Odcinek 48. Ralph Modjeski – inżynier z duszą artysty

Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”. Historia ta nie dotyczy bezpośrednio Chicago, lecz stanowi ważny epizod w dziejach Polonii amerykańskiej. Ralph Modjeski urodził się w Krakowie albo Bochni, mieście w okupowanej ówcześnie przez Austriaków Galicji, 27 stycznia 1861 roku. Był synem Gustawa Sinnmayera Modrzejewskiego oraz sławnej aktorki Heleny Opid Modrzejewskiej, poza granicami Polski znanej jako Helena Modjeska. W 1865 roku jego matka opuściła męża, by w 1868 poślubić “hrabiego” Karola Bodzentę Chłapowskiego. Cała rodzina emigrowała do Ameryki w 1876, gdzie Helena już oficjalnie zmieniła nazwisko na Modjeska, a imię i nazwisko syna na Ralph Modjeski. Będąc jeszcze w Polsce, Ralph chodził do jednej klasy z Ignacym Janem Paderewskim. Potrafił świetnie grać na fortepianie. Modjeski powrócił do Europy, by studiować w Paryżu w l'Ecole des Ponts et Chaussées – Szkole Mostów i Dróg. Nie udało mu się tam dostać przy pierwszym podejściu, jako że na rok przyjęto jedynie 25 studentów, on zaś uzyskał 27. miejsce na liście 100 aplikantów. Zniechęcony tą porażką postanowił zarabiać na życie jako pianista, jednak już po ośmiu miesiącach znów zmienił zdanie. Za drugim razem przyjęto go na prestiżową uczelnię inżynierską. W 1883 roku, gdy Modjeski zajęty był studiowaniem w Paryżu, przyznano mu obywatelstwo amerykańskie. Mimo to wciąż utrzymywał wiele znajomości w Polsce, pisał po polsku oraz zawsze podkreślał swoje polskie pochodzenie. Dwa lata później, w 1885 roku, Ralph uzyskał dyplom z wyróżnieniem na l'Ecole des Ponts et Chaussées. Niedługo później ożenił się z Felicie Bede, swoją odległą kuzynką z Nowego Jorku, z którą miał trójkę dzieci. Od 1916 roku był z żoną w separacji. Rozwód sfinalizowano w 1931, by Modjeski mógł poślubić Virginię Mary Giblyn. Inżynier z duszą artysty Pomimo obrania innej ścieżki kariery, wielką pasją Modjeskiego była muzyka klasyczna, w szczególności twórczość Chopina. Od 10 roku życia uczęszczał na lekcje gry na fortepianie, a w dorosłym życiu sztukę tę doskonalił przy każdej okazji. Paderewski odcisnął ogromne piętno na jego stylu grania. Modjeski przyznał kiedyś, że trudno byłoby mu znaleźć słowa, by opisać, co czuje, grając utwory Chopina. Po powrocie ze studiów Ralph rozpoczął karierę inżynierską, znajdując zatrudnienie w Omaha, w stanie Nebraska. Pracował u „ojca amerykańskiego budownictwa mostowego” – George'a S. Morrisona. W 1893 roku opuścił zakłady Morrisona i udał się do Chicago, gdzie otworzył własne biuro projektowe w budynku Monadnock przy South Dearborn Street. Gdy Frank M. Masters dołączył do firmy w 1924, przyjęła ona nazwę „Modjeski & Masters”. Dzisiaj placówka biurowa firmy znajduje się w Mechanicsburg w stanie Pensylwania. Budowniczy mostów Podczas swojej długiej kariery Modjeski wybudował wiele mostów. Pierwszym projektem, przy którym sprawdził się w roli głównego inżyniera, był montaż mostu kolejowego nad rzeką Missisipi, niedaleko Rock Island w stanie Illinois. Przez kolejne lata Ralph pracował jako inżynier główny lub inżynier nadzoru przy wznoszeniu dziesiątek mostów w wielu częściach Stanów Zjednoczonych. Po tragedii budowlanej w 1907 roku, wskutek której 75 pracowników straciło życie, przejął pieczę nad konstrukcją błędnie zaprojektowanego mostu w Que- bec. Dzięki jego wysiłkom z powodzeniem wzniesiono most o najszerszej rozpiętości kratownic na świecie, choć w kolejnym wypadku zginęło 13 osób. Wspornikowy most w Quebec do dziś pozostaje najdłuższą budową tego typu. W 1903 roku Modjeski stał się prezesem organizacji Western Society of Engineers. Aktywnie uczestniczył też w życiu wielu innych organizacji inżynierskich. Po wielu latach ciężkiej pracy zdobył uznanie swojego środowiska. Nieraz nazywano go „najwybitniejszym budowniczym mostów Ameryki”. Był wielokrotnie nagradzany, a niejedna uczelnia przyznała mu tytuł honorowy. W 1911 zdobył stopień doktora inżynierii honoris causa na Illinois State University. W 1914 odebrał Złoty Medal Howarda N. Pottsa, a 8 lat później, w 1922, wręczono mu prestiżowy Medal Instytutu Franklina. Wreszcie w sierpniu 1929 roku Modjeski otrzymał najwyższe możliwe wyróżnienie inżynierskie w Stanach Zjednoczonych – Złoty Medal Johna Fritza. Medal przyznano mu za całokształt działalności w dziedzinie inżynierii lądowej, rozpoznając piękno i siłę drzemiącą w mostach jego projektu. Jeszcze tego samego roku Politechnika Lwowska podjęła decyzję o uznaniu osiągnięć Modjeskiego stopniem doktora honoris causa. Z kolei w 1931 Western Society of Engineers przyznała mu Nagrodę Washingtona. Uroczystości wręczenia nagrody, która odbyła się w chicagowskim Palmer House, towarzyszyła wystawa zdjęć projektów Modjeskiego. Wyróżniony w ten sposób Polak znalazł się pomiędzy najznamienitszymi postaciami w historii amerykańskiej nauki i przemysłu. POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM

Artysta betonu i stali W 1931 roku, będąc u szczytu sławy, został nominowany na stanowisko przewodniczącego Rady Inżynierów. Bezpośrednim powodem nominacji była budowa mostu San Francisco-Oakland Bay. O pozycję konkurował z 40 innymi inżynierami. Modjeski stał się znanym na całym świecie architektem mostów i połączeń kolejowych. Był również pionierem mostów wiszących. Wzniósł ponad 40 mostów rozciągających się nad wielkimi rzekami kontynentu północnoamerykańskiego. Wiele pracy poświęcił wyszkoleniu kolejnych pokoleń inżynierów i architektów – wśród jego uczniów znalazł się Joseph B. Strauss, inżynier odpowiedzialny za konstrukcję Golden Gate Bridge, którego budowę ukończono sześć miesięcy po wzniesieniu mostu San Francisco-Oakland Bay. Do osiągnięć Modjeskiego zaliczyć można ukończenie mostu Benjamina Franklina w Filadelfii oraz konstrukcję mostu Blue Water nad rzeką St. Clair, który łączy port Huron w stanie Michigan z Sarnią w kanadyjskiej prowincji Ontario. Jako inżynier konsultant pracował przy budowie mostów Ambassador – rozciąga się on pomiędzy Detroit, Michigan a Windsor, Ontario – i Manhattanem, który znajduje się w Nowym Jorku. Ralph Modjeski zmarł w Los Angeles w 1940. Miał 79 lat. W 2016 roku premierę miał film dokumentalny "Bridging Urban America: The Story of Ralph Modjeski", emitowany później na małym ekranie przez stację PBS. Reżyserami dokumentu są Basia i Leonard Myszyńscy. Basia Myszyńska napisała scenariusz. Ukazała się też książka pt. "Artist in Concrete and Steel: Bridges of Ralph Modjeski", której autor szczegółowo opracowuje techniczne aspekty konstrukcji Modjeskiego. Dominik Pacyga Tłumaczenie i opracowanie: Aleksander Kołłajtis   Dominik A. Pacyga Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.