Reklama

Przerwane życie

Katarzyna Pilewicz
01/11/2024 10:30 PM

Maria płacze w słuchawkę. Jej córka właśnie próbowała popełnić samobójstwo. Wczoraj znalazła ją nieprzytomną na podłodze. Agata nie dawała oznak życia, a wokół leżało kilka opakowań po przepisanych przez lekarza środkach antydepresyjnych i uspokajających.

Ratownicy zjawili się szybko. Nie było za późno. Pierwsza reanimacja odbyła się jeszcze w domu, następnie przewieziono dziewczynę do szpitala. Tym razem się udało. Po kilkunastu godzinach obudziła się unieruchomiona, obolała, skłuta igłami do kroplówek. Nie bardzo zdawała sobie sprawę z tego, co się z nią działo.

Tryb samobójczy

Jest wiele przyczyn, dla których człowiek postanawia umrzeć w najczarniejszym momencie swego życia. Czasem zdarzają się niewytłumaczalne, tragiczne sytuacje i okoliczności, które spychają ludzi w otchłań beznadziei, rozpaczy i desperacji. Ostatnio, w środowiskach naukowych mówi się o trybie samobójczym, który powstaje w czasie nasilonego stresu emocjonalnego. Człowiek znajduje się wówczas w stanie odrętwienia emocjonalnego, swoistego odłączenia od ciała, jest obojętny na ból fizyczny. Typowe symptomy takiej dysocjacji to zmiany w postrzeganiu siebie, swoich zmysłów, środowiska i czasu. Nazywamy to trybem samobójczym, podobnym do transu. Nigdy nie znajdzie się prosta i wyczerpująca odpowiedź na pytanie, dlaczego ktoś targnął się na swoje życie.

A jednak, dlaczego?

Przyczyna, która wywołuje tryb samobójczy może być prosta lub skomplikowana jak samo życie. Ale samobójstwo jest głęboko zakorzenione w desperacji i beznadziei.

Depresja – uczucie przygnębienia, rozpaczy i braku nadziei. Może uderzyć każdego, bez względu na wiek, płeć czy status społeczny. Mężczyźni są cztery razy bardziej narażeni na śmierć przy próbie samobójczej niż kobiety, ze względu na większą siłę fizyczną i często większą impulsywność działań. Olek powiedział: miałem już dość takiego życia, samotności, ciągłego smutku i przygnębienia. Postanowiłem dobrze przygotować się do śmierci. Byłem jak w transie, nawet nie umiem powiedzieć, jak długo to trwało. Skok z dachu z ciężarem na szyi miał być niezawodnym sposobem. Gdy poczułem pęd powietrza przy skoku, w ostatniej chwili uwolniłem ciężar, bo życie wydało mi się cenniejsze. Na szczęście żyję.

Desperacja – uczucie to może być sygnałem depresji, ale może też zaistnieć pomimo niej. Wiąże się z nieobliczalnością w działaniu spowodowaną kryzysową sytuacją. Do takich sytuacji należą, utrata kogoś bliskiego na skutek śmierci, rozwodu, separacji; poważne problemy osobiste i zawodowe; uraz psychiczny lub fizyczny, nadużywanie alkoholu. Aneta: nie wiedziałam już co dalej robić, alkohol zabrał wszystkich, którzy mnie kochali, zostałam sama, bez najmniejszej nadziei, że będę mogła żyć bez wódki. Połknęłam wszystkie tabletki i popiłam butelką wina.

Pogorszenie zdrowia fizycznego i ból. Gdy osoba cierpi na przewlekłą, nieuleczalną chorobę, uniemożliwiająca dotychczasową aktywność lub ograniczającą jakość życia. Osoby z bólem chronicznym są narażone najbardziej. Stanisław: ból kręgosłupa stawał się nie do zniesienia, nie mogłem nawet wstać z łóżka. Nie chciałem takiego życia, wolałem skończyć z sobą.

Uczucie porażki – osoby przekonane, że ich życie potoczyło się w złym kierunku, nie wierzące, że mają kontrolę nad własnym losem, niewidzące ucieczki od ciągłych problemów, nie wierzące w swoje siły i umiejętności, by pokonać złą passę. To od nich słyszymy: wszystko ułożyło się źle, nic nie mogę zrobić tak jak należy.

Izolacja – poczucie samotności, niezrozumienia, braku akceptacji i przynależności do innych. Odrzucenie przez grupę, tak często widziane jest jako przyczyna samobójstw u nastolatków, ale dotyczy każdego.

Sygnały ostrzegawcze – na co uważać?

Do sygnałów ostrzegających przed niebezpieczeństwem należą: mówienie i grożenie śmiercią, mówienie o chęci zranienia się, szukanie sposobów na zakończenie życia, zbieranie lekarstw, dostęp do broni, układanie planu samobójstwa. Osoba rozważająca śmierć mówi lub pisze o umieraniu, samobójstwie, żegna się ze znajomymi, mówi o braku sensu i celu w życiu, czasem porządkuje swoje rzeczy. Drastycznie zmienia się jej zachowanie, nasila się nerwowość, wybuchy złości, impulsywność i szukanie rewanżu oraz kłopoty ze snem. Osoba z myślami samobójczymi często czuje się jak w pułapce – bez wyjścia. Wycofuje się z kontaktów towarzyskich i zrywa przyjaźnie pod wpływem nastroju. Podejmuje nieadekwatne do sytuacji, ryzykowne działania, zwiększa spożycie alkoholu i pod jego wpływem wyraża sugestie, że życie jest beznadziejne.

Jak reagować?

Ludzie zwykle nie czują się komfortowo w obecności kogoś, kto chce się zabić. Szczególnie jeśli jest to osoba bliska. Mówienie o samobójstwie może być zbyt trudne, niezręczne czy zupełnie niemożliwe. Prowadzi to do pewnego rodzaju zaprzeczenia – mój bliski na pewno tego nie zrobi. Niektórzy wierzą, że jeśli o tym nie mówimy to temat nie istnieje. Eksperci twierdzą, że najlepszą metodą pomocy jest rozpoczęcie rozmowy na temat myśli samobójczych, gdy osoba bliska pokazuje oznaki kontemplacji samobójstwa. A więc, gdy widzisz sygnały – nie wahaj się zapytać. Rozmowa z osobą samobójczą o kontemplacji samobójstwa może tylko pomóc. Nie musisz używać niekomfortowych dla siebie słów, zaznacz tylko jakie sygnały widzisz – oddalenie się od rodziny, częste wybuchy płaczu, brak apetytu – to otworzy drzwi do głębszej rozmowy. Niemówienie o samobójstwie z osobą, która rozważa zakończenie swojego życia pogłębia tylko poczucie osamotnienia tej osoby. Zamiast milczeć, zapytaj co osoba myśli o szukaniu pomocy. Wiele osób boi się napiętnowania i niechcianej uwagi ze strony otoczenia, dlatego same nie proszą o pomoc.

Ratunek

Musisz wiedzieć, gdzie szukać ratunku. W Stanach Zjednoczonych, zaproponuj wykręcenie numeru do całodobowej infolinii: 1-800-273-8255 lub wyślij tekstem wyraz HOME pod numer 741741. Miej w pogotowiu numery i adresy pobliskich poradni psychologicznych, a w ostateczności zawieź chorego na pogotowie do szpitala na ewaluację psychiatryczną. W przypadku, gdy martwisz się o kogoś zagrożonego samobójstwem, a nie ma go przy tobie, najskuteczniej jest zadzwonić na numer 911 lub do jednostki policji w danym mieście podając adres i dane osoby zagrożonej, prosząc o sprawdzenie jej stanu zdrowia (tzw. wellness check).

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC