy różne formy pogodzenia się i powrotu nie pomagają, często szukają zemsty.

2.Poszukiwacz intymności. Ten typ prześladowcy to obcy dla ofiary człowiek, z urojeniami miłosnymi. Zachowuje się tak, jakby znał ofiarę osobiście i był z nią w relacji. Jest często przekonany, że ofiara odwzajemnia jego uczucie.

3.Niekompetentny typ. Tak jak poszukiwacz intymności, typ ten ma nadzieję, że jego zachowania doprowadzą do bliskiej relacji z ofiarą. Prześladowca jednak zdaje sobie sprawę, że ofiara nie odwzajemnia jego uczuć, mimo tego będzie walczyć o nie. To typ społecznie odizolowany i nie posiadający doświadczeń w romantycznych relacjach. Jego zachowania mają wręcz przeciwny efekt – oddalają ofiarę emocjonalnie.

4.Urażony prześladowca. Ten typ ma poczucie niesprawiedliwości i pragnie zemsty na ofierze raczej niż utrzymania romantycznej relacji lub budowania jej. Jego zachowanie wskazuje, że czuje się ofiarą społecznej niesprawiedliwości, odrzucenia i poniżenia.

5.Drapieżny typ. Prześladowca nie ma motywacji do budowania relacji z ofiarą. Jedynym celem jest uzyskanie władzy i kontroli. Czerpie przyjemność z fantazji na temat maltretowania czy gwałcenia ofiary.

Dlaczego prześladowca dręczy?

Krytycznym czynnikiem leżącym u podstaw utrzymywania się zachowań prześladowczych są zniekształcone wzorce myślenia u dręczycieli, obsesyjne rozmyślania o charakterze sentymentalnym, szukanie zemsty, chęć posiadania kontroli i władzy nad ofiarą. Większość myśli i zachowań prześladowcy wobec ofiary jest motywowana chęcią nawiązania lub odnowienia kontaktu, co staje się obsesyjne w takim stopniu, że osobista wartość i szczęście dręczyciela stają się zależne od tego osiągnięcia. W przeciwieństwie do większości osób, które po odrzuceniu idą dalej, dręczyciele intensyfikują pościg, przekonani, że w pewnym momencie spotkają się z pozytywną reakcją ofiary.

Jak ustrzec się przed niebezpieczeństwem?

Jasny i stanowczy przekaz – nie wchodzić w żadne formy komunikacji, jasno przekazać brak zainteresowania i nie odpowiadać na próby nawiązania kontaktu. Wiadomości wysyłane przez prześladowcę powinny być zarchiwizowane pod kątem ewidencji, która będzie potrzebna do przekazania policji. Osoby bliskie powinny wiedzieć o wszystkich próbach prześladowcy i znać treść jego korespondencji. Czym większa ilość świadków, tym lepiej. Prześladowanie (ang. stalking) jest przestępstwem. Należy zgłosić to organom ścigania i mieć stały kontakt z policją. Warto również pomyśleć o kursie samoobrony i nosić ze sobą gaz pieprzowy, a także informować bliskich o planach i miejscu przebywania.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC