22 lutego 2014 roku przypada 200. rocznica urodzin Oskara Kolberga (1814-1890) – muzyka, kompozytora, a przede wszystkim wybitnego polskiego etnografa i folklorysty. Z jego monumentalnej spuścizny po dziś dzień czerpią twórcy i badacze kultury. O tym jak wielka jest skala jego dorobku świadczy ustanowienie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej roku 2014 Rokiem Oskara Kolberga.
Oskar Kolberg urodził się w Przysusze na Kielecczyźnie, jednak młodość spędził w Warszawie. Jego ojciec, Juliusz, był profesorem miernictwa i geodezji na Uniwersytecie Warszawskim. Oskar uczęszczał do Liceum Warszawskiego, a następnie zdobywał wykształcenie w Akademii Handlowej w Berlinie. Równocześnie pobierał nauki muzyczne, najpierw w Warszawie, m.in. pod kierunkiem Józefa Elsnera, później w Berlinie, gdzie odbył studia w zakresie fortepianu, kompozycji i teorii muzyki.
Młodość Kolberga przypada na okres romantyzmu i fascynacji kulturą ludową. Zainteresowanie folklorem widoczne jest u artystów końca XVIII wieku tak na terenach polskich, jak i w całej ówczesnej Europie. Józef Elsner już od 1796 roku wplatał w swoje kompozycje motywy polskiej muzyki ludowej. Po studiach w Berlinie Kolberg wrócił do Warszawy i włączył się w ruch ludoznawczy. W tym czasie badania folklorystyczne prowadzili: moralista Ignacy Lubicz-Czerwiński, bibliograf Samuel Bandtkie, archeolog i historyk Zorian Dołęga-Chodakowski, bibliograf Żegota Pauli, pisarz i poeta Seweryn Goszczyński, poeta i geograf Wincenty Pol i inni. Dokumentowali oni twórczość ludową: legendy, podania, wierzenia, przysłowia, a szczególnie pieśni ludowe. Niestety, przy dużej ilości opublikowanych już tekstów pieśni ludowych wydano niewielką ilość zapisów melodii. Kolberg zauważył braki i rozpoczął swoją działalność w tej dziedzinie jako muzyk. Początkowo spisywał melodie ludowe z pozycji muzyka-kompozytora, szukając w nich inspiracji dla swoich dzieł. Dopiero w miarę upływu czasu, doświadczenia i krytyki takich autorytetów muzycznych jak Karol Libelt i Fryderyk Chopin przekształcił się w muzyka-etnografa wiernie oddającego melodie ludowe.
Kolberg prowadził badania etnograficzne na terytorium dawnego państwa polskiego, obejmując ludność polską, litewska, białoruską i ukraińską. Z czasem rozszerzył swoje zainteresowania na inne grupy etniczne, m.in. zamieszkujące Prusy Wschodnie, Łużyce, Czechy, Słowację, sięgając nawet do Słowian południowych. W swoich publikacjach Kolberg przedstawiał zarys historyczno-geograficzny danego regionu, omawiał kulturę materialną, w tym zabudowania, zajęcia ludności, narzędzia pracy, ubiór oraz prezentował zwyczaje i obrzędy.
Głównym dziełem Oskara Kolberga jest wielotomowe opracowanie pt.: „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”. Są to monografie regionalne, wiernie oddające obraz polskiej kultury i sztuki ludowej. Jeszcze za życia wydał Kolberg 33 tomy „Ludu”. Od 1960 roku po dzień dzisiejszy wydano 86 tomów „Dzieł wszystkich Oskara Kolberga”. Obejmują one monografie regionalne, materiały do etnografii Słowian, przysłowia, pisma muzyczne, opracowania melodii ludowych, utwory instrumentalne i wokalne, jak również korespondencję; w Bibliotece MPA udostępniamy 66 tomów.
Tekst i zdjęcia: Iwona Bożek
Muzeum Polskie w Ameryce
_________________
Muzeum Polskie w Ameryce i Teatr Chopina serdecznie zapraszają na benefisowe przedstawienie spektakularnego „Rose & the Rime” w sobotę, 1 marca o 15:00 w Teatrze Chopina (1543 W Division, Chicago, IL). Spektakl, który otrzymał świetne recenzje głównych mediów amerykańskich, z pewnością zadowoli nie tylko osoby dorosłe (temat uniwersalnej walki dobra ze złem), ale także starsze dzieci (niesamowite przedstawienie).
Ewa Malcher
