9 sierpnia na Białorusi odbyły się wybory prezydenckie, w których – według oficjalnych wyników – zwyciężył urzędujący prezydent Alaksandr Łukaszenka z ponad 80% poparciem. Jego rywalka, kandydatka opozycji Swiatłana Cichanouska, miała otrzymać zaledwie 10% poparcia. Wyników tych nie uznały zarówno białoruska opozycja, jak i szereg państw oraz organizacji międzynarodowych na czele z Unią Europejską. Cały kraj natomiast pochłonęły protesty. O obliczu protestów, postawie władz białoruskich i przyszłości geopolitycznej Białorusi redakcja The Warsaw Institute Review rozmawia z Piotrem Żochowskim, analitykiem ds. bezpieczeństwa wewnętrznego w Europie Wschodniej w Ośrodku Studiów Wschodnich. The Warsaw Institute Review: 23 września odbyło się tzw. „zaprzysiężenie” Łukaszenki. Przebiegało w sposób tajny – nie było zapowiedziane wcześniej, nie było transmitowane na żywo w telewizji. Co Pana zdaniem oznacza to zachowanie? Dlaczego wybory były aż tak tajnym wydarzeniem? Piotr Żochowski: To było zaskoczenie dla wszystkich obserwatorów. W samym Mińsku do ostatniej chwili ludzie, którzy obserwowali sytuację w mieście byli zdezorientowani, ponieważ wcześniejsza wersja, która krążyła po mieście, zakładała, że Łukaszenka będzie organizował tę uroczystość w sobotę albo niedzielę. Wszyscy się nastawili na to, że będzie to większa uroczystość, ale ku naszemu zaskoczeniu Łukaszenka w ochranianej kolumnie przemknął się przez Mińsk do Pałacu Niezależności i tam złożył zaprzysiężenie w obecności ludzi, z których wielu, jak się potem okazało, nawet nie wiedziało, że zaproszono ich na tego rodzaju uroczystość.
Dlaczego to utajnił? Odpowiedź pierwsza zupełnie oczywista – obawiał się, że oficjalne ogłoszenie inauguracji spowoduje masowe manifestacje w Mińsku, i chciał tego uniknąć. Z drugiej strony, brak bezpośredniej relacji telewizyjnej, otoczka tajemnicy, świadczy o tym, że Łukaszenka nie czuje się pewnie w Mińsku, a każdy jego ruch po mieście jest uważany za pewne zagrożenie dla jego bezpieczeństwa. Widzimy, w jakiej kondycji psychicznej jest sam reżim, jeżeli aż do tego stopnia zaczyna dbać o własne bezpieczeństwo.
Czy nie jest to Pana zdaniem paradoksalne – Łukaszenka mówi, że jest wybrany przez obywateli Białorusi i głosi, że ma ogromne poparcie wśród społeczeństwa białoruskiego, ale bał się przeprowadzić zaprzysiężenie w tradycyjny sposób?
– Nie lubię oceniać kondycji psychicznej polityków, ale chciałbym przypomnieć jeszcze jeden fakt – Łukaszenka wpadł w pułapkę własnych deklaracji, w których marginalizował znaczenie protestów. Manifestacje nadal trwają, a gniew społeczny utrzymuje się na wysokim poziomie. Łukaszenka w pewnym momencie zaczął traktować Białoruś jako „oblężoną twierdzę”. Uznał, że świat zewnętrzny chce zdestabilizować sytuację na Białorusi, stąd ta gwałtowna, trwająca od wielu tygodni antyzachodnia retoryka, manifestacyjne zwrócenie się o pomoc do Rosji, aby obroniła reżim przed działaniami Zachodu. Minister obrony Białorusi stwierdził, że państwa zachodnie rozpoczęły wojnę hybrydową przeciwko Białorusi. Dodał przy tym, że Zachód zainicjował walkę o uzyskanie dominacji w przestrzeni informacyjnej. Wykorzystując tezę o zagrożeniu zewnętrznym, reżim kontynuuje represje wobec społeczeństwa, o różnej skali brutalności, konsekwentnie zwiększając ich skalę.
Jak Pana zdaniem będzie wyglądać reakcja krajów europejskich – już wiemy, że większość krajów nie uznała tych wyborów i zaprzysiężenia – czy będą nałożone sankcje na Białoruś?
– Większość państw nie uznaje prezydentury Łukaszenki, uznając, że przebieg wyborów w żaden sposób nie gwarantował ich uczciwości. Jeśli chodzi o sankcje – są dwie drogi. Niektóre państwa, takie jak Litwa, decydują się na personalne sankcje dwustronne oraz podejmowanie działań ograniczających stosunki polityczne z Białorusią. Unia Europejska zdecydowała się na sankcje personalne, wymierzone w osoby, które były zaangażowane w tłumienie protestów społecznych i organizację nierzetelnych wyborów. Warto przy tym podkreślić, że władze białoruskie weszły na drogę samoizolacji w stosunkach z UE. Świadczy o tym jednostronna decyzja reżimu wymuszająca redukcję personelu placówek dyplomatycznych Polski i Litwy. Krok ten spowodował odruch solidarności, wielu ambasadorów reprezentujących państwa UE opuściło Białoruś, udając się na konsultacje do swoich krajów.
Jeżeli chodzi o sankcje szersze – to jest sprawa złożona, dlatego że zawsze stoimy przed wyborem – czy sankcje gospodarcze godzą rzeczywiście tylko w reżim, czy również w społeczeństwo? Zależy nam na tym, żeby Białorusini utrzymywali kontakt ze światem zewnętrznym, żeby mimo ograniczeń, które teraz wprowadził reżim, Białorusini mieli szansę na swobodny kontakt z przyjaznymi im społeczeństwami państw UE. W kwestii utrzymywania i kształtowania stosunków gospodarczych trzeba zachować ostrożność. Ewentualne sankcje powinny być dotkliwe dla reżimowych instytucji, a nie dla społeczeństwa.
Zapraszamy do przeczytania całego wywiaduna stronie: www.warsawinstitute.reviewThe Warsaw Institute Review to anglojęzyczny, ekspercki periodyk wydawany w Polsce od 2017 r. W kwartalniku prezentowana jest tematyka dotycząca Polski i Europy, której głównym celem jest podkreślanie roli Rzeczypospolitej Polskiej jako geopolitycznego lidera w Europie Środkowej oraz jako państwa prowadzącego konsekwentnie prozachodnią, proatlantycką i proeuropejską politykę. Autorami artykułów publikowanych w The Warsaw Institute Review są analitycy i eksperci oraz osoby mające aktywny i praktyczny wpływ na życie polityczne, gospodarcze i kulturalne w Polsce.
The Warsaw Institute Foundation to pierwszy polski geopolityczny think tank w Stanach Zjednoczonych. Strategicznym celem tej organizacji jest wzmocnienie polskich interesów w USA przy jednoczesnym wspieraniu unikalnego sojuszu między dwoma narodami. Jej działalność koncentruje się na takich zagadnieniach jak geopolityka, porządek międzynarodowy, polityka historyczna, energetyka i bezpieczeństwo militarne. The Warsaw Institute Foundation została założona w 2018 roku i jest niezależną organizacją non-profit, inspirowaną bliźniaczą organizacją działającą w Polsce – Warsaw Institute.
The Warsaw Institute Foundation is Poland's first geopolitical think tank in the United States. The strategic goal of this organisation is to bolster Polish interests in the U.S. while supporting the unique alliance between the two nations. Its activity focuses on such issues as geopolitics, international order, historical policy, energy, and military security. Established in 2018, The Warsaw Institute Foundation is an independent, non-profit organization inspired the twin Poland-based Warsaw Institute.
The Warsaw
