Niezwykły hymn

Uważa się powszechnie, że amerykański hymn narodowy jest trudny do zaśpiewania i nawet dla profesjonalnych wykonawców stanowi pewne wyzwanie wokalne. Innego zdania byli pod koniec XIX wieku mieszkańcy angielskiego hrabstwa Gloucestershire, a szczególnie ci, którzy chodzili na msze do okazałej katedry w mieście Gloucester. Śpiewano tam często przyszły amerykański hymn, choć z zupełnie innymi słowami…

Elitarne Towarzystwo

Melodia do „The Star-Spangled Banner” została napisana przez Johna Stafforda Smitha. Ten urodzony w Gloucester w 1750 roku Anglik był synem ówczesnego dyrektora muzycznego katedry w Gloucester, Martina Smitha. John w młodości był chórzystą katedralnym, a potem wyrósł na zawodowego muzyka i dołączył do Anacreontic Society w Londynie, klubu muzycznego dla dżentelmenów. Członkowie tego klubu spotykali się dość często w różnych miejscach i podczas tych zgromadzeń organizowali występy muzyczne oraz pogadanki, a wszystko to było zwykle okraszone kilkoma drinkami.

To właśnie w czasie jednego z takich spotkań Smith napisał krótki hymn, który wszyscy mogli śpiewać w trakcie wychylania kieliszków. Melodia ta, zwana The Anacreontic Song, od razu stała się hitem i zaczęto ją śpiewać podczas wielu zgromadzeń towarzyskich. A ponieważ w tamtych czasach wiele osób emigrowało z Wielkiej Brytanii do przyszłych Stanów Zjednoczonych, melodia Smitha stała się popularna również po drugiej stronie Atlantyku.

Towarzystwo Anakreontyczne istniało od około 1766 do 1792 roku i było poświęcone starożytnemu greckiemu poecie Anakreonowi, który zasłynął jako autor pieśni biesiadnych i sonetów o miłości. Członkowie Towarzystwa, wśród których przeważali mężczyźni z zamożnych rodzin o wysokiej randze społecznej, spotykali się dwanaście razy w roku. Każde takie spotkanie rozpoczynało się długim koncertem z udziałem najlepszych wykonawców w Londynie, którzy byli honorowymi członkami klubu.

Klub został zlikwidowany po tym, jak w jednym ze spotkań wzięła udział księżna Devonshire. Ponieważ niektóre z piosenek nie były obliczone na wykonywanie w obecności pań, śpiewacy musieli w obecności księżnej zachowywać odpowiednią powściągliwość. Nie podobało się to wielu członkom klubu, którzy jeden po drugim składali rezygnację, a po zwołaniu walnego zgromadzenia stowarzyszenie zostało rozwiązane. Nie jest jasne, kiedy dokładnie doszło do tego zdarzenia, ale w październiku 1792 roku podano, że „Towarzystwo Anakreontyczne nie spotyka się już”.

Pieśń patriotyczna

Wszystkie te wydarzenia nie mają nic wspólnego z amerykańskim hymnem narodowym, poza melodią skomponowaną przez Smitha. Autorem słów do tej melodii jest Francis Scott Key, prawnik i poeta, który napisał tekst hymnu podczas oblężenia Fortu McHenry przez Brytyjczyków w 1814 roku. W nocy z 13 na 14 września Key był świadkiem bombardowania tego fortu przez brytyjską flotę. Widok amerykańskiej flagi, która mimo ostrzału nadal powiewała nad twierdzą, zainspirował go do napisania wiersza zatytułowanego „Defence of Fort M’Henry”. Ten czterozwrotkowy utwór został później przekształcony w pieśń, a muzyką do niego stała się melodia Smitha.

Utwór „The Star-Spangled Banner” zyskał popularność, jednak przez wiele lat nie był oficjalnym hymnem narodowym Stanów Zjednoczonych. Pieśń ta była wykonywana podczas różnych uroczystości i wydarzeń patriotycznych. Dopiero 3 marca 1931 roku Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął uchwałę, która uczyniła ten utwór oficjalnym hymnem narodowym. Tekst hymnu opowiada o bohaterstwie obrońców Fortu McHenry i wyraża dumę z amerykańskiej niezłomności oraz symboliki flagi kraju. Pierwsza zwrotka jest najbardziej znana i to ona jest najczęściej śpiewana.

Hymn nie jest łatwy do zaśpiewania, ponieważ wymaga od wykonawcy szerokiej skali głosu. Mimo to „The Star-Spangled Banner” jest stałym elementem większości oficjalnych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych, w tym ceremonii państwowych, imprez sportowych i uroczystości szkolnych. Profesjonalni i amatorscy wokaliści zapominają często słów hymnu, co jest jednym z powodów, dla których pieśń jest czasami wcześniej nagrywana. Piosenkarka Christina Aguilera wykonała niewłaściwy tekst utworu przed Super Bowl XLV, zastępując jego czwartą linijkę drugą. Bywają też wykonawcy, którzy po prostu mocno fałszują, szczególnie pod koniec śpiewania utworu.

Humorysta Richard Armor napisał w swojej książce pt. „Wszystko zaczęło się od Kolumba”: „Próbując zająć Baltimore, Brytyjczycy zaatakowali Fort McHenry. Wkrótce w powietrzu eksplodowały bomby i w sumie był to moment o wielkim znaczeniu historycznym. Podczas bombardowania młody prawnik Francis Key napisał „Star-Spangled Banner” i kiedy o świcie Brytyjczycy usłyszeli tę piosenkę, uciekli w przerażeniu”.

Są i tacy, dla których fragment tekstu hymnu jest nieco kontrowersyjny. Począwszy od lat 90. ubiegłego stulecia istnieją sugestie, iż Key, który sam był posiadaczem niewolników, przejawiał rasistowskie poglądy. W trzeciej zwrotce jego tekstu użyto wyrażenia „najemnik i niewolnik”. Kilku komentatorów zinterpretowało te słowa jako odnoszące się do amerykańskich niewolników, którzy uciekli do brytyjskiej armii podczas wojny, ponieważ Wielka Brytania oferowała im wolność i możliwość wstąpienia do wojska.

Autorzy materiału, jaki ukazał się w piśmie „The Nation”, prezentują dość skrajne podejście. Ich zdaniem pewien fragment hymnu stanowi rzekomo przesłanie Key do czarnoskórych walczących o wolność i interpretują go tak: „wytropimy was, a kiedy was znajdziemy, waszym następnym przystankiem będzie grób”. Jednak profesor Uniwersytetu Michigan, Mark Clague, stwierdza wyraźnie, że to kontrowersyjne rzekomo sformułowanie w rzeczywistości odnosi się do żołnierzy brytyjskich i „w żaden sposób nie gloryfikuje ani nie celebruje niewolnictwa”.

Dość niezwykłe jest to, iż pieśń niemal biesiadna, śpiewana w Wielkiej Brytanii w czasie różnych występów i spotkań, zawędrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie stała się hymnem narodowym. A słowa tego hymnu powstały w czasie wojny z Brytyjczykami. Jednak miasto Gloucester jest dumne zarówno z melodii, jak i jej autora, a w katedrze przy pomniku Smitha wiszą dwie flagi – brytyjska i amerykańska.

Andrzej Heyduk