Reklama

Ekstremalne wahania nastroju, czyli o bipolar

Katarzyna Pilewicz
04/11/2024 09:31 PM

Od dziecka wykazywała się porywczością i zmiennością nastrojów. Szybko przechodziła od radości do smutku. Nie było łatwo ją ukoić z płaczu, choć nikt nawet za bardzo nie próbował, bo matka zamknięta w swojej depresji, rzadko wstawała z łóżka, by zająć się dzieckiem. Ojciec bywał w domu tylko po to, by się wyspać i wszcząć kolejną awanturę. Gdy miała piętnaście lat znalazła jego ciało z raną postrzałową głowy. Ta tragedia wysłała ją po raz pierwszy do dziecięcego szpitala psychiatrycznego.

Wtedy jeszcze mówili, że jej depresja i nieprzewidywalne zachowania to efekt traumy. Gdy, kilka lat później jako jedyna z trzech osób wyszła z życiem z poważnego wypadku samochodowego, pojawił się pierwszy epizod manii. Zaczęło się od urojenia o wielkiej mocy, która sprawi, że pozostali uczestnicy wypadku wrócą do żywych. Zapalnikiem manii stała się kolejna trauma.

Czym jest bipolar?

Bipolar to angielska nazwa choroby dwubiegunowej. Charakteryzuje się ekstremalnymi wahaniami nastroju, od wzniesienia na emocjonalne wyżyny manii do spadku w otchłań depresji. Epizody wahań nastroju przebiegają do kilku razy w roku. Od nasilenia manii zależy rodzaj choroby. W pełnej manii mówimy o bipolar I i wówczas pobyt w szpitalu jest konieczny, bo chory może być niebezpieczny dla siebie i otoczenia. Gdy mania jest słabsza, nazwana hipomanią, diagnozuje się bipolar II. Przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej upatruje się w podłożu genetycznym, ale coraz więcej badań naukowych przemawia również za czynnikami środowiskowymi oraz społecznymi. Trauma, brak stabilizacji emocjonalnej i brak bezpieczeństwa u dziecka może zakończyć się w dorosłym życiu chorobą dwubiegunową. Dotyka ona w równym stopniu kobiet i mężczyzn, najczęściej rozpoczyna się zazwyczaj około 30 roku życia i nieleczona prowadzi do silnego pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego i deterioracji jakości życia.

Mania

Mania to stan psychologiczny będący częścią choroby. Osoba chora zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy, że jej stan jest poważny, ponieważ mania daje złudne poczucie euforii, wszechwładności i nieomylności. Faza maniakalna choroby dwubiegunowej charakteryzuje się zmiennością nastrojów, od poczucia szczęścia, pełnej radości do agresji i gwałtownych, niepoczytalnych zachowań. Nieodpowiednie zachowania mają podłoże w poczuciu wszechmocy, osobie chorej wydaje się, że może realizować wszystkie irracjonalne pomysły od szalonych podróży do szybkiej i brawurowej jazdy samochodem, przez niekontrolowane wydawanie pieniędzy, stawianie alkoholu przypadkowo spotkanym ludziom w barze, do niezabezpieczonego seksu z przypadkowymi osobami. Mania wiąże się z gwałtowną i szybką mową, chory ma gonitwę myśli i tę gonitwę przekazuje wypowiadaniem szybkich, niekończących się tyrad bez przestoju. Minimalna potrzeba snu to kolejna oznaka stanu maniakalnego. Dla chorego wystarczy godzina lub dwie, aby wstać wypoczętym. Częste są urojenia, czyli zaburzenia sposobu myślenia polegające na fałszywych i nie mających podstaw w rzeczywistości przekonaniach, błędnych osądach nie podlegających żadnej weryfikacji. Do urojeń charakterystycznych dla stanu manii zaliczamy urojenia wielkościowe, które są szczególnie łatwe do uchwycenia, ponieważ chory przedstawia się w sposób karykaturalnie przerysowany wychwalając swoją wiedzę, nierzeczywiste osiągnięcia i równie nierzeczywiste cele. Urojenia o podłożu paranoidalnym są mniej oczywiste, ponieważ mogą być ukrywane. Chory zazwyczaj widzi świat jako miejsce niebezpieczne, pełne pułapek, a ludzi czyhających tylko by go skrzywdzić. Tego typu urojenia dają podłoże do agresji i mogą przyczynić się do niebezpiecznych zachowań skierowanych przeciw bezpieczeństwu innych ludzi.

Depresja

Epizod depresyjny w chorobie dwubiegunowej przejawia się gwałtownie obniżającym się nastrojem, czyli smutkiem, utratą radości i zainteresowań. Po wcześniejszym epizodzie manii, wyraźnie odczuwalny jest spadek energii, trudności ze wstaniem z łóżka, nadmierna senność w ciągu dnia, znaczne spowolnienie tempa myślenia, zaburzenia pamięci i koncentracji. Potocznie mówi się, że im gwałtowniejszy epizod manii, tym głębsza depresja, która po niej następuje. Taki stan może być szczególnie niebezpieczny, ponieważ istnieje większe ryzyko targnięcia się na swoje życie. W nasilonej depresji mogą występować objawy psychotyczne, czyli depresyjne urojenia oraz rażąco niezgodnego z rzeczywistością poczucia winy, kary, grzechu, ubóstwa, katastrofy, poczucia ciężkiej, nieuleczalnej choroby. Czasem towarzyszą temu halucynacje słuchowe, czyli glosy, które oskarżają chorego.

Epizod mieszany

Epizod mieszany przejawia się jednoczesnym występowaniem objawów zarówno depresji, jak i manii. Depresyjnym objawom może towarzyszyć gonitwa myśli, niepokój, drażliwość. Z kolei objawom maniakalnym, czyli zwiększonej aktywności, może towarzyszyć poczucie smutku, utraty radości i sensu życia, myśli samobójcze. Stany mieszane związane ze zwiększoną drażliwością i poczuciem utraty sensu życia wymagają szczególnie wnikliwej obserwacji, bo największe jest wówczas ryzyko samobójstwa.

Gdy objawy ustają

Taki okres nazywamy okresem remisji. Jednak, pomimo braku objawów lub ich nieznacznego nasilenia, okresy remisji najczęściej wymagają dalszych wizyt kontrolnych w celu zapobiegania kolejnemu nawrotowi. To dobry moment na zbudowanie tak zwanego wglądu w siebie i poznania czynników zapalnych ekstremalnych zmian nastroju. Te czynniki to najczęściej stres, negatywne emocje, zmęczenie, niewłaściwe relacje rodzinne, przemoc emocjonalna w związku oraz zmiany, włączając w dalekie podróże, których choroba nie lubi. Najważniejsze w chorobie jest zbudowanie poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa, a także właściwa higiena snu i zdrowy tryb życia.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC