Reklama

Aleksytymia – problem z wyrażaniem emocji

Katarzyna Pilewicz
02/01/2024 11:34 PM

Wyobraź sobie, że nie umiesz odczuwać i wyrażać swoich emocji. Nie wiesz, czy czujesz smutek, lęk, miłość czy radość. Jesteś zagubiony, bo nie rozpoznajesz emocji zarówno własnych, jak i cudzych, dlatego inni uważają cię za osobę zimną i bez empatii.

Skupiasz się na doznaniach zewnętrznych, nie rozpoznajesz kołatania serca i drżenia rąk jako efektu strachu lub zdenerwowania. Możesz nawet przeżywać utratę bliskiego człowieka i nie czuć tego. To jest właśnie aleksytymia – psychologiczna właściwość, która ma ogromny wpływ na twój stan psychiczny.

Życie z aleksytymią

Aleksytymia pochodzi z greckiego i znaczy: brak słów dla emocji. Określa psychologiczny koncept nawiązujący do braku odczuwania emocji i nieumiejętności wyrażenia ich. Osoba, która cierpi na aleksytymię, nie tylko nie wie, co czuje, ale i nie potrafi powiedzieć innym o swoich emocjach. Unika ludzi, bo nie potrafi odczytać ich intencji i niewerbalnych sygnałów, więc czuje się przy nich niekomfortowo. Inni oceniają taką osobę jako zimną, niedostępną, arogancką, społecznie nieprzystosowaną i bez humoru. W rezultacie staje się ona samotna i wyizolowana społecznie.

Aleksytymia a związki

Aleksytymia powoduje, że związki partnerskie skazane są na niepowodzenie. Aleksytymik nie przypisuje emocjom słów i znaczenia, a więc nie posiada umiejętności, aby komunikować swoje uczucia i zrozumieć emocje innych. Ma więc tendencję do winienia innych i zrzucania na nich odpowiedzialności, a to jak wiemy, jest jedną z podstawowych przyczyn niszczenia relacji.

Aleksytymia a zaburzenia psychiczne

Nieumiejętność odczuwania emocji powoduje wyparcie ich ze świadomości. Takie wyparte emocje nie pozwalają jednak rozładować napięć i niepokoju. Aleksytymik odczuwa pobudzenie lub napięcie emocjonalne nie rozumiejąc jednak ich powodu. Dlatego łatwo mu wybuchnąć złością, choć dalej jej nie rozumie. Aby odnaleźć się wśród ludzi zakłada maskę, odwzorcowuje zachowania innych pasujące do określonych sytuacji. Na pozór jest opanowany, zimny, rzeczowy i logiczny, jak zaprogramowany. Jego świat jest jednak szary i smutny, nie ma fantazji, marzeń, a jego sny nie mają emocjonalnego zabarwienia.

Naukowcy nie są pewni co do pochodzenia aleksytymii, choć wiemy, że nie jest to zaburzenie psychiczne. Aleksytymia występuje u ludzi urodzonych z genetycznym defektem lub po urazie głowy, a także jako reakcja na schorzenia fizyczne lub traumę. Aleksytymia często występuje u ludzi cierpiących na autyzm, depresję, stres pourazowy, uzależnienia, choroby psychosomatyczne i nerwice. Dobrą nowiną jest to, że w przypadku osób wyleczonych z depresji zauważono, że poziom aleksytymii również się zmniejszył. Podobnie jest z osobami cierpiącymi na zespół stresu pourazowego, w miarę zdrowienia zwiększa się umiejętność rozpoznawania i wyrażania emocji. Gorzej jest z dorosłymi po przejściu emocjonalnej traumy w dzieciństwie. Ze względu na chroniczny stres spowodowany wychowaniem w środowisku niesprzyjającym do prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka, jest ono narażone na wyparcie emocji, nierozumienie ich i nieumiejętność radzenia sobie z nimi. Dużo wysiłku i uczenia się samoświadomości będzie później wymagane, aby przełamać ograniczenia nabyte w dzieciństwie.

Jak rozpoznać u siebie aleksytymię

•Nie masz pojęcia, co czujesz w środku. Kiedy inni pytają, czujesz tylko pustkę. Możesz jedynie powiedzieć, że czujesz się dobrze lub źle.
•Zamiast wyjaśnić, co się z tobą dzieje masz tendencję do wyrażania się poprzez logikę. Możesz mówić monotonnym głosem, a twoje opowieści opierają się na faktach, które inni uznają za niezrozumiałe.
•Nie znasz swoich potrzeb i pragnień. Ponieważ sam jesteś zdezorientowany, tym samym dezorientujesz innych, co prowadzi do frustracji w związkach między ludźmi.
•Możesz odczuwać nagłe symptomy fizyczne, jak przyspieszenie bicia serca, trudności z oddychaniem, bóle głowy i żołądka, ale nie wiesz skąd pochodzą, nie umiesz przypisać emocji do stanu fizycznego.
•Nie masz wyobraźni a świat fantazji dla ciebie nie istnieje.
•Nie potrafisz wyrazić żadnych uczuć, nawet do najbliższych osób, ale łatwo przychodzi ci złość, możesz być wybuchowy i agresywny.
•Nie wiesz, kim jesteś i co chciałbyś robić w przyszłości.
•Czasem czujesz, jakbyś był obserwatorem swojego własnego życia. W głębi jednak odnajdujesz napięcie, że marnujesz sobie życie.
•Nie czujesz kontroli w związku z innymi ludźmi, nie rozumiesz ich, więc mimo że pragniesz bliskości i życzliwości, unikasz więzi z innymi.

Czy aleksytymię można wyleczyć?

Ponieważ aleksytymia występuje w wielu zaburzeniach psychicznych, należy zacząć od leczenia tych zaburzeń, co zredukuje również symptomy aleksytymii. Pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie i wyrażanie emocji, budowanie emocjonalnej świadomości. Terapia skupia się na uczeniu umiejętności wyrażania i regulowania emocji i połączeniu myśli z emocjami. W tym celu stosuje się rysunek, taniec, muzykę, a także czytanie emocjonalnych nowel i opisów. Budująca się więź z terapeutą pomaga przekroczyć bariery i ukazać, jak autentyczna relacja powinna wyglądać. Ponieważ w zdrowym związku, który pacjent będzie budować na zewnątrz w swoim świecie, emocje nie mają jednego wymiaru – radość, ciepło, miłość, życzliwość, ale także złość, frustracja i rozczarowanie powinny być dozwolone.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC