Uznawanie zagranicznych rozwodów w Polsce

Pod pojęciem zagranicznego rozwodu rozumiemy rozwód przeprowadzony poza granicami kraju, w którym jedna lub obie strony są obywatelami Polski. Uznanie zagranicznego rozwodu oznacza przyjęcie jego skutków za obowiązujące na terytorium RP. Najczęstsze sytuacje dotyczą małżeństw zawartych w Polsce, którym nie powiodło się po przyjeździe do Stanów Zjednoczonych lub małżeństw zawartych w USA – prawdziwych bądź „dla papierów” – których rozwiązanie łączy się ze zmianą nazwiska.

Rozwody są dość powszechnym zjawiskiem i według statystyk w ostatnich latach w Stanach Zjednoczonych rozwodzi się około 50% małżeństw, natomiast w Polsce około 25%. 

Wyróżnikiem, który warunkuje w jaki sposób przeprowadzić uznanie rozwodu w Polsce jest data jego orzeczenia. Jeśli rozwód orzeczono przed 1 lipca 2009 roku podlega on uznaniu przez sąd, natomiast orzeczenia wydane po tej dacie uznaje się w urzędzie stanu cywilnego (USC). W przypadku, gdy obie strony mieszkają poza granicami kraju sądem właściwym do rozpoznania wniosku o uznanie zagranicznego orzeczenia rozwodowego jest najczęściej Sąd Okręgowy w Warszawie. Jeśli jedno z byłych małżonków zamieszkuje na terenie kraju, wówczas jest to sąd okręgowy najbliższy jego miejscu zamieszkania. Wnioski do uznania przez kierownika urzędu stanu cywilnego składa się do tego USC, gdzie miało miejsce małżeństwo lub gdzie zostało ono umiejscowione. Wiele osób nie ma pewności, czy ślub zawarty w Stanach Zjednoczonych został zarejestrowany w Polsce i w jakiej miejscowości miało to miejsce. Dzieje się tak, ponieważ transkrypcji dokonuje się podczas wakacji w Polsce albo zleca się to teściom lub rodzinie. Z tego powodu przed dokonaniem transkrypcji i uznania rozwodu warto sprawdzić w którym urzędzie stanu cywilnego mamy zarejestrowany ślub.

Niezależnie od tego, czy uznanie będziemy przeprowadzać w sądzie czy w USC, wyrok rozwodowy należy przygotować po względem formalnym. Oznacza to uzyskanie poświadczonej kopii rozwodu z sądu, który go wydał, dołączenie stwierdzenia prawomocności oraz klauzuli Apostille. Stwierdzenie prawomocności, (tj. sądowe zaświadczenie, że od wyroku żadna ze stron nie złożyła odwołania) jest polskim wymogiem ustawowym, który dla sądów w USA bywa niezrozumiałym.  Generalnie w USA postanowienia sądu są prawomocne w dacie ich wydania, więc prawomocność stwierdzana po pewnym czasie wydaje się zbędna. W miastach i stanach, gdzie jest dużo cudzoziemców sądy mają specjalne druki służące do poświadczenia prawomocności. Nie są one jednak wydawane do każdego orzeczenia i trzeba o nie poprosić w chwili uzyskiwania poświadczonej kopii wyroku rozwodowego. W rejonach, gdzie rozwody cudzoziemców orzeka się rzadko, urzędnicy sądowi najczęściej chcą nam wydrukować listę czynności w sprawie, z której wynika, że nie było odwołania. Zdarzają się również pisma z kancelarii, która prowadziła rozwód. Niektóre stany, w tym Illinois, wydają również zaświadczenie zwane Certificate of Dissolution of Marriage. Niestety, żaden z tych dokumentów nie jest sądowym stwierdzeniem prawomocności, które odpowiada formalnym wymogom uznania zagranicznego orzeczenia. Prawidłowy dokument jest zaświadczeniem wydanym przez sąd stwierdzającym wprost, że w sprawie nie dokonano odwołania. W Illinois nosi on nazwę Certificate of No-Appeal. W niektórych sytuacjach polskie przepisy wymagają również wykazania, że drugiej stronie, która nie wdała się w spór co do istoty sprawy doręczono pozew i nie była ona pozbawiona możliwości obrony. Zaświadczenie o doręczeniu to kolejny dokument, który nie jest rutynowo wydany do każdego orzeczenia, jednak może zostać wydany przez sąd na życzenie wnioskodawcy. 

Po uznaniu zagranicznego wyroku rozwodowego za pośrednictwem sądu lub w USC, na akcie małżeństwa urząd stanu cywilnego nanosi wzmiankę o rozwodzie i odnotowuje w rejestrze PESEL nowy stan cywilny byłych małżonków (rozwiedziony/ rozwiedziona). Jeśli za granicą zawarliśmy nowy związek małżeński, jego prawidłowe umiejscowienie w Polsce będzie możliwe dopiero po naniesieniu tej właśnie wzmianki. 

Alternatywą dla uznania zagranicznego rozwodu jest przeprowadzenie nowego rozwodu w Polsce. Choć rezultatem obu postępowań jest zmiana stanu cywilnego na rozwiedziony/ -a,zalecam tu ostrożność: po uznaniu rozwodu na podstawie zagranicznego orzeczenia datą rozwodu jest data jego orzeczenia w Stanach Zjednoczonych, natomiast w wyniku postępowania rozwodowego w Polsce, data rozwodu będzie późniejsza, co może uniemożliwić umiejscowienie nowego związku małżeńskiego. 

W zależności od okoliczności uznanie zagranicznego rozwodu przez sąd może być bardzo czasochłonne. Jeśli jest to jedna z czynności, które są niezbędne do otrzymania polskiego paszportu na obecnie noszone nazwisko, wniosek o uznanie należy złożyć odpowiednio wcześniej i uzbroić się w cierpliwość. Warto również pamiętać, że rejestracja nowego związku małżeńskiego jest możliwa pod warunkiem, że obie strony są w Polsce stanu wolnego. 

Katarzyna Jankowska

od 2007 roku prowadzi Biuro Tłumaczeń PLUS, LLC w Addison, IL, pomagając Polonii w tłumaczeniach i sprawach urzędowych, szczególnie dotyczących polskiego obywatelstwa.W Polsce tłumacz przysięgły wpisany na listę Ministra Sprawiedliwości i członek Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych (TEPIS), w USA tłumacz certyfikowany przez American Translators Association (ATA) oraz tłumacz sądowy (Administrative Office of Illinois Courts Registry No. 1007). Z wykształcenia magister Filologii Angielskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, absolwentka Wydziału Prawa EWSPA w Warszawie, Wydziału Administracji Publicznej na Roosevelt University w Chicago, gdzie także ukończyła Paralegal Studies Program. Mieszka w okolicach Chicago od 1995 roku.