Reklama

Perfekcjonizm a depresja

Katarzyna Pilewicz
07/20/2023 10:00 PM

Zosia zawsze chciała mieć najlepsze stopnie i być ulubienicą nauczycieli. Do końca siódmej klasy była stawiana za wzór do naśladowania dla kolegów z klasy. Jednak coś drastycznego wydarzyło się na początku ostatniej klasy podstawówki.

Zosia zmieniła się nie do poznania, przestała odrabiać lekcje, nie pomagała w obowiązkach domowych, coraz częściej zamykała się w swoim pokoju, była ciągle zmęczona i mogła spać cały dzień. Z pełnej energii, umotywowanej do osiągania sukcesu w szkole nastolatki zmieniła się w niepewną siebie, zniechęconą i smutną dziewczynkę. Choć nauczyciele wciąż traktowali ją jako prymuskę, zdezorientowani rodzice po kolejnym wezwaniu do szkoły zaczęli głęboko zastanawiać się nad zaistniałą sytuacją. Co było powodem takiej przemiany? Zosia jako najstarsze dziecko w rodzinie zawsze stawiała sobie wysokie poprzeczki. Wykształciła w sobie przekonanie, że skoro w domu, chłodnym emocjonalnie i pochłoniętym problemami dorosłych, nie dostaje dowodów na swoje istnienie to, gdy będzie najlepszą w szkole, wszyscy ją zauważą, zaakceptują i pokochają. To popchnęło ją do perfekcjonistycznych tendencji, zbudowała swoje wewnętrzne przekonania wokół bycia najlepszą. Gdy jednak napotkała pierwszą poważniejszą przeszkodę, zamiast nauczyć się z popełnionego błędu, wycofała się i zamknęła w sobie. Psycholodzy zdiagnozowali u niej depresję.

Perfekcjonizm jako cecha osobowości

Wiele osób widzi perfekcjonizm jako dążenie do bycia lepszym. Perfekcjonizm nie ma nic wspólnego z samorozwojem. To próba bycia zauważonym i akceptowanym. Perfekcjonizm jest cechą osobowości, która pcha człowieka w kierunku osiągnięcia bytu bez skazy, wykonania zadań bez najmniejszego błędu. Perfekcjonista stawia sobie nierealnie wysokie poprzeczki, jest bardzo krytyczny wobec siebie i innych, wymaga dużo, ale łatwo rezygnuje z wykonania zadania, gdy widzi, że nie podoła stawianym przez siebie wymaganiom. To powoduje, że przestaje wierzyć w sobie i zmaga się z poczuciem winy z powodu niewykonania celu. Perfekcjonizm także może wywodzić się z genetycznie uwarunkowanych tendencji w połączeniu z negatywnymi przeżyciami z dzieciństwa, gdyż tendencje perfekcjonistyczne mogą również rozwijać się jako reakcja na brak kontroli w życiu, co często zdarza się dzieciom, których opiekunowie są niekompetentni, niedostępni emocjonalnie czy stosują przemoc psychiczną.

Perfekcjonistów jest wielu, widzimy ich wśród członków rodziny i znajomych, znamy ich z biura i szkoły. Ponieważ perfekcjonista nie akceptuje niczego co jest przeciętne, ma poważne problemy, gdy w grę wchodzi wykonanie zadania niezgodnego z jego zawyżonymi standardami. I to dostarcza tyle niepotrzebnego stresu w życiu perfekcjonisty, że często prowadzi do problemów zdrowotnych. Bo dla perfekcjonisty nie bycie najlepszym oznacza totalną porażkę, a popełnienie najmniejszego błędu równa się klęsce.

Jak perfekcjonizm wpływa na depresję?

Perfekcjonizm to tendencja do stawiania sobie wysokich poprzeczek, poczucia, że jest się niewystarczająco dobrym, wynikająca z ciągłego krytykowaniem siebie i innych. Do tego dochodzi lęk przed porażką, popełnieniem błędu i wątpliwości co do swoich możliwości. Takie życie w negatywnym stanie emocjonalnym jest łatwą drogą do powstania depresji. Jeśli ciągle wątpisz w siebie, pomniejszasz swoje zasługi, boisz się oceny innych, obawiasz się popełnienia błędu, bo nie traktujesz błędu jako okazji do nauczenia się z niego, tylko traktujesz go jako totalną porażkę, to szybko może się to przerodzić w stan depresyjny.

Oto skutki perfekcjonizmu, które mogą wpłynąć na rozwój depresji:

Niezdrowe relacje z ludźmi. Perfekcjonizm wpływa negatywnie na relacje z ludźmi. Jak wiemy, do dobrego stanu psychicznego potrzebna jest bliska i życzliwa więź z innymi. Perfekcjonista stawia nierealne oczekiwania wobec siebie i innych, co prowadzi do napiętych i negatywnych interakcji z ludźmi.Pesymistyczne nastawienie. Wysokie standardy perfekcjonistów powodują, że widzą innych w negatywnym świetle. Mogą być rozczarowani sytuacjami i zachowaniem innych ludzi w większym stopniu niż nie-perfekcjoniści.Słabe umiejętności radzenia sobie ze stresem. Perfekcjoniści widzą błąd jako totalną porażkę, a nie okazję do nauczenia się z sytuacji. Wobec tego później unikają postrzeganych trudnych sytuacji, co wzbudza poczucie winy i zmniejsza poczucie własnej wartości.Niskie poczucie własnej wartości. Perfekcjonizm wiedzie do widzenia siebie jako niewystarczająco dobrego, negatywnej samooceny, poczucia niskiej wartości i małej wiary w siebie. Perfekcjoniści czują się dobrze tylko wtedy, gdy osiągnęli perfekcję w robieniu czegoś.Niska satysfakcja z własnych dokonań. Perfekcjoniści zawsze starają się doścignąć swoje wysokie standardy. W rezultacie nie czują się wystarczająco usatysfakcjonowani z sukcesów i osiągnięć życiowych.

Jak poradzić sobie z perfekcjonizmem?

Badania mówią, że perfekcjonizm może wciągnąć cię w otchłań depresji. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie perfekcjonistycznych tendencji, które możesz mieć.Możliwe, że korzenie twojego niezdrowego perfekcjonizmu leżą w oczekiwaniach twoich rodziców, nauczycieli, krewnych, którzy chcieli podświadomie spełniać poprzez twoje osiągnięcia swoje własne ambicje i niespełnione nadzieje. Przekonanie, że musisz być super odpowiedzialny, mądry, nieskazitelny i utalentowany, bo inaczej nie zasługujesz na miłość i szacunek dolewa oliwy do ognia perfekcjonizmu. Nie jest łatwo zmienić to wierzenie, szczególnie, że żyjesz z nim całe życie. Ale wiedz jedno, jesteś kimś więcej niż stopniami w szkole, osiągnięciami czy innymi sukcesami. Jesteś wart miłości czy napiszesz najlepszy w klasie esej czy nie napiszesz go wcale. Wyobraź sobie miejsce, w którym osiągnięcia i sukcesy się nie liczą. To jest miejsce pełne miłości, promiennej i radosnej. Tam nie ma oceny, warunków – jest tylko czysta akceptacja i głęboka miłość do siebie i innych ludzi, na podstawie tego kim po prostu są. Nie musisz nikomu imponować czy udowadniać, że jesteś coś wart, bo nikt nie będzie cię kochał za osiągnięcia, tylko za to kim jesteś. Takie miejsce powinieneś stworzyć w sobie.

Drugim krokiem w walce z perfekcjonizmem jest zmiana myślenia, które definiujemy jako wszystko albo nic. W dzisiejