Reklama

Czy wysoka wrażliwość jest zaburzeniem psychicznym?

Katarzyna Pilewicz
10/12/2023 09:55 PM

Pojęcie osoby wysoko wrażliwej zostało przedstawione przez Elaine Aron w książce pod tytułem „wysoko wrażliwi”. Wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem psychicznym czy dysfunkcją, jest po prostu naturalną, wrodzoną i dziedziczoną cechą osobowości.

Każdy z nas różni się pod względem sposobu i głębi doświadczania świata, każdy układ nerwowy jest inny pod względem poziomu pobudzenia i odbierania bodźców i informacji. Osoby wysoko wrażliwe czują bardziej intensywnie, widzą więcej niż przeciętny człowiek, są bardziej czułe na różnorodne sytuacje i doświadczenia, reagują emocjonalnie i charakteryzują się głębokim życiem wewnętrznym.

Aspekty zachowania osoby wysoce wrażliwej

Osoba wrażliwa, gdy wchodzi do pomieszczenia, natychmiast wyczuwa zapachy, wychwytuje delikatne dźwięki i… łatwo ulega zaskoczeniu, gdyż jej zmysły są bardzo wyczulone. Jest szczególnie wrażliwa sensorycznie, czyli ma zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulującej. Nie ma wytrzymałości na ból, a kofeina stawia ją na nogi bardzo szybko. Gdy musi poddać się ocenie innych, jej wydajność gwałtownie spada, bo łatwo przytłacza ją stres. Jest bardzo sumienna, chce uniknąć błędów za wszelką cenę, dlatego wygląda czasem, że jest zbyt ostrożna i wymijająca będąc wśród ludzi. Łatwo ją wystraszyć, bo reaguje na najdrobniejsze sygnały ze środowiska zewnętrznego i procesuje je głęboko. Nie jest zaskoczeniem, że ta cecha występuje często u artystów, pisarzy, i muzyków oraz jest związana z kreatywnością i empatią. Osoba wysoce wrażliwa ma niezwykle bogate i głębokie życie wewnętrzne; jest zwykle bardzo poruszona pięknem natury, sztuką i muzyką, a ludzkie nastroje mają duży wpływ na jej samopoczucie, więc jest często postrzegana jako trudna do współżycia.

Wysoką wrażliwość można opisać za pomocą akronimu DOES, który obejmuje cztery kluczowe aspekty zachowania:D (depth of processing) – głębia przetwarzania, czyli skłonność do głębokiego przetwarzania informacji i nadmiernego analizowania szczegółów przed podjęciem decyzji lub przystąpieniem do działania.O (overstimulation) – przestymulowanie, czyli nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne, odgłosy, dźwięki, zapachy, dotyk, smak prowadzący do szybkiego przesytu i zmęczenia.E (emotional reactivity and empathy) – reaktywność emocjonalna i empatia, czyli wyczulenie na subtelne sygnały zachowania innych osób oraz umiejętność wczuwania się w ich stany emocjonalne, co prowadzi do silnych reakcji emocjonalnych.S (sensing the subtle) – wyczuwanie subtelności, czyli uważność na szczegóły, detale i niuanse, które umykają innym, w tym mimika, mowa ciała, ton głosu.

Jak rozpoznać u siebie nadwrażliwość?

Czy masz wrażenie, że jesteś bardziej wrażliwa na doświadczenia, reagujesz intensywniej emocjonalnie i sensorycznie na te doświadczenia, a Twoje życie wewnętrzne jest bogate?Czy często głęboko przetwarzasz otrzymane informacje, analizujesz je szczegółowo i zastanawiasz się nad możliwymi rozwiązaniami? Czy masz czasami wrażenie zalania bodźcami z otoczenia, ogłusza cię hałas, ostre światło, tłum i czujesz zmęczenie z tym związane?Czy trudno znieść Ci negatywne informacje płynące z mediów na przykład o aktach przemocy i okrucieństwa? Czy te informacje wywołują wewnętrzny niepokój i strach? Osoby wysoko wrażliwe są roztrzęsione po obejrzeniu brutalnych scen lub filmów ukazujących okrucieństwo wobec ludzi i zwierząt.Czy potrafisz odczytać stan wewnętrzny drugiej osoby i masz wrażenie wchłaniania jej emocji a równocześnie czujesz się wyczerpana głębią relacji, gdy w grę wchodzą niekomfortowe emocje?Czy natychmiast odczytujesz zmiany mimiki, mowy ciała, brzmienie głosu u osoby, z którą jesteś w relacji? Osoby wysoko wrażliwe są mistrzami w tym obszarze, zauważają niuanse wymykające się innym.Czy często czujesz presję czasu? Czy czas konieczny do wykonania zadań wydaje się zawsze niewystarczający, a napięcie w Tobie uniemożliwia rozpoczęcie pierwszego zadania?Jeśli odpowiedziałaś na większość pytań twierdząco, to możesz być osobą wysoce wrażliwą.

Wrażliwość – dar czy przekleństwo?

Wysoka wrażliwość jest cechą mniejszości społeczeństwa. Kultura zachodnia preferuje osoby odporne na stres, pewne siebie i przebojowe, dlatego wrażliwość bywa traktowana jako odmienność lub wada. Osoby wrażliwe mają zazwyczaj niższe poczucie własnej wartości spowodowane kulturową nietolerancją – nie bądź taki wrażliwy, słyszą od dziecka, więc czują, że są w jakimś stopniu niedostosowane społecznie. Osoby wrażliwe jako dzieci są zwykle oceniane przez nauczycieli jako nieśmiałe i niepewne siebie. Wrażliwi dorośli to osoby bardziej introwertyczne i wycofane. Pamiętajmy jednak, że jest to duże uogólnienie, ponieważ około 30 procent osób wrażliwych jest także uważane za ekstrawertyczne. Badania mówią, że wysoka wrażliwość występuje u 1 na 5 osób – zbyt wielu ludzi ją posiada, aby można było nazwać wrażliwość dolegliwością czy jednostką chorobową. Ale ludzie o większej wrażliwości są często nierozumiani – szczególnie, że wrażliwość to cecha wrodzona a nie coś czego można się nauczyć.

Z drugiej strony, wysoka wrażliwość w sprzyjających warunkach staje się prawdziwą zaletą i świadczy o wyjątkowości osoby, która ją posiada. Osoby wysoce wrażliwe mają wrodzoną umiejętność nawiązywania głębokich relacji, unikają konfliktów, dążą do spokoju i zgody, są kreatywne, sumienne, dokładne w działaniu, mają większą intuicję, spostrzegawczość i zdolność do zapamiętywania i analizowania dużej ilości szczegółów. Świat byłby lepszym miejscem, gdyby było więcej takich osób!

Jak wykorzystać wysoką wrażliwość na własną korzyść?

Jeśli widzisz u siebie wrażliwość jako cechę znaczącą, nie rozpaczaj, a wykorzystaj ją z zyskiem dla ciebie w relacjach z ludźmi i w środowiskach, gdzie ta cecha pozwoli ci zabłyszczeć. Oto co możesz zrobić, aby wrażliwość nie przeszkadzała ci w życiu:

•Zmniejsz liczbę intensywnych bodźców zewnętrznych w swoim środowisku.•Ogranicz się do wykonania jednego zadania, robienie zbyt wielu czynności na raz szybko cię męczy.•Unikaj wypalenia zawodowego przez rozpoznanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych, czyli poczucia przytłoczenia obowiązkami i nerwowości, gdy pomyślisz o pójściu do pracy.•Wyrzucaj swoje myśli i głębokie emocje na papier, żeby nie wypełniały za dużo miejsca w twojej głowie.•Spróbuj medytację, szczególnie jeśli jesteś nadwrażliwy na ból. To nauczy cię mentalnego oddzielenia bólu od innych doznań zmysłowych.•Wykorzystaj swoją kreatywność: maluj, rysuj, pisz i koloruj.•Wykorzystaj swoją empatię do wzmocnienia relacji z ludźmi – zbliż się do innych, to pozwoli ci wzmocnić poczucie własnej wartości.•Zadbaj o wystarczającą ilość snu, regularne ćwiczenia i czas dla siebie. Jedz zdrowe i pełnowartościowe posiłki. Ogranicz kofeinę i alkohol. Spędzaj czas na łonie natury.•Znajdź ciche i spokojne miejsce, w którym z dala od zgiełku wyciszysz się i wypoczniesz. Osoby wysoko wrażliwe najlepiej relaksują się we własnym domu, z dala od tłumów i hałasu lub na łonie natury.•Dopasuj karierę zawodową do swojej osobowości i temperamentu. Osoby wysoce wrażliwe dobrze sprawdzają się w roli artystów, pisarzy, sędziów, badaczy, nauczycieli lub terapeutów. Z kolei gorzej znoszą pracę w nocy lub w systemie zmianowym, w dużych i głośnych biurach lub na stanowiskach wymagających szybkiego podejmowania decyzji.•Zachowaj marginesy czasowe i postaraj się mieć dodatkowe 10-15 minut w zapasie przed każdym umówionym spotkaniem.•Unikaj podejmowania zbyt wielu decyzji w jednym czasie.•Czuj się dobrze we własnej, wrażliwej skórze i nigdy się nie wstydź, że jesteś wrażliwy!•Bądź otwarty i mów prawdę – jesteś wrażliwcem. Po prostu widzisz więcej i czujesz głębiej niż przeciętny człowiek.•Nie zapomnij, że bycie osobą wrażliwą to dar. Gdyby was było więcej, to świat byłby lepszym miejscem. Miejscem wypełnionym ludźmi o większej empatii, głębokim i intensywnym myśleniu, z umiejętnością widzenia rzeczy z innej perspektywy i uznaniem dla piękna natury i sztuki.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.