Reklama

Fobia szkolna

Katarzyna Pilewicz
10/26/2023 07:30 PM

Dziesięcioletnią Agatkę przyprowadziła do kliniki zatroskana matka. Przyczyną wizyty była stanowcza odmowa dziewczynki uczestniczenia w szkolnych zajęciach. Poranna rutyna wstawania i przygotowania się do szkoły stała się koszmarem dla wszystkich domowników.

Agatka narzekała na bóle głowy i brzucha, robiła wszystko, aby opóźnić czas wyjścia z domuy, a gdy udało się już wsiąść do samochodu, całą drogę płakała, aby na koniec odmówić wejścia do szkoły. Każdego dnia nauczyciele i ochrona byli zaangażowani w doprowadzenie jej na lekcje. Do tego dochodziło częste spóźnianie się i unikanie klas w środku dnia oraz regularne wizyty w szkolnym gabinecie pielęgniarskim. Mama stwierdziła, że fizyczne dolegliwości i napięcie nerwowe zupełnie znikają w czasie weekendów i świąt, gdy Agatka nie musi iść do szkoły.

Jak rozpoznać szkolną fobię?

Rozpoznanie fobii szkolnej jest łatwe, ponieważ symptomy nasilają się przed pójściem do szkoły. Dla niektórych dzieci szkoła to coś tak trudnego i przytłaczającego, że doświadczają silnych reakcji nerwowych, gdy muszą iść do szkoły. Dzieci mogą wymiotować, mieć biegunkę, narzekać na bóle głowy i bóle brzucha. Do tego dochodzi radykalna zmiana zachowania, otwarty bunt, niekontrolowane napady złości, płacz, histeria i niepokój związany z separacją od rodzica. Jeśli rodzice zgodzą się na pozostanie w domu, objawy te szybko ustępują, aż do następnego ranka. W niektórych przypadkach dziecko może stanowczo odmówić wyjścia z domu, aby w ten sposób uśmierzyć stres. Należy pamiętać jednak, że zezwolenie dziecku na nieobecności, mimo że powoduje ulgę tymczasową, to jednak na dłuższą metę komplikuje sytuację, ponieważ dziecko coraz bardziej słabnie akademicko, oddala się od innych uczniów i nauczycieli i nie uczy się radzić sobie z codziennym stresem szkolnym. To dalej prowadzi do błędnego koła unikania szkoły za wszelką cenę.

Przyczyny i skutki unikania szkoły

Szkolną fobię mogą zaostrzyć takie wydarzenia jak zmiana szkoły, przeprowadzka, brak kompetencji społecznych, zastraszanie przez kolegów i stres w domu. Dziecko z domu, w którym panuje przemoc emocjonalna lub fizyczna, może martwić się, że coś się stanie rodzicowi jak ono będzie w szkole. Inne rodzaje lęków, które nasilają fobię szkolną to lęk przed porażką w nauce lub lęk przed innym dzieckiem, z którym uczeń nie ma najlepszych relacji. Takie sytuacje dotyczą 2-5 procent uczniów. Fobia szkolna nasila się w wieku 5-6 lat i później 10-11 lat, a także w czasie przejścia ze szkoły podstawowej do gimnazjum i z gimnazjum do liceum. Dzieci, które cierpią na to schorzenie mają z reguły przeciętną lub ponad przeciętną inteligencję. Zachowania charakterystyczne, które towarzyszą dzieciom ze szkolną fobią to niechęć do pozostania w domu samemu, lęk przed ciemnością, nadmierne przywiązanie do matki lub innej osoby bliskiej, niepokój i zamartwianie się, gdy tej osoby nie ma w pobliżu, tęsknota za domem podczas wyjazdów wakacyjnych, potrzeba ciągłego kontaktu z rodzicem, trudności w zasypianiu i koszmary nocne o tematyce separacyjnej. Nadopiekuńczość rodziców również może przyczynić się do rozwoju fobii.

Długotrwale nieuczęszczanie do szkoły może przyczynić się do poważnych problemów akademickich, konfliktów w rodzinie, izolacji społecznej, poważnych konsekwencji finansowych i prawnych. Do tego dochodzi większe ryzyko porzucenia szkoły średniej, co wiąże się z brakiem wykształcenia, wzrostem ryzyka przestępczości i niskim poziomem ekonomicznym. Około 52% dzieci, które odmawiają pójścia do szkoły może także cierpieć na depresję, nerwicę, zaburzenia osobowości w późniejszym czasie.

Co rodzice mogą zrobić?

Powoli przyzwyczajaj dziecko do nowej szkoły. Zabierz je na spacer przed rozpoczęciem roku szkolnego, aby z bliska przyjrzało się budynkom szkolnym i otoczeniu.
Obserwuj dziecko i działaj szybko. Nieoddane prace domowe i unikanie towarzyskich spotkań poza szkołą nasila tendencję twojego dziecka do unikania szkoły. Im bardziej problem się rozwija, tym trudniej go potem opanować.
Rozmawiaj z dzieckiem o jego uczuciach, lękach i niepokojach. Rozmowa pomoże zredukować strach. Zapytaj delikatnie, dlaczego szkoła jest tak stresująca? Czy dziecko boi się dostać ataku paniki w klasie, czy wycofuje się z interakcji z kolegami, czy też to jest lęk przed porażką w nauce czy wypowiadaniem się na publicznym forum klasowym.
Podkreślaj pozytywne aspekty szkoły: możliwość uczenia się ulubionych przedmiotów, zabawy z kolegami w czasie przerwy, czas z innymi dziećmi.
Spotkaj się ze szkolnym psychologiem i nauczycielami, aby przedstawić im sytuację i otrzymać dodatkowe wsparcie. Im więcej informacji szkoła dostanie, tym bardziej będzie mogła pomóc. Na przykład, jeśli chodzi o lęk przed przemowami publicznymi, władze szkolne mogą stopniowo zezwalać dziecku na przemawianie tylko w obecności nauczyciela, a potem – kilku uczniów, aż w końcu przed całą klasą.
Zachęcaj dziecko do rozwijania zainteresowań i hobby. To pozwoli mu wzmocnić poczucie własnej wartości i ukierunkować go na aktywność raczej niż unikanie aktywności.
Pomóż dziecku rozwinąć system wsparcia. Zaangażuj w to członków rodziny, przyjaciół i nauczycieli, aby dziecko miało się do kogo zwrócić w przypadku kryzysu.
Bądź stanowczy, jeśli chodzi o szkołę. Staraj się zrozumieć dziecko i bądź empatyczny, ale równocześnie stanowczy, jeśli chodzi o uczęszczanie do szkoły. Przekaż mu swoją pewność, że wierzysz, iż poradzi sobie z lękiem, a fizyczne symptomy napięcia nerwowego, jak bóle brzucha, głowy, wymioty są nieprzyjemne, ale na pewno nie zagrażają zdrowiu, poza tym łagodnieją z upływem czasu, gdy uczeń powoli przystosowuje się do biegu i zajęć dnia szkolnego.
W trudniejszych przypadkach konieczna będzie terapia rodzinna, by wyuczyć członków rodziny, jak radzić sobie w stresujących sytuacjach takich, jak separacja, wybuchy złości i inne konflikty. Terapia poznawczo-behawioralna pomoże dziecku ukierunkować myślenie na zdrowsze tory i zmniejszyć lęk związany ze szkołą.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.