Reklama

Zdrowie psychiczne kobiety w ciąży

Katarzyna Pilewicz
06/06/2024 10:00 PM

Gdy Agnieszka dowiedziała się, że jest w ciąży zalała ją fala radości i euforii. To była długo wyczekiwana ciąża, poprzedzona dziesiątkami testów i rozczarowaniem, nieprzespanymi nocami oraz niepokojami, czy już nigdy nie uda się? W końcu przyszedł dzień, gdy test ciążowy pokazał pozytywny wynik.

Agnieszka nie czekała ani chwili, tylko natychmiast wsiadła w samochód, aby osobiście podzielić się nowiną z mężem, który wyjechał, jak co rano, by rozpocząć nowy dzień w rodzinnym biznesie. Radości nie było końca. W szczęśliwe oczekiwanie wymarzonego niemowlęcia jednak po pewnym czasie wkradł się lęk.

Czy będzie zdrowe, jak przebiegnie poród? Pojawiły się wahania nastrojów i chroniczne zmęczenie. Mimo tego, po latach Agnieszka wspomina ten czas, jak jeden z najlepszych okresów jej życia. “Czułam się jak księżniczka, nosiłam w sobie nowe życie, byłam skupiona na sobie i maleństwie, czas oczekiwania na dziecko to naturalny proces przygotowania się na narodziny”.

Trzy psychologiczne trymestry ciąży

Ciąża to bardzo specyficzny i złożony okres w życiu kobiety. W czasie oczekiwania na dziecko towarzyszą przyszłej matce zmiany nie tylko na płaszczyźnie biologiczno-fizjologicznej, ale także w funkcjonowaniu psychologicznym i społecznym. W czasie ciąży zachodzą widoczne zmiany w wyglądzie ciała, kobiecości, uczuciach i seksualności, a pozycja i rola kobiety zyskują nowe walory. Każda przyszła mama w większym lub mniejszym stopniu doświadcza ambiwalencji psychicznej, częstych zmian nastroju od wyczerpania do egzaltacji, zaburzeń emocjonalnych lub mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych.

Ponadto ciąża rodzi szereg specyficznych obaw dotyczących przebiegu i zdrowia, co czyni kobietę szczególnie bezbronną i wymagającą odpowiedniego wsparcia ze strony partnera. Ciążę można uznać za stan charakteryzujący się wysokim poziomem emocji, ale również jest błogosławieństwem i czasem wyciszenia i skupienia się na małym cudzie, jakim jest noszenie w sobie dziecka.

Amerykańscy naukowcy wyodrębnili trzy psychologiczne etapy ciąży. Każdy z nich charakteryzuje się innymi przeżyciami wynikającymi z pojawiających się zmian biologicznych matki i rozwoju dziecka.

Etap pierwszy

Pierwszy psychologiczny etap ciąży trwa od momentu pierwszego pozytywnego testu ciążowego do około czwartego miesiąca. Według Brazeltona i Cramera głównym celem tego okresu jest akceptacja zmian, jakie się pojawiają. Oprócz fizycznych objawów wczesnej ciąży, takich jak brak miesiączki, wrażliwość na zapachy i niektóre pokarmy, nudności oraz zmęczenie, mogą wystąpić wahania nastroju. Radość z poczęcia dziecka może być przygaszona pojawiającymi się lękami i niepokojem dotyczącym zdrowia dziecka, porodu, etc. Pojawiają się rozważania, związane z przyszłą odpowiedzialnością. Te dylematy, przeżywane w tym wczesnym okresie są zupełnie naturalne.

Etap drugi

Drugi psychologiczny etap ciąży zaczyna się wraz z pierwszymi odczuwanymi ruchami dziecka. Od tego momentu matka zaczyna postrzegać dziecko jako odrębną od siebie istotę. Czuje potrzebę poznania dziecka – jednym z najważniejszych przeżyć jest badanie USG – usłyszenie bicia serca, pierwsze zdjęcia płodu. Zaczyna się przypisywanie cech nienarodzonemu dziecku, fantazje na temat jego wyglądu i charakterystyk. Co ciekawe, dziecko jest najczęściej idealizowane do 7 miesiąca ciąży, natomiast po tym okresie idealny obraz dziecka zaczyna być bardziej realny, co naukowcy uznają jako ważny czynnik adaptacyjny, przygotowujący do narodzin prawdziwego niemowlęcia.

W drugim etapie psychologicznym ciąży występuje ciekawy fenomen – kobieta jest bardziej wytrzymała na sytuacje stresowe. Naukowcy wysuwają hipotezę, że ciało kobiety jest ewolucyjnie wyposażone w mechanizmy obronne, które chronią zarówno matkę jak i jej nienarodzone dziecko przed emocjami, które w tym okresie mogą wpłynąć negatywnie na rozwijające się dziecko.

Trzeci etap

Trzeci psychologiczny etap ciąży zaczyna się pomiędzy 28 a 32 tygodniem. W tym czasie aktywność dziecka jest bardziej możliwa do wyczucia, dziecko reaguje na dotyk matki lub ojca, można już przewidzieć, kiedy będzie bardziej aktywne, a kiedy prawdopodobnie śpi. W tym czasie negatywne uczucia emocjonalne mogą ponownie powrócić. Może to wynikać z narastającego dyskomfortu, bólu, bezsenności, zmęczenia i wyczerpania lub jako wynik transformacji istniejącego poczucia własnej tożsamości. Nasilają się niepokoje związane z porodem. To również czas niecierpliwego i pełnego nadziei oczekiwania na pojawienie się dziecka. Myśli i emocje matki są skoncentrowane na dziecku, dzięki temu, gdy już się urodzi, noworodkowi łatwiej jest zaadaptować się z warunków życia wewnątrzmacicznego do świata.

Kobieta w ciąży jest pod szczególną ochroną, jest jak królowa, która nosi w sobie nowe życie. Jest silna i odporna, a zarazem bezbronna i wrażliwa. Potrzebuje w tym czasie wsparcia partnera i osób bliskich, kompetentnej opieki medycznej, oraz uspokojenia. Aby przyszła matka mogła oferować dziecku należytą opiekę, pokarm i bezpieczną więź, jej potrzeby emocjonalne muszą być również zaspokojone.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC