Odcinek 28. Matka Maria Teresa od ubogich

Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”. Józefina Dudzik była córką Jana i Agnieszki Dudzików. Urodziła się w Płociczu, na Pomorzu, w zaborze pruskim 30 sierpnia 1860 roku. U Sióstr Elżbietanek w Kamieniu Pomorskim nauczyła się szycia i była sprawną krawcową. Ten zawód przydał jej się w Chicago, do którego wraz z rodzicami przybyła w roku 1881, dołączając do swoich sióstr, które już wcześniej wyemigrowały do Ameryki. Rodzina Dudzików osiedliła się w parafii św. Stanisława Kostki. Józefina Dudzik wkrótce potem dołączyła do Tercjarzy Świętego Franciszka – organizacji religijnej założonej w XIII w., zrzeszającej mężczyzn i kobiety, których celem było pogłębienie życia duchowego. Dudzik szybko stała się jedną z liderek organizacji. Potrzeba niesienia pomocy Po śmierci swojego ojca, który umarł na grypę w roku 1889, Józefina skupiła się na pomocy ubogim i coraz częściej gościła ich w swoim rodzinnym domu, co powodowało konflikty pomiędzy Józefiną i jej matką. W 1893 roku Józefina zaproponowała członkom Tercjarzy Świętego Franciszka, aby wspólnie stworzyli grupę służącą pomocą chorym, potrzebującym i owdowiałym kobietom mieszkającym w polskiej dzielnicy. Proboszcz Stanisławowa, Wincenty Barzyński, wsparł działania Józefiny Dudzik, ale zastrzegł, że konieczne jest stworzenie pomocowej organizacji o charakterze religijnym – zakonu. Józefina przystała na jego warunki i przyjęła zakonne imię siostra Maria Teresa. Proboszcz zdołał ją również przekonać, aby zajęła się pomocą zarówno dla potrzebujących kobiet, jak i mężczyzn, oraz aby założyła dom pomocy ubogim w dzielnicy Avondale lub Cragin, na północny zachód od Stanisławowa. Polonijne Kunegundy Te wydarzenia doprowadziły w roku 1894 do powstania nowego zgromadzenia religijnego, założonego pod patronatem błogosławionej Kunegundy, córki węgierskiego króla Beli IV, żony króla Bolesława V. Ksiądz Barzyński darzył błogosławioną Kunegundę (Kingę) wielkim szacunkiem i wraz z zakonem zmartchwychwstańców obchodził w 1893 roku 600. rocznicę jej śmierci. Do siostry Marii Teresy dołączyło siedem ochotniczek. Zgromadzenie początkowo przyjęło nazwę Siostry Franciszkanki Błogosławionej Kunegundy, ale z czasem stało się znane jako Siostry Franciszkanki z Chicago, chociaż polska społeczność potocznie nazywała je „siostrami Kunegundami”. 15 października 1895 r. siostra Teresa za pięć tysięcy dolarów kupiła działkę u zbiegu ulic Hamlin i Schubert Avenue, a następnie rozpoczęła zbiórkę funduszy na wybudowanie na niej domu pomocy dla ubogich. W 1897 roku siostry wynajęły trzy mieszkania w budynku znajdującym się pod adresem 1368 Ingraham Street (obecnie Evergreen Street), na wprost kościoła św. Stanisława Kostki. Budynek ten stał się domem tej ośmioosobowej kongregacji. POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM

Dom św. Józefa W roku 1897, dzięki pomocy ks. Barzyńskiego, dzięki któremu siostry otrzymały pożyczkę, rozpoczęła się budowa domu dla osób starszych i kalekich w dzielnicy Avondale. Nowo powstały budynek, Dom św. Józefa dla osób starszych i kalekich, został ukończony pod koniec marca 1898 roku. Średniej wielkości trzypiętrowy budynek służył zarówno jako instytucja pomocy społecznej, jak i za siedzibę kongregacji. Był to pierwszy katolicki dom pomocy społecznej w Chicago. Mieszkało w nim osiem sióstr, dziesięć starszych kobiet i trzech staruszków, a dodatkowo – rodzice jednej z sióstr. Już w tym składzie mieszkańców w budynku panował ścisk. Problemem były ciągłe braki jedzenia dla pensjonariuszy. W dzielnicy