Reklama

Toksyczny wstyd

Katarzyna Pilewicz
09/21/2023 09:56 PM

Toksyczny wstyd to mieszanka poczucia niskiej wartości połączonej ze wstrętem do samego siebie. Ci, którzy zmagają się z toksycznym wstydem, często żyją według głębokiego przekonania, że nie są wystarczająco dobrzy i nie warci miłości i uwagi innych.

W przeciwieństwie do zwykłego wstydu, który czujemy, gdy wystawimy się na pośmiewisko w związku z nieadekwatnym zachowaniem, które może się każdemu czasem zdarzyć, toksyczny wstyd głęboko wpływa na negatywną ocenę samego siebie przez chroniczny, samo-poniżający dialog wewnętrzny. Wstyd ten sprawia, że nie podejmujemy wyzwań, nie doświadczamy nowych sytuacji, nie żyjemy pełnią życia, bo najważniejsze jest, by się uchronić przed wstydem.

Korzenie wstyduSkąd bierze się toksyczny wstyd? Źródeł jest wiele, ale wszystko zaczyna się w dzieciństwie, to wówczas kształtują się wewnętrzne przekonania o sobie, innych ludziach i świecie. Wierzenia te powstają na podstawie indywidualnych interpretacji wydarzeń, sytuacji i różnorakich doświadczeń. I tak rodzina ma największy wpływ na jednostkę. Na przykład, zbyt krytyczni, zbyt surowi i karzący rodzice lub rodzeństwo są często wyznacznikiem budowania wewnętrznego wstydu. W zależności od indywidualnej wrażliwości dziecka, taka atmosfera dzieciństwa może pozostawić głębokie emocjonalne blizny.Około 8 roku życia i później, dla dziecka podstawą będzie poczucie przynależności do grupy rówieśników. Jak wiadomo, dzieci i nastolatki mogą być szczególnie złośliwi w stosunku do tych, którzy nie pasują do ich standardów. Wyśmiewanie, poniżanie, złośliwe żarty są na porządku dziennym w niektórych szkołach. Poczucie odrzucenia i poniżenia przez grupę jest swoistą traumą, która kształtuje wyobrażenia o sobie.

Dlaczego czujesz wstyd?

Wstyd to uczucie, że coś złego jest z tobą. Bo wstyd pochodzi od wewnętrznego wierzenia, że jesteś niewystarczająco dobry. A rozwija się na przestrzeni całego życia – to kulminacja myśli, interpretacji wydarzeń, uczuć i zachowań. Staje się częścią twojej osobowości. Piętnuje i potępia. Gdy przechodzisz przez negatywne doświadczenia, jak prześladowanie przez kolegów, wyśmiewanie w szkole, publiczne ośmieszanie, krytykowanie, nazywanie cię głupim, innym, nie pasującym, to możesz przykleić wstyd na zawsze do twojej egzystencji. I staje się on tak potężny, że widzisz świat z jego perspektywy.

Wstyd jest powszechny, uniwersalny i niepotrzebny. Najbardziej intensywnie odczuwamy go, gdy jesteśmy upokorzeni, zdegradowani lub poniżeni. Reagujemy na niego nieśmiałością, zniechęceniem, zakłopotaniem, agresją. Z czasem stajemy się nadwrażliwi na sytuacje mogące wywołać wstyd, boimy się osądzenia przez innych, unikamy doświadczeń, które mogłyby nas rozwinąć, ograniczamy się. Nie zdobywamy nowych doświadczeń przez strach przed wstydem, strach demobilizujący wydajność i osiągnięcia. Gdy tak się ograniczymy, poczucie niższości rośnie i wstyd zasłania cały wizerunek samego siebie.

Jak wstyd wpływa na nasze zachowania?

Według psychiatry Petera Breggina, wstyd wpływa na poczucie bezwartościowości, lęk przed ośmieszeniem i osądem innych. Wstyd jest podstawą budowania cech perfekcjonistycznych, bo dążeniem do nieosiągalnego ideału staramy się ochronić przed porażką. Wstyd również nasila wybuchowość, bo złością łatwiej przykryć gnębiące poczucie wstydu.

Jak pokonać wstyd?

Gdy tylko znajdziesz źródła pochodzenia twojego wewnętrznego krytyka, który zawstydza cię w różnych sytuacjach, potrzebujesz ustalić plan, jak go pokonać. To będzie ciężka walka, ale w nagrodę zobaczysz, że poprawi się każda dziedzina twojego życia.

1. Opisz bolesne wspomnienia w pamiętniku. Wspomnienia z dzieciństwa będą podstawą, jeśli chodzi o korzenie wstydu. Przypomnij sobie czasy, kiedy byłeś zawstydzany przez innych, zapisz poszczególne słowa, którymi cię nazywano. Zobacz jak te słowa wpisały się w twój własny wewnętrzny głos wstydu. Wspomnienie pijanego ojca wracającego do domu chwiejnym krokiem, które zalewało cię falą wstydu przed tym, co sąsiedzi powiedzą, a tak naprawdę nie było twoim wstydem, tylko jego. Ty nie zrobiłeś nic by zasłużyć na wstyd. To on pił więc, to jego wstyd. Zrozum, że tak naprawdę ten wstyd nie dotyczy ciebie.2. Przerwij milczenie. Milczenie karmi wstyd. Znajdź przyjaciela, terapeutę, grupę wsparcia – każdego, z kim możesz porozmawiać o tym, jaką rolę wstyd pełni w twoim życiu. Przerwanie milczenia wśród wspierających ludzi jest podstawą do wygrania walki ze wstydem. Zamiast ograniczać się lękiem przed ośmieszeniem, mów o wstydzie, działaj, osiągaj, stawiaj sobie cele i zdobywaj je.3. Dbaj o siebie. Nawet, jeśli się nie lubisz, znajdź motywację, by zadbać o swoje ciało, zacznij traktować siebie jak przyjaciela. Ćwicz, spaceruj, dobrze się odżywiaj, to przyniesie powiew świeżej energii. Walka ze wstydem jest jak emocjonalny maraton, musisz podnieść poprzeczkę i znaleźć w sobie przyjaciela, by wygrać. Wstyd jest przeciwieństwem dobrego samopoczucia, wysokiej wartości siebie i szczęścia. A co się stanie, gdy odważysz się odrzucić wierzenia, że jesteś niewystarczająco dobry i nie zasługujesz? Pozbędziesz się wstydu.4. Zrób listę pozytywnych cech. Co sprawia, że jesteś wyjątkowy? Jakie masz mocne strony i talenty? Za co jesteś wdzięczny? Pisz o tym w dzienniczku, na karteczkach, gdzie tylko możesz. I czytaj sobie tą listę często.

Gdy jednak masz trudności z poradzeniem sobie ze wstydem, zajmij się stresem, który ten wstyd wywołuje, naucz się nowych technik relaksacyjnych, terapia grupowa też jest wskazana, by przezwyciężać samego siebie. Pamiętaj, że przez doświadczenie i aktywne przezwyciężanie lęku przebijesz się przez bariery wstydu o wiele szybciej. Poza tym, ciesz się każdą dobrą chwilą, bo poczucie szczęścia obniży poziom kortyzolu, hormonu stresu. Więc zrelaksuj się, oddychaj, zostaw lusterko w domu i bądź sobą. I nie wstydź się tego!

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.