Decyzja o przeprowadzce za granicę niejednokrotnie wiąże się z koniecznością zakończenia spraw w kraju ojczystym. Niestety zdarza się, iż w związku z taką decyzją dochodzi do rozpadu związków małżeńskich zawartych na terenie Polski. Małżonkowie wielokrotnie decydują się na przeprowadzenie rozwodu za granicą, nie mając świadomości, że wyroki te mają moc prawną jedynie w kraju, w którym zostały orzeczone.
Innymi słowy wyroki te nie mają wpływu na sytuację w kraju ojczystym. Oznacza to, że zgodnie z dokumentami znajdującymi się w polskim Urzędzie Stanu Cywilnego osoby te nadal pozostają w związku małżeńskim. Rozwiązaniem takiej sytuacji jest uznanie wyroku sądu zagranicznego na terenie Polski.
Zapewne wiele osób zastanawia się, czy konieczne jest uznawanie wyroków sądów zagranicznych w Polsce. Tak, dokument potwierdzający uznanie wyroku zagranicznego w Polsce może mieć istotne znaczenie np. w przypadku postępowań spadkowych lub dotyczących podziału majątku znajdującego się w Polsce, czy też wyrobienia polskiego dokumentu tożsamości.
Jak wygląda uznanie wyroków sądów zagranicznych w praktyce? 1 lipca 2009 roku zmieniły się przepisy dotyczące uznania przez prawo polskie zagranicznego wyroku wydanego w sprawie cywilnej. I tak wszystkie wyroki wydane po tej dacie podlegają uznaniu z mocy prawa, jeżeli tylko nie zachodzi żadna z poniższych przesłanek:
Orzeczenie nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;
Orzeczenie zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;
Pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;
Strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;
Sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;
Orzeczenie jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłym w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;
Uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).
W celu zalegalizowania w Polsce zagranicznego wyroku rozwodowego wydanego po 1 lipca 2009 roku konieczne jest przedstawienie we właściwym Urzędzie Stanu Cywilnego w Polsce oryginału prawomocnego (ostatecznego) wyroku rozwodowego wraz z jego tłumaczeniem przysięgłym na język polski. Ponadto, w sytuacji, gdy osoba pozwana w sprawie rozwodowej nie wzięła udziału w postępowaniu sądowym (tj. nie wdała się w spór), konieczne będzie również wykazanie, że został jej doręczony pozew rozwodowy (ogłoszenie o toczącym się postępowaniu rozwodowym w gazecie zagranicznej nie jest wystarczające).
Jeżeli złożone w Urzędzie Stanu Cywilnego dokumenty nie będą budziły wątpliwości, adnotacja o rozwodzie zostanie zamieszczona w aktach stanu cywilnego i tym samym wyrok rozwodowy odniesie skutki prawne również na terenie Polski.
Bardziej skomplikowane jest natomiast uznawanie wyroków rozwodowych zapadłych przed 1 lipca 2009 roku. W przypadku tych orzeczeń nowe przepisy nie mają zastosowania. W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie postępowania przed sądem polskim o uznanie wyroku sądu zagranicznego na terenie Polski. Do wniosku należy dołączyć te same dokumenty, które są składane do Urzędu Stanu Cywilnego oraz uiścić opłatę sądową w kwocie 300 zł.
Po rozpoznaniu wniosku, jeżeli nie zachodzą przesłanki do odmowy uznania wyroku, sąd wyda postanowienie o uznaniu wyroku rozwodowego. Po uprawomocnieniu się, postanowienie stanowi podstawę do wpisu wzmianki o rozwodzie do akt stanu cywilnego w Polsce. W sytuacji gdyby sąd stwierdził, iż z uwagi na zaistnienie którejkolwiek z wskazanych powyżej przesłanek negatywnych uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego nie jest możliwe, konieczne będzie przeprowadzenie ponownego postępowania rozwodowego na terenie Polski. W przeciwieństwie do wniosku o uznanie wyroku rozwodowego, który może zostać rozpoznany na tzw. posiedzeniu niejawnym, tj. bez udziału stron, przeprowadzenie ponownego postępowania rozwodowego w Polsce wiąże się z koniecznością stawiennictwa w sądzie w Polsce, co dla wielu osób może stwarzać problem.
Ewa Malcher
