Ewa Malcher
Jeszcze kilka dni temu wiele wskazywało, że w najbliższych latach Turcję czeka względnie stabilny wzrost PKB. Jednak ostatnie gwałtowne wydarzenia polityczne w tym kraju dramatycznie zmieniają jego perspektywy gospodarcze. Kurs tureckiej waluty już spadł do najniższych poziomów w historii i zapowiada się, że będzie jeszcze gorzej. Możliwe scenariusze rozwoju sytuacji przedstawia Marcin Lipka, analityk Cinkciarz.pl.
Do niedawna Turcję można było uznawać za przykład kraju spełniającego definicję gospodarki rozwijającej się. Motorem napędowym wzrostu PKB na poziomie 3-4 proc. rocznie była głównie konsumpcja wewnętrzna. Według szacunków MFW tempo rozwoju miało utrzymywać się na podobnym poziomie do 2020 r. Problemem Ankary była jednak towarzysząca wzrostowi PKB względnie wysoka inflacja, oscylująca w okolicach 7-8 proc. rocznie. Niepokoje wzbudzały również coraz częstsze zamachy terrorystyczne, które przyczyniały się do zmniejszania przychodów z turystyki. Istotnym obciążeniem była także konieczność utrzymywania prawie 3 mln uchodźców z Syrii.
Od wielu lat problemem Turcji był wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących. Kształtował się on w ostatnich latach na poziomie ok. 5 proc. PKB (ok. 35 mld dol.), a prognozy nie zakładały jego szybkiej redukcji. Ten deficyt był jednak względnie łatwo finansowany dzięki napływowi inwestorów finansowych zachęcanych przez wysokie stopy procentowe.
Mocną stroną Turcji była konserwatywna polityka budżetowa. Deficyt finansów publicznych nie przekraczał 2 proc. PKB rocznie. Ponadto przez ostatnich 6 lat relacja długu do PKB spadła z 42 do 33 procent. Między innymi właśnie dlatego dwie z trzech największych agencji ratingowych – Fitch i Moody’s – podniosły wiarygodność kredytową Turcji do poziomu inwestycyjnego. Pozytywnie odbierano także względnie wysokie rezerwy walutowe przekraczające 110 mld dol., co stanowi równowartość ośmiu miesięcy importu.
Gospodarcze konsekwencje puczu: spadek wartości liry i kryzys rynku turystycznego
Turcja jest szczególnie wrażliwa na polityczne zaburzenia i można było się spodziewać, że próba puczu będzie miała gospodarcze konsekwencje. Wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących będzie musiał aktualnie być finansowany prawie w 100 proc. przez napływ kapitału portfelowego. Trudno przecież oczekiwać, żeby w obecnej sytuacji pojawiły się bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Przenoszenie produkcji czy usług nad Bosfor jest aktualnie dla większości firm po prostu zbyt ryzykowne.
Nie ulega również wątpliwości, że zbliżają się bardzo trudne czasy dla sektora turystycznego. Wskazują na to chociażby dane salda usług w rachunku obrotów bieżących publikowane przez bank centralny. W nadwyżce na poziomie 27 mld dol. osiągniętej w 2014 r. aż 24 mld uzyskano z turystyki. Rok później było to już o 3 mld dol. mniej. W ciągu pierwszych pięciu miesięcy 2016 r. nadwyżka wyniosła jedynie 4 mld dol. w porównaniu do 6 mld dol. w analogicznym okresie w 2015 r. Można oczekiwać, że w trwającym właśnie sezonie wakacyjnym napływ zagranicznych walut do sektora turystycznego zmniejszy się nawet więcej niż o połowę, czyli aż o kilkanaście mld dolarów.
W obliczu braku inwestycji zagranicznych oraz znacznego spadku wpływów z turystki, aby stymulować wzrost gospodarczy, rząd będzie zmuszony do zwiększenia wydatków publicznych. To działanie negatywnie wpłynie na relację długu do PKB i zwiększy koszty finansowania deficytu budżetowego.
Bardzo prawdopodobne jest również i to, że obecna administracja będzie starała się redukować ujemne saldo w handlu zagranicznym, wynoszące prawie 50 mld dolarów. Najprostszym i najszybszym sposobem na to jest dopuszczenie do osłabienia tureckiej liry (TRY). Zmniejszy to popyt na towary importowane, a jednocześnie zwiększy konkurencyjność eksportu tureckich produktów. W konsekwencji również deficyt powinien ulec znacznej redukcji.
Jeżeli Ankarze uda się utrzymać kontrolę nad procesami gospodarczymi, to spadek wartości lokalnej waluty nie powinien przekroczyć różnicy pomiędzy oprocentowaniem obligacji skarbowych Turcji a krajów rozwiniętych. Taki kontrolowany spadek pozwoliłby utrzymać atrakcyjność Turcji dla kapitału zagranicznego. Oznacza to, że spadek wartości liry w relacji do euro czy dolara nie powinien przekraczać 10 proc. w stosunku rocznym, pomijając szok z mijającego tygodnia, który już sprowadził turecką walutę w relacji do amerykańskiej do najniższych poziomów w historii.
W efekcie kurs dolara nie powinien przekroczyć 3,30-3,40 TRY, a euro prawdopodobnie utrzyma się poniżej granicy 3,70 TRY w najbliższych miesiącach.
Scenariusz pesymistyczny
Powyższe założenia mogą jednak szybko stracić na aktualności, jeżeli okaże się, że sytuacja polityczna zaczyna wymykać się spod kontroli. Wprowadzenie stanu wyjątkowego na trzy miesiące, powoduje zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne reperkusje. Pojawiają się spekulacje dotyczące możliwego wprowadzenia kontroli przepływu kapitału. Pomimo stanowczych zaprzeczeń ze strony władz inwestorzy są świadomi, że blokady w wolnym przepływie kapitału nigdy nie są ogłaszane z wyprzedzeniem.
Warto mieć na uwadze, że stosunki Turcji z krajami Zachodu stają się coraz bardziej napięte. Wiele światowych mediów cytowało depeszę agencji Reutersa przedstawiającą wypowiedź „byłego oficera wojska”, który zastanawia się, dlaczego puczyści nie strącili samolotu prezydenta, skoro mieli go na muszce. Cytat przyczynił się do zwiększenia spekulacji dotyczących tego, że sama próba puczu była wyreżyserowana przez władze Turcji. Niepokoje może budzić także wypowiedź Johna Kerry’ego. Sekretarz stanu USA powiedział w Brukseli, że „wymogiem NATO jest respektowanie demokracji”. „Washington Post” napisał o tej wypowiedzi, że była swoistym ostrzeżeniem wskazującym, iż „NATO oceni Turcję w najbliższych dniach, by upewnić się czy wypełnia ona wymogi sojuszu dotyczącego przestrzegania demokratycznych rządów”.
Jeżeli w ocenie inwestorów zagranicznych zaistnieje realne ryzyko, że Turcja przestanie być sojusznikiem państw Zachodu, a jednocześnie spekulacje dotyczące przepływu kontroli kapitału zaczną narastać, spadek wartości liry może się całkowicie wymknąć spod kontroli. Przy założeniu takiego scenariusza szacowanie jakichkolwiek poziomów na lirze względem euro czy dolara jest praktycznie niemożliwe.
PACC POLECA:
Nawiązywanie nowych kontaktów biznesowych i ciągłe pogłębianie wiedzy to kluczowe elementy rozwoju firmy i/lub kariery. W najbliższych dniach i tygodniach tego roku PACC poleca następujące okazje:
How to Setup a WordPress Website and Blog and Get Paid Online (bezpłatna sesja informacyjna na temat tworzenia własnej strony internetowej i pobierania płatności przez Internet)
- piątek, 5 sierpnia, 9.30 – 11.00
City of Chicago Department of Business Affairs and Consumer Protection, 121 N. LaSalle St., R. 805, Chicago, IL
- Dodatkowe informacje: tel. 312-744-2086 lub e-mail [email protected]
European Professionals Networking (spotkanie networkingowe współorganizowane przez działające w Chicago europejskie izby gospodarcze; oplata 10 dol. – członkowie, 20 dol. – pozostali)
środa, 17 sierpnia, 17.30 – 19.30
Ivy Boutique Hotel (Rooftop Terrace), 233 E. Ontario, Chicago, IL
- Dodatkowe informacje: tel. 773-205-1998 lub e-mail [email protected]
How to Market Your Business Effectively (Bezpłatna sesja informacyjna dla przedsiębiorców na temat skutecznego marketingu)
- piątek, 19 sierpnia, 9.30 – 11.00
City of Chicago Department of Business Affairs and Consumer Protection, 121 N. LaSalle St., R. 805, Chicago, IL
- Dodatkowe informacje: tel. 312-744-2086 lub e-mail [email protected]
Rejs PACC po rzece Chicago i jeziorze Michigan (doroczna impreza integracyjna PACC ; bilety 125 dol., wymagana rezerwacja)
niedziela, 21 sierpnia, 11.00 – 15.00
River City Marina, Chicago, IL
- Dodatkowe informacje: tel. 773-205-1998 lub e-mail: [email protected]
How to Really Start Your Business (Bezpłatna sesja informacyjna dla przedsiębiorców na temat podejmowania pierwszych kroków przy zakładaniu i w rozwoju nowego biznesu)
- środa, 31 sierpnia, 15.00 – 16.30
City of Chicago Department of Business Affairs and Consumer Protection, 121 N. LaSalle St., R. 805, Chicago, IL
- Dodatkowe informacje: tel. 312-744-2086 lub e-mail [email protected]
