Reklama

Choroba w rodzinie – stres opiekuna

Katarzyna Pilewicz
05/02/2024 10:56 PM

Życie 82-letniej Bożeny zmieniło się radykalnie, kiedy pewnego ranka znalazła męża nieprzytomnego na podłodze. Dzięki szybkiej pomocy służb medycznych udało się uratować mu życie. Niestety uszkodzenie mózgu, po udarze, było tak rozległe, że następstwem była niepełnosprawność ruchowa uniemożliwiająca wykonywanie podstawowych czynności.

Chory odtąd będzie wymagał pomocy przy jedzeniu, chodzeniu, myciu się, a nawet przy załatwianiu potrzeb fizjologicznych. Bożena stanęła przed ogromnym wyzwaniem i musiała wziąć na swoje barki nawet sprawy finansowe, do których nigdy nie potrzebowała mieć dostępu. Przez czterdzieści lat nie zapłaciła nawet rachunku za prąd, bo wszystkim zajmował się mąż. Dorosłe dzieci wyjechały dawno z gniazda rodzinnego i pozakładały swoje rodziny, zajęci swoimi problemami i karierą zawodową. Bożena straciła grunt pod nogami – czekała ją całodobowa opieka nad chorym małżonkiem. Opieka trudna, niewdzięczna i wymagająca pełnego poświęcenia, na którą starsza pani nie była gotowa.

Całodobowa opieka nad osobą bliską to duży stres

Opieka nad osobą schorowaną i niesamodzielną to ciężka praca, bez chwili wytchnienia. Niestety, ten ogromny ciężar obowiązków spada zwykle tylko na jedną osobę – najczęściej na współmałżonka, rodzica lub dziecko osoby chorej. Opiekun rezygnuje z życia rodzinnego, towarzyskiego i zawodowego, by pozostać w domu wraz ze swoim podopiecznym. Dom po pewnym czasie staje się swego rodzaju więzieniem, bo osoba chora staje się w pełni uzależniona od swojego opiekuna, niekiedy nawet nie chce przyjąć innego, w zastępstwie. Do tego najbliższe otoczenie, sąsiedzi, znajomi, pielęgniarki i lekarze, przyzwyczajeni do osoby, która pełni rolę opiekuna, zwracają się do niej w każdej kwestii, pozostawiając jej pełną odpowiedzialność i kontrolę nad sytuacją. Wobec takiej odpowiedzialności, opiekun nie może pozwolić sobie na chwilę wytchnienia, bo brak pełnego poświęcenia może zostać odebrany jako egoizm lub przejaw braku miłości. W związku z tym opiekun stara się całkowicie oddać swojej pracy, co zwykle jest zadaniem ponad jego siły. Sytuację często pogarsza słaba komunikacja z chorym, utrudnianie przez niego wykonywania obowiązków, a także brak wdzięczności z jego strony – opiekunowie często czują się niedocenieni i niezauważeni przez osobę, której się poświęcają.

Gdy stres narasta

Po pewnym czasie u opiekuna może pojawić się lęk związany z sytuacją chorego a także swoją, uczucie osamotnienia, braku kontroli nad sytuacją, bo rodzina i znajomi, mimo wcześniejszych zapewnień nie zawsze aktywnie uczestniczą w niesieniu pomocy. Do tego dochodzi poczucie bezsilności i beznadziejności, ciągłe wizyty u lekarzy, brak informacji na temat choroby oraz sposobów postępowania z chorym. Opiekun może mieć nawet poczucie winy, że za mało z siebie daje, że jego starania nie są wystarczające. Z czasem staje się apatyczny i coraz bardziej zamknięty w sobie. Pojawia się zespół stresu opiekuna (z ang. caregiver stress syndrome), czyli stan fizycznego, psychicznego i emocjonalnego wyczerpania. Przedłużające się napięcie nerwowe doprowadza do frustracji, złości, drażliwości i depresji. Pojawiają się objawy wyczerpania fizycznego, zmęczenie, dolegliwości bólowe – najczęściej głowy, szyi, pleców. Skutkiem przewlekłego stresu są także problemy ze snem i koncentracją; układ odpornościowy jest słabszy, co skutkuje częstszymi niż zwykle infekcjami. Ponadto może dojść do rozwoju poważnych chorób, takich jak do nadciśnienie, cukrzyca, choroby serca i wrzody żołądka.

Jak sobie radzić?

Praca opiekuna jest wyczerpująca. Nikt nie może być zamknięty w domu wraz ze swoim podopiecznym 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Zdaj sobie sprawę z tego, że musisz mieć czas dla siebie, by odpocząć, zrelaksować się, spotkać ze znajomymi, przyjaciółmi, aby zapomnieć o problemach, z którymi borykasz się na co dzień. Dlatego nie powinieneś się bać prosić o wsparcie i pomoc.

Nie tłum emocji, także tych negatywnych wobec chorego i siebie, masz prawo je odczuwać. Są one czymś zupełnie naturalnym. Ważne, abyś umiał sobie z nimi radzić.

Dowiedz się więcej na temat choroby podopiecznego, to ułatwi wykonywanie twojej pracy. Porozmawiaj z lekarzem, zwrócić się do stowarzyszeń, które skupiają ludzi z podobnymi schorzeniami.

Jedną z form zadbania o siebie jest uczestnictwo w grupie wsparcia, co pozwoli ci wyjść z domu, spotkać się z innymi opiekunami, w podobnej do twojej sytuacji. Indywidualna pomoc terapeuty będzie również przydatna. Pomoże ci zapoznać się ze sposobami radzenia sobie ze stresem i zdobyć wiedzę dotyczącą opieki nad osobą chorą. Dzięki profesjonalnej pomocy, nabierzesz dystansu, który jest niezbędny do pracy z podopiecznym i do utrzymania z nim zdrowej relacji.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC