Mówi się, że rodzina musi sobie pomagać, a prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Z różnych powodów czasami stajemy wobec konieczności pożyczenia pieniędzy naszym bliskim. I tu pojawiają się trudności. Krępujemy się odmówić, uważamy za niestosowne postawienie konkretnych warunków pożyczki czy spisanie umowy. Gdy bliska osoba zalega ze spłatą, nie śmiemy się upominać. I tak powstają w rodzinie niesnaski. Pomówmy, jak ich uniknąć.
Naucz się odmawiać
Czasami odmowa udzielenia pożyczki może być najsłuszniejszą decyzją. Wielu młodych ludzi chce mieć za dużo i za szybko. Osiemnastolatek nie powinien mieć nowego samochodu, niech pojeździ najpierw używanym. Nowożeńcy nie muszą wprowadzić się natychmiast do własnego domu. Małe wynajęte mieszkanie na początek wystarczy. Młodzi ludzie bardziej docenią dobra materialne, jeżeli na nie poczekają i sami na nie zapracują.
Jeżeli bank odmówił siostrzeńcowi kredytu, tym bardziej odmówić powinieneś i ty. Banki są od pożyczania pieniędzy, a jeżeli odmówią, znaczy, że mają ku temu dobry powód. Młody człowiek powinien nauczyć się rozsądnie zarządzać pieniędzmi, starannie budować historię kredytową. Jeżeli rodzina natychmiast spełnia jego zachcianki, to odpowiedzialności nie nauczy się nigdy.
Co jest ważniejsze: pieniądze czy związek rodzinny
Zanim zdecydujesz komuś pomóc finansowo, zastanów się, co jest dla ciebie ważniejsze: ta osoba, czy pieniądze. Pomyśl też, jaką stratę jesteś w stanie ponieść. Jeżeli związek z tą osobą jest dla ciebie ważniejszy (pożyczasz córce czy synowi), to zmień sposób myślenia: załóż, że udzielasz darowizny, a nie pożyczki. Córce będzie ciężko powiązać koniec z końcem (z góry o tym wiedziałeś), więc nie upomnisz się o spłaty, a z biegiem czasu wspaniałomyślnie umorzysz dług i utrzymasz harmonię w rodzinie.
Jeżeli natomiast zwrot pożyczki jest dla ciebie ważny, bo albo nie chcesz tracić pieniędzy, albo chcesz dziecko nauczyć odpowiedzialności, to załatw sprawę formalnie.
Omów warunki
Pożyczka jest w świetle prawa umową (kontraktem), według której pożyczkodawca (wierzyciel) zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy, czyli dłużnika, pewną kwotę pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę kwotę na określonych warunkach i w określonym terminie.
Uzgodnij warunki pożyczki i formę jej spłaty. Dłużnik powinien zwracać pieniądze czekami, albo przelewem, zgodnie z umową. Czeki są dla niego dowodem na terminową spłatę rat.
Spisz umowę
Spisz umowę pożyczkową (promissory note), która precyzuje warunki spłaty: procent i termin. W razie dużych kwot należy to zrobić formalnie, przez prawnika.
Umowę warto spisać zawsze i to z dokładnymi jej postanowieniami, nawet jeżeli strony umowy mają do siebie zaufanie. Forma pisemna jest bowiem zabezpieczeniem na wypadek sporu − to na jej podstawie będzie można udowodnić w sądzie zaciągnięcie pożyczki. Umowy tej w USA nie musisz nigdzie rejestrować.
Gdy na procent
Masz pełne prawo dać pożyczkę na procent, nawet najbliższej rodzinie. Możesz ustalić karne odsetki i opłaty za zwłokę spłat. Pamiętaj, że otrzymane odsetki powinieneś wpisać na swoim rozliczeniu podatkowym jako przychód i zapłacić od nich podatek dochodowy. Pożyczkobiorca natomiast nie może odpisać sobie od dochodu zapłaconych odsetek. Wyjątkiem jest pożyczka na zakup domu albo pożyczka biznesowa, kiedy odsetki można wpisać w koszt pozyskania przychodu.
Gdy bez procentu
Najczęściej w rodzinie pożyczamy pieniądze bez procentu. Wolno nam. W większości przypadków bezprocentowe pożyczki do IRS zgłaszane być nie muszą. Sytuacja komplikuje się w przypadku dużych kwot przekraczających 100 tys. dol. i wtedy lepiej ustalić odsetki.
Gdyby IRS dowiedział się, że udzieliłeś komuś bezprocentowej dużej pożyczki, może policzyć ci odsetki, jakich nie dostałeś i obciążyć cię podatkiem od nieistniejącego dochodu. Odsetki te nazywają się przypisanymi (ang. imputed interest) i wynoszą tyle, ile Applicable Federal Rate (AFR). AFR zależy od poziomu stóp procentowych w danym miesiącu oraz od terminu pożyczki. AFR można znaleźć na internetowej witrynie IRS pod adresem: https://apps.irs.gov/app/picklist/list/federalRates.html.
Gdy zaniżysz procent
IRS spodziewa się, że warunki pożyczek rodzinnych są podobne do pożyczek komercyjnych. Jeżeli ustalisz odsetki zbyt niskie, IRS policzy je na poziome bieżącej Applicable Federal Rate i obciąży cię podatkiem od przychodu, którego nie otrzymałeś.
Na przykład w lipcu 2016 krótkoterminowa AFR (do 3 lat) wynosi 0,71 proc., średnioterminowa (od ponad 3 do 9 lat) 1,43 proc., a długoterminowa (ponad 9 lat) − 2,18 procent. Jeżeli pożyczasz komuś pieniądze na zakup domu, to porozmawiaj z księgowym lub poczytaj o wymogach podatkowych na witrynie www.nationalfamilymortgage.com.
W Polsce inaczej
W Polsce udzielenie pożyczki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 2 proc. od wysokości pożyczonej kwoty. Z tego obowiązku rozliczenia z fiskusem została zwolniona najbliższa rodzina zaliczana do I grupy podatkowej, czyli małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha. W przypadku jednak, gdy pożyczona kwota przekracza 9637 zł, skorzystanie ze zwolnienia wymaga spełnienia określonych warunków formalnych. Po pierwsze, należy złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Po drugie, trzeba posiadać udokumentowanie otrzymania pożyczki w formie przelewu bankowego lub wpłaty gotówkowej na poczcie.
Pożyczki pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do kwoty 9637 zł są zwolnione z opodatkowania. W takim wypadku nie trzeba składać deklaracji PCC-3. Pożyczkobiorca nie ma również obowiązku dokumentowania w urzędzie skarbowym jej otrzymania na rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK) lub przekazem pocztowym.
Na zakończenie
Alternatywą udzielenia prywatnej pożyczki może być poręczenie komuś pożyczki w banku. Pamiętaj, poręczyciel jest odpowiedzialny za zwrot należności na równi z pożyczkobiorcą. Skoro bank odmawia komuś udzielenia pożyczki, ma powody. Gdy twój krewny opóźni się ze spłatą raty, bank zapuka do ciebie.
Wniosek: pożyczenie pieniędzy rodzinie czy przyjaciołom nie jest najlepszą finansową decyzją. Jeżeli absolutnie musisz to zrobić, to najpierw dobrze się zastanów.
Elżbieta Baumgartner
***
Uwaga, pytania do autorki należy wysyłać e-mailem: [email protected]
Ewa Malcher
