Oto pytanie pani Bożeny z Chicago: „Zamierzam wyjść za mąż za emeryta z podwójnym obywatelstwem, który otrzymuje wypracowaną emeryturę Social Security. Czy i po ilu latach trwania związku małżeńskiego mogę się starać o część jego Social Security? Jaki wiek muszę osiągnąć (w tej chwili mam 59 lat), abym mogła starać się o rentę rodzinną i w jakiej wysokości? W Polsce pracowałam 9 lat. Czy to może powiększyć mi rodzinną rentę?”.
W Stanach Zjednoczonych emerytura Social Security przysługuje na podstawie zaliczonych okresów ubezpieczenia wynikających z własnej pracy i zapłaconych składek. Rentę rodzinną natomiast mogą otrzymać małżonkowie, byli małżonkowie, dzieci i wdowy/wdowcy ubezpieczonego pracownika. Małżonek pracownika ma w niektórych okolicznościach do wyboru – wziąć swoją emeryturę, albo rentę małżeńską, w zależności od tego, co wyższe albo co korzystniejsze.
Ile lat trzeba być w związku małżeńskim, żeby otrzymać rentę Social Security, zależy od okoliczności. Wymagany staż małżeństwa z pracownikiem jest inny dla osób obecnie zamężnych/żonatych, dla rozwiedzionych oraz dla owdowiałych. Pracownik musi być w pełni ubezpieczony, by żona/mąż stała się uprawniona do świadczeń. Oczywiście, małżonek/były małżonek, wdowa/wdowiec muszą osiągnąć odpowiedni wiek, co wyjaśniam dalej.
Małżonek
Pani Bożena dostanie rentę małżeńską nie wcześniej niż rok po ślubie. Można złożyć wniosek wcześniej, ale tak, by rocznica przypadła przed rozpoczęciem postępowania w sprawie przyznania świadczeń. Oczywiście, pani Bożena musi osiągnąć wiek emerytalny, a jej mąż być na emeryturze.
Pary o tej samej płci, które są w legalnym związku w Dystrykcie Kolumbii albo w jednym z 16 stanów, które takie związki honorują, mają takie same prawa do świadczeń Social Security, jak tradycyjne małżeństwa. Życiowi partnerzy nie są uprawnieni do renty małżeńskiej Social Security.
Istnieje jeden wyjątek od wymogu roku. Ma to miejsce wtedy, gdy pracownik i małżonek są rodzicami nieletniego dziecka. Wtedy dziecko i opiekujący się nim rodzic, np. matka, są uprawnieni do rodzinnych świadczeń w wysokości połowy świadczeń pracownika. Zarobki rodzica opiekującego się dzieckiem podlegają ograniczeniu.
Wdowa/wdowiec
Co się stanie, gdyby mąż pani Bożeny nagle zmarł? Małżonek kwalifikuje się do wdowiej renty, jeżeli był ze zmarłym w związku małżeńskim co najmniej 9 miesięcy. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, gdy śmierć nastąpiła wskutek wypadku lub służby wojskowej.
Jeżeli wdowa albo wdowiec powtórnie wyjdą za mąż przed ukończeniem 60 lat, utracą prawo do renty wdowiej.
Przepisy dotyczące rent wdowich znacznie różnią się od rent małżeńskich. Ażeby wybrać optymalne świadczenia, radzę przeczytać książkę „Ubezpieczenie społeczne Social Security”.
Rozwodnik
Aby rozwiedziona żona (mąż) mogła pobierać rentę rodzinną z tytułu małżeństwa z pracownikiem, związek ten musiałby trwać co najmniej 10 lat, a ona (on) nie mogła powtórnie wstąpić w związki małżeńskie. Jeżeli para już biorąca emeryturę rozwiedzie się po mniej niż 10 latach pożycia, świadczenia rodzinne nie będą wstrzymane.
Gdy pracownik umrze, wówczas rozwiedziona żona (czy mąż) może otrzymywać świadczenia wdowie takie same, jak druga żona, co nie pomniejszy renty wdowiej drugiego małżonka.
Czy związek musi być na terenie USA?
Otóż nie, bo zmieniły się przepisy. Przed wejściem w życie polsko-amerykańskiej ustawy o zabezpieczeniu społecznym z 1 marca 2009 roku renty rodzinne nie należały się osobom, które nie mogły udokumentować pięciu lat związku z pracownikiem na terenie ziemi amerykańskiej. Ponadto członkom rodziny bez obywatelstwa renta wygasała w Polsce po pół roku, a do jej przywrócenia wymagany był powrót do Stanów na co najmniej miesiąc.
Po 1 marca 2009 roku rodziny w Polsce dostają renty (małżeńskie, sieroce, wdowie) na takiej samej zasadzie, co Amerykanie w USA, niezależnie od ich statusu imigracyjnego, nawet jeżeli nigdy w Stanach nie były i nie mają nawet numeru Social Security.
Kiedy na rentę
Małżonek albo rozwiedziony małżonek może dostać rentę małżeńską począwszy od 62. roku życia, ale wtedy jest ona pomniejszona maksymalnie o 25 procent. Pełna renta należy się w pełnym wieku emerytalnym, który wynosi 66 lat dla osób urodzonych w latach 1943-1954, a dla młodszych będzie stopniowo wydłużony aż do osiągnięcia 67 lat.
Wdowa czy wdowiec mogą pobierać świadczenia wdowie począwszy od 60-go roku życia, albo od 50-go, jeżeli są niepełnosprawni.
Ile wynosi renta rodzinna
Wysokość renty rodzinnej Social Security zależy od wielu czynników: od wysokości podstawy emerytury pracownika, od wieku, w którym pracownik przeszedł na emeryturę, od wieku, kiedy małżonek przeszedł na rentę, od tego, czy pracownik pobiera również emeryturę ZUS. Ponadto renty nieobywateli mieszkających w Polsce redukowane są o 25,5 proc. z powodu podatku dla nierezydentów. W Polsce potrącana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne oraz (od czasu wejścia w życie nowej umowy podatkowej między Polską i Stanami) polski podatek dochodowy, którego można uniknąć, jeżeli w amerykańskim konsulacie uzyska się zaświadczenie o płaceniu podatku dla nierezydentów w Stanach.
Czy polski staż powiększy rentę rodzinną?
To ostatnie pytanie pani Bożeny, która pracowała w Polsce 9 lat, ale ten fakt nie ma wpływu na jej rentę rodzinną Social Security. Natomiast po osiągnięciu wieku emerytalnego w Polsce może dostać własną emeryturę ZUS. Przepisy zależą od tego, czy ktoś podlega pod stary czy nowy system emerytalny w Polsce. Więcej na ten temat w witrynie www.zus.pl, książce pt. „Emerytura polska i amerykańska”.
Elżbieta Baumgartner
***
Uwaga, pytania do autorki należy wysyłać e-mailem: [email protected]
Ewa Malcher
