Odcinek 44. Piotr Kiołbassa – pionier Polonii

Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”. Piotr Kiołbassa urodził się w 13 października 1837 roku w śląskiej miejscowości - Świebie. Z setek tysięcy polskich imigrantów, którzy dotarli do Stanów Zjednoczonych za życia Kiołbassy, jako jeden z niewielu piastował urząd publiczny. W 1855 roku przybył wraz z rodziną do Panna Maria w Teksasie, pierwszego polskiego miasta w Ameryce, założonego przez Ślązaków. Miał wtedy 18 lat. Jego ojciec, Stanisław i matka, Franciszka Burda, wraz z szóstką dzieci wylądowali w Glaveston, w stanie Texas, skąd wyruszyli w stronę malutkiej wtedy osady polskiej. W 1858 rodzina przeprowadziła się do San Antonio, ponieważ w Panna Maria panowały trudne warunki mieszkalne, a uprawy Stanisława nie przynosiły spodziewanych zysków. Piotr powrócił jednak do Panna Maria przed 1862, by nauczać w tamtejszej szkole parafialnej i pełnić rolę organisty. Dnia 9 lutego 1862 roku wstąpił do 24. pułku kawalerii Teksasu Armii Stanów Skonfederowanych. Równo 11 miesięcy później, 9 stycznia 1863, wraz z ośmioma tysiącami innych żołnierzy rebelianckich trafił do niewoli. Jako jeniec zostaje przewieziony do Illinois, gdzie postanawia dołączyć do Armii Federalnej. Na początku służył w 16. pułku kawalerii Illinois, lecz z czasem dostał awans na kapitana 6. pułku kawalerii kolorowych. Zimę 1863-64 roku, będąc na przepustce, Kiołbassa spędził w Chicago. W marcu wspólnymi siłami z Antonim Schermannem założyli Stowarzyszenie św. Stanisława Kostki. Był to pierwszy krok w stronę utworzenia polskiej parafii w mieście. Podczas swojego pobytu w Chicago Kiołbassa nawiązał ponowny kontakt z proboszczem z Panna Maria, ojcem Leopoldem Moczygembą. Zaproponował, by ten opuścił Teksas i przyjechał do Chicago, gdzie kontynuować mógłby swoją pracę duszpasterską na większą skalę. Moczygemba przyjął zaproszenie, choć tymczasowo. Do miasta dotarł jeszcze tego roku w okresie świąt wielkanocnych. Wkrótce Piotr powrócił na front. Inne obowiązki odciągnęły uwagę Schermanna od zamiaru utworzenia parafii. Powrót do Chicago Inicjatywę podjęto raz jeszcze dopiero po powrocie Kiołbassy do Chicago w roku 1866. Stowarzyszenie św. Stanisława Kostki znów zaczęło działać w celu wydzielenia nowego probostwa. W tym okresie Polacy uczęszczali przeważnie na niemieckojęzyczne msze, choć większość pragnęła własnego miejsca kultu. Dzięki wysiłkom stowarzyszenia pierwsza polska parafia w Chicago, świętego Stanisława Kostki, została utworzona w 1867. Kiołbassa był kluczową postacią dla początków probostwa. Od 1866 pracował jako policjant i już po roku został awansowany na sierżanta. Po 1869 postanowił na pewien czas opuścić miasto i powrócić do Panna Maria, gdzie raz jeszcze zasiadł za klawiaturą organów. Powrócił dopiero po 1871. Przed swoim wyjazdem do Panna Maria, Kiołbassa utrzymywał kontakt z polskim zakonem rezurekcjonistów w Teksacie. W 1869 zwrócił się do księdza Jerome Kajsiewicza, głowy zakonu w Rzymie, z prośbą o wysłanie do Chicago polskiego kapłana. Otrzymał przychylną odpowiedź zanim zdążył wyjechać do Teksasu. POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM

Kiołbassa – pierwszy prezydent Kiołbassa stał się pierwszym wiceprezydentem Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego w Ameryce w 1874. Funkcję prezydenta tej organizacji pełnił od 1880 do 1885 roku. Między latami 1873-1886 pracował jako niskiej rangi oficjel wydziału morskiego urzędu celnego w Chicago. Zatrudniony został przez republikanina Normana Judda, co świadczyć może o jego początkowym zainteresowaniu partią republikańską. Było to również pierwsze zetknięcie się Piotra ze światem polityki Chicago. Urząd opuścił, gdy w 1886 roku naczelnym celnikiem stał się demokrata. Partia republikańska przewodziła północy podczas wojny secesyjnej, wydawała się więc być racjonalnym wyborem dla Kioł- bassy. W trakcie wyborów prezydenckich 1872 roku wspierał kandydaturę generała Ulyssesa S. Granta, który w przeszłości dowodził Armią Federalną. Piotr otworzył też biuro notarialne na Stanisławowie. Szybko przeobraziło się ono w miejsce spotkań dla polskich imigrantów, co przysporzyło mu sporo popularności. W 1877 stał się pierwszym Polakiem w niższej izbie legislatury stanowej. Po 1888 Kiołbassa opuścił partię republikańską i przeszedł do partii demokratycznej. Wkrótce potem przegrał wybory na radnego 16. okręgu Chicago przeciwko Augustowi Kowalskiemu, kandydatowi wspieranemu przez Związek Narodowy Polski. Porażka jednak go nie zraziła – pozostał aktywny w kręgach imigranckich. Zakładał też czasopisma, by wspierać sprawę zakonu rezurekcjonistów oraz Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego, między innymi Wiarę i Ojczyznę oraz Dziennik Chicagoski. Jego imię zostało wspomniane przy okazji wyborów do rady miejskiej w 1891, lecz ostatecznie partia demokratyczna postanowiła nominować Stanley'a Kunza. Rozważano również wystawienie Kiołbassy jako kandydata na naczelnego celnika Chicago. Wygłosił on nawet przemowę w Walsh Hall podczas zbiórki na rzecz kampanii Cartera Harrisona, ubiegającego się o stołek burmistrza z ramienia demokratów. Z powodu różnych okoliczności demokraci w końcu postanowili nominować Kiołbassę na posadę skarbnika miejskiego. Piotr odkrył w sobie upodobanie do polityki. Na stałe związał się z partią demokratyczną, a w 1891 zdobył posadę skarbnika Chicago, którą utrzymał przez kolejne dwa lata. W tym samym roku społeczność Polska wybrał go, Kunza oraz Johna A. Kwasigrocha do Izby Reprezentantów Stanu Illinois. „Zacny Pete” Z czasem przylgnęło do niego przezwisko „zacny Pete” – wbrew powszechnie przyjętej praktyce zyski z powierzonych mu pieniędzy zwracał do skarbu miasta, zamiast je sobie przywłaszczać. Krążyły plotki o jego możliwej kandydaturze na stanowisko gubernatora, lecz nie spełniły się one. W 1894 roku został pokonany w wyścigu o stołek komisarza okręgowego. Dwa lata później stał się radnym miejskim. W wyborach odniósł zwycięstwo nad Johnem Smulskim, kandydatem partii republikańskiej. Po zakończonej kadencji, między 1899 a 1901, służył jako zarządca okręgu West Town, później zaś dostał się do zarządu zajmującego się modernizacją mienia użytku publicznego. Jako komisarz ds. robót publicznych pracował od 1902 do 1904 roku. Przez resztę życia wierny partii demokratycznej, Piotr pozostał aktywny na scenie politycznej aż do swojej śmierci w 1905. Dominik Pacyga Tłum. i opracowanie.: Aleksander Kołłajtis ZOBACZ: Koncert organowy Jeremy’ego Kiolbassy w kościele św. Stanisława Kostki Dominik A. Pacyga Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.   Na zdjęciu głównym: parafia św. Stanisława Kostki w Chicago, fot.Dariusz Piłka