W okresie międzywojnia podjęto próbę budowania modernistycznej Europy Środkowo-Wschodniej złożonej z niepodległych, państw, starając się znaleźć dla nich miejsce wśród cywilizacyjnego centrum. Mimo że projekt pozostał niedokończony, dwudziestolecie międzywojenne stworzyło podstawy nowej tożsamości regionu, kwestionując tezę o jego marginalnym znaczeniu dla „epoki nowoczesnej”.
W Muzeum Sztuki zostaną zaprezentowane najważniejsze przykłady modernizacji w dziedzinach sztuk wizualnych, architektury i wzornictwa, świadczące o ich znaczeniu dla nowoczesnego oblicza „Nowej Europy”.
Ukształtowana po 1918 roku polityczna mapa Europy nie miała historycznych precedensów. Między morzami Bałtyckim i Adriatyckim powstały Czechosłowacja, Jugosławia, Łotwa, Estonia, a nowe granice określały terytoria Polski, Litwy i Węgier. Każdy z tych krajów, dążąc do znalezienia się w centrum nowoczesności, poszukiwał rozwiązań modernizacyjnych. Do ich promowania, ale i kształtowania, wykorzystano współczesną sztukę, architekturę i wzornictwo. Przyszłość stawała się już nie odległą perspektywą, ale codziennym doświadczeniem, a w modernizacyjnych ośrodkach obowiązywał „czas przyszły dokonany”.
Związki sztuki i modernizacji miały różne oblicza. Rewolucja węgierska w 1919 roku po raz pierwszy wykorzystała sztukę nowoczesną w celach propagandowych. Artyści – zamiast obrazów – tworzyli plakaty agitacyjne, monumentalne freski i oprawy uroczystości 1-majowych. Jeszcze bardziej radykalne były działania awangardy jugosłowiańskiej, skupionej wokół pisma „Zenit”, która głosiła wizję „bałkanizacji Europy” – poprzez destrukcję śródziemnomorskiej tradycji i przejęcie władzy przez barbarogeniusza.
Ważnym elementem modernizacji były realizacje modelowych miast, traktowanych jako wzorzec nowoczesności dla całego kraju. W Czechosłowacji takim miejscem stał się Zlin – imperium Tomasza Baty. Wokół fabryki butów wybudowano nowe osiedla, szkoły, internaty, całą infrastrukturę kulturalną i socjalną, które miały unowocześnić nie tylko przestrzeń publiczną, ale i życie prywatne. W Polsce pomnikiem nowoczesności stała się Gdynia – nowoczesny port i modernistyczne miasto, duma II RP, symbol dynamicznie rozwijającego się kraju i jego ambitnych celów. Nowoczesna architektura i przemysł stały się także źródłem inspiracji dla malarzy i fotografów, którzy uwieczniali życie „nowego człowieka”.
Wystawa Modernizacje 1918-1939. Czas przyszły dokonany to prawie 3-miesięczny projekt, łączący w sobie ekspozycję, serię wykładów i projekcji na temat społecznego i filozoficznego wymiaru modernizacji w dwudziestoleciu międzywojennym oraz rozbudo-wany program edukacyjny.
Znajdzie się na niej ponad trzysta obiektów: obrazy, rysunki, grafika, plakaty, fotografie, fotomontaże, rzeźby, ale też filmy reklamowe i… buty. Obiekty architektoniczne pokazane zostaną w postaci archiwalnych fotografii i modeli.
Eksponaty pochodzą z muzeów i kolekcji prywatnych w Estonii, Łotwie, Litwie, Polsce, Czechach, Węgrzech, Słowenii, Chorwacji i Serbii; większość z nich nie była dotąd pokazywana polskiej publiczności.
Serię wykładów zorganizowano we współpracy z Uniwersytetem Łódzkim. Studenci mogą rejestrować się na zajęcia w Muzeum i zaliczać je jako kurs uniwersytecki. Program edukacyjny stworzono z myślą o czterech grupach odbiorców.
W ramach akcji „Miastorób” najmłodsi będą tworzyć w Muzeum makietę utopijnego miasta.
Nieco starsze dzieci zbudują wraz z rodzicami futu-ro-machiny.
Gimnazjaliści i licealiści mogą – na zamówienie – wziąć udział w warsztatach „Reklama krzepi”.
Dorośli natomiast w ramach spotkań „Ala ma utopię” będą deszyfrować książki z dzieciństwa. Wystawie będzie towarzyszyć publikacja naukowa dr. Andrzeja Szczerskiego (kuratora wystawy) – „Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej 1918-1939″.
Wystawa będzie otwarta od 11 marca do 30 maja w ms2, ul. Ogrodowa 19.
(Informacja prasowa)
Dziennik Związkowy jest sponsorem medialnym Muzeum Sztuki w Łodzi.
