W hołdzie bohaterom
Chicago (Inf. wł.) – Dziewięćdziesiąt lat temu bohaterscy żołnierze-ochotnicy ze Stanów Zjednoczonych i Kanady walczący we Francji i Polsce pod sztandarem „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera wracali do domu po zwycięskiej wojnie, która przywróciła Polsce niepodległość po 123 latach niewoli – powiedział wicekomendant Placówki 90 SWAP Zygmunt Goliński podczas uroczystości jubileuszu 90-lecia założenia Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w USA i Kandzie.
– Wrócili dumni i szczęśliwi ze zwycięstwa, ale wielu okaleczonych i schorowanych. Teraz oni potrzebowali pomocy i opieki. Naród polski wdzięczny za wyzwolenie, podnoszący się z jarzma niewoli niewiele mógł im pomóc. Postanowili sami wzajemnie sobie pomagać. W USA i Kanadzie założyli koleżeńską organizację, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej. Dla wielu z nich była to jedyna możliwość utrzymania egzystencji życiowej. SWAP dobrze służyło weteranom I wojny światowej i okazało się, że będzie dobrze służyć również następnym bohaterom-weteranom, którzy podczas II wojny światowej przelewali krew za naszą i waszą wolność na różnych frontach, od Narwiku po Tobruk i Monte Cassino. Dzisiaj niewielu doczekało tej doniosłej rocznicy. Chwała bohaterom – powiedział Zygmunt Goliński na rozpoczęciu jubileuszowej uroczystości, która siedemnastego grudnia z udziałem blisko pięćdziesięciu weteranów i ich rodzin odbyła się restauracji „Anastazja” przy 5221 W. Diversey w Chicago.
W gronie gości honorowych weterańskiego spotkania zorganizowanego przez Placówkę 90 SWAP celebrującą wraz z innymi Placówkami jubileusz dziewięćdziesięciolecia założenia organizacji obecni byli między innymi: zastępca konsula generalnego Robert Rusiecki, członek Rady Dyrektorów Związku Narodowego Polskiego i dyrektor Polskiej Szkoły Sobotniej im. gen. Władysława Andersa Wanda Penar, przewodnicząca Obwodu ZHP druhna Barbara Chałko, komendant Okręgu I SWAP Zygmunt Biernat, honorowy komendant Placówki 90 Wacław Wierzbicki, wiceprezeska Zarządu Głównego Korpusu Pomocniczego Pań Irena Sybilska, honorowa prezeska Okręgu I Korpusu Helena Szymankowska, prezeska KPP Okręgu I Anna Bucoń, była prezeska Irena Letza, prezeska KPP Placówki 90 Jadwiga Laskowska, komendanci Placówek: Henryk Kołodyński (2), Roman Bucoń (14), Sylwester Sybilski (40) i delegacja Placówki 94 z Wisconsin na czele z komendantem Tadeuszem Ciskiem. Uczestników obiadu powitał gospodarz żołnierskiego obiadu, komendant Placówki 90 Feliks Rembiałkowski.
Gratulując weteranom celebracji dostojnego jubileuszu konsul Robert Rusiecki wyraził w imieniu władz RP wielką wdzięczność Polonii za wielkie wsparcie, jakiego na początku minionego stulecia udzieliła walczącej o wolność Polsce wysyłając do Europy blisko dwudziestopięciotysięczną „Armię Błękitną” pod dowództwem gen. Józefa Hallera, która najpierw dzielnie walczyła na froncie francuskim, a następnie walnie przyczyniła się do zwycięstwa w wojnie z bolszewikami, jak i późniejsze działania na rzecz pomocy krajowi walczącemu z hitlerowską okupacją w okresie II wojny światowej oraz o zrzucenie jarzma komunizmu i odzyskania w 1989 roku pełnej wolności. Konsul Rusiecki podkreślił, że władze wolnej Polski będą o tym czynie pamiętały. Korzystając z okazji przekazał w imieniu konsula generalnego RP Zygmunta Matyni i własnym życzenia z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia, aby kolejne rocznice mogły być celebrowane w tak samo licznym gronie.
Przed podzieleniem się opłatkiem i zjedzeniem smacznego obiadu wspomnieniami żołnierskimi podzielił się ze zgromadzonymi uczestnik walk obronnych pod Tobrukiem oraz zwycięskiej bitwy pod Gazelą, komendant Okręgu I Zygmunt Bierant. Po obiedzie odbyła się loteria fantowa, a uczestnicy mieli okazję wspominać żołnierskie czasy i weterańską przygodę na amerykańskiej ziemi. Wiersz o żołnierskiej tułaczce autorstwa Feliksa Konarskiego-Refrena odczytał Wacław Wierzbicki, a Zygmunt Goliński przeczytał wiersz Edwarda Kona „Do weterana”. Spotkanie zakończyło wspólne śpiewanie kolęd.
Po ponad dziewięćdziesięciu latach od tamtych wydarzeń warto przypomnieć młodemu pokoleniu Amerykanów polskiego pochodzenia, jak i tym żyjącym w wolnym kraju nad Wisłą, że w czasie I wojny światowej Polonia amerykańska wniosła istotny wkład w odrodzenie niepodległego państwa polskiego po 123 latach niewoli. Oprócz istotnego wkładu finansowego, Polonia ze Stanów Zjednoczonych i Kanady zorganizowała, przeszkoliła i wysłała ponad 20 tysięcy ochotników do Armii Polskiej we Francji, popularnie zwanej „Armią Błękitną”. Z wojny powróciło do Ameryki po zakończeniu walk o wolność Polski nieco ponad czternaście tysięcy żołnierzy. Po powrocie organizowali niezależne od siebie różne kluby i związki weterańskie, aby pomagać sobie w poszukiwaniu pracy i warunków do egzystencji i przetrwania. Wielu było inwalidami wojennymi, którzy nie mogli podjąć pracy.
W maju 1921 roku na zjeździe w Cleveland (OH) ich przedstawiciele powołali do życia jedną wspólną organizację o nazwie: Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP). Jej pierwszym prezesem został wybrany dr med. Teofil Starzyński, wybitny działacz Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce.
Najważniejszym zadaniem, jakie postawił sobie SWAP u progu działalności było organizowanie pomocy dla swoich członków żyjących na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady, głównie inwalidów wojennych, chorych, bezrobotnych i bezdomnych, byłych polskich żołnierzy. Temu celowi służyły zbiórki pieniężne, tzw. „Bławatek”, zakładanie schronisk dla bezdomnych i zakładanie warsztatów pracy dla bezrobotnych. Ze znaczącą pomocą dla weteranów przyszedł wielki polski patriota, światowej sławy pianista Ignacy Jan Paderewski, który w 1926 roku ofiarował 10 tysięcy dolarów na rzecz inwalidów ze SWAP, zapoczątkowując nazwany jego imieniem i funkcjonujący do dziś Fundusz Inwalidzki.
W okresie międzywojennym nastąpił znaczny rozwój organizacji. W 1921 roku SWAP posiadał w terenie 66 Placówek, które skupiały łącznie 1746 członków. W 1939 roku liczba Placówek SWAP wzrosła do 141. Działały one na terenie USA, Kanady i Polski skupiając łącznie 4450 członków. Przy SWAP działały również organizacje pomocnicze: Korpus Pomocniczy Pań (zał. w 1925 r.), Związek Przyjaciół Weteranów Armii Polskiej (zał. w 1931 r.) oraz Synowie i Córki Weteranów Armii Polskiej (zał. również w 1931 r.).
W czasie II wojny światowej SWAP wspierał emigracyjny Rząd Polski w Londynie i podległe mu Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, m.in. fundując ambulans rentgenowski dla oddziałów polskich stacjonujących na terenie Wielkiej Brytanii, wysyłając paczki dla polskich jeńców wojennych w Niemczech oraz pomagając w akcji rekrutacyjnej do wojska polskiego, prowadzonej na terenie USA i Kanady w latach 1941-1942. W latach II wojny światowej powstały Placówki SWAP w Meksyku i na Kubie.
Po zakończeniu w 1945 roku działań wojennych szeregi SWAP zasilili weterani II wojny światowej, którzy w miarę upływu czasu przejmowali stopniowo z rąk weteranów I wojny światowej wszystkie funkcje organizacyjne. Część młodych, bardziej niecierpliwych weteranów, wystąpiła z szeregów SWAP i stała się bazą dla powstania Stowarzyszenia Kombatantów Polskich w Stanach Zjednoczonych.
W latach 1945-1985 SWAP oprócz standartowej działalności na rzecz swoich członków, wspierał także finansowo i materialnie weteranów z I wojny światowej, dawnych ochotników z Ameryki, którzy żyjąc w komunistycznej Polsce pozbawieni byli wszelkich państwowych świadczeń socjalnych. SWAP wydatkował na ten cel prawie 100 tysięcy dolarów. Ponadto wspierano w Polsce ofiary klęsk żywiołowych, zwłaszcza powodzi; wspierano ociemniałych inwalidów wojennych; organizowano pomoc finansową dla „Solidarności” oraz w ramach akcji humanitarnej wysyłano lekarstwa, paczki żywnościowe, odzież i obuwie.
W owym czasie SWAP wspierał również polskich inwalidów wojennych żyjących na Zachodzie oraz troszczył się o polskie cmentarze wojenne we Francji i Włoszech. Na tę szeroką działalność charytatywno-społeczną SWAP sam zdobywał potrzebne środki finansowe, ponieważ organizacja nie otrzymywała żadnych dotacji finansowych od państwowych władz amerykańskich. W tym celu SWAP urządzał liczne zbiórki pieniężne oraz organizowano szereg dochodowych imprez. W tych działaniach ogromnie pomocny okazywał się nieoceniony Korpus Pomocniczy Pań.
Po 1989 roku SWAP nawiązał regularne kontakty z wolną Polską. W 1992 r. duża reprezentacja SWAP i Korpusu Pomocniczego Pań uczestniczyła w światowym zjeździe polskich weteranów i kombatantów w Warszawie. W 1996 SWAP ufundował tablicę pamiątkową w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Dwa lata później w 1998 r. w stolicy Polski na Żoliborzu odsłonięto pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej, na który SWAP wydatkował około 300 tysięcy dolarów. Pomnik autorstwa Andrzeja Pityńskiego jest największym, namacalnym dowodem pracy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce na rzecz niepodległej Polski. Od 1921 roku do chwili obecnej przez szeregi SWAP przewinęło się prawie 19 tysięcy członków.
Gospodarz jubileuszowego obiadu, Placówka 90 SWAP została założona w listopadzie 1925 roku. Jej pierwszym komendantem został Gustaw Pieprzny. W 1934 przy Placówce został założony Korpus Pomocniczy Pań. Obecnie Placówką kieruje „Pancerniak”, żołnierz generała Stanisława Maczka i działacz ruchu ludowego Stanisława Mikołajczyka, Feliks Rembiałkowski, który został powołany na stanowisko komendanta na nadzwyczajnym zebraniu, które odbyło się siedemnastego września bieżącego roku. Nowemu komendantowi należy życzyć zdrowia, wytrwałości i powodzenia w pracy, aby Placówka pod jego kierownictwem przestała być targana różnymi zawirowaniami organizacyjnymi i finansowymi, jakich doświadczała w ostatnich kilku latach.
Tekst i zdjęcia:
AB/NEWSRP
(Zdjęcia są na stronie: www.newsrp.smugmug.com)