Avondale, znajdującej się wówczas na obrzeżach miasta, pomoc społeczna była praktycznie nieobecna. Tymczasem na Stanisławowie rozniosły się plotki o słabym funkcjonowaniu schroniska, a kiedy się potwierdziły, proboszcz Barzyński postanowił usunąć siostrę Teresę ze stanowiska przełożonej kongregacji i zastąpił ją siostrą Anną. Siostra Teresa mogła powrócić do kontynuowania swojej duchowej misji pomocy ubogim. Jej obowiązki administracyjne przejęła siostra Anna. Siostra Teresa napisała, że jej odsunięcie ze stanowiska przełożonej ośrodka było „jakby zdjęto z jej ramion ogromny ciężar, w związku z czym poczuła niezwykłe szczęście”. Ale w rzeczywistości konflikt trwał, a wkrótce pojawiły się kolejne problemy i naciski. Sierocińce i Ochronka W roku 1899 ks. Barzyński wpadł na pomysł, aby w domu opieki w Avondale umieścić polskie sieroty. 18 lipca 1899 r. do Domu św. Józefa wprowadziło się 27 dziewcząt. Sieroty spowodowały poważne przeludnienie ośrodka. Kilka miesięcy później siostry otworzyły Sierociniec św. Wincentego, w którym zamieszkało 66 dzieci. Nowy zakon nieustannie się rozwijał. W 1901 roku, po wniosku ks. Andrzeja Drewnickiego, proboszcza parafii św. Piotra i Pawła w Spring Valley, Siostry Franciszkanki zaczęły także służyć w polskich szkołach parafialnych, gdzie pracowały jako nauczycielki. Nauczanie nie było głównym zadaniem pomocowego zakonu, ale siostry podjęły to wyzwanie, ponieważ taka była potrzeba polskiej społeczności. W roku 1902 rozpoczęły nauczanie uczniów parafialnej szkoły przy kościele św. Stanisława Biskupa Męczennika w Chicago. W 1904 r. Kunegundy zobowiązały się do niesienia pomocy pensjonariuszom domu opieki św. Elżbiety, znajdującego się na skrzyżowaniu Ashland Avenue i Blackhawk Street, gdzie codziennie zajmowały się 65 dziećmi. Sześć lat później siostry otworzyły ośrodek dla niezamężnych matek – Dom św. Małgorzaty. W 1920 roku powstała słynna Ochronka, czyli Dom Pomocy Anioła Stróża w Back of the Yards, pomagający Polkom pracującym w okolicznych rzeźniach, przetwórniach i pakowniach. Dziedzictwo Matki Marii Teresy Siostra Teresa zmarła na krótko przed zakończeniem pierwszej wojny światowej i odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Ostatnie namaszczenie otrzymała wczesnym rankiem 20 września 1918 roku. Siostra Maria Teresa zmarła otoczona przez modlące się za nią zakonnice. Zostawiła po sobie zgromadzenie zakonne, które z ośmiu sióstr rozrosło się do 160 zakonnic. Całe życie Józefiny Dudzik poświęcone było niesieniu pomocy biednym samotnym i potrzebującym. Idąc za jej przykładem, od ponad 100 lat chicagowskie Siostry Franciszkanki odpowiadają na potrzeby najuboższych, służąc w szpitalach, domach starców i rozmaitych instytucjach pomocowych. Niosą pomoc seniorom, dzieciom i ofiarom przemocy domowej, uczą w szkołach, prowadzą przedszkola. Dzisiaj założona przez polską zakonnicę kongregacja jest prężną organizacją pomocową, znaną jako Franciskan Sisters of Chicago Service Corporation. Dzięki niezwykłym cnotom charakteru i ogromnym dokonaniom, Józefina Dudzik, znana bardziej jako Matka Maria Teresa, otrzymała ten honorowy tytuł w 20. rocznicę swojej śmierci. Została pochowana na cmentarzu św. Wojciecha, ale w 1972 r. jej szczątki zostały przeniesione do siedziby zakonu w Lemont i obecnie spoczywają w granitowym sarkofagu w kaplicy Najświętszego Serca Jezusa. W Kościele kandydatura Matki Marii Teresy została zgłoszona do beatyfikacji. Dominik Pacyga Opracowanie i tłumaczenie: Grzegorz Dziedzic Dominik A. Pacyga Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.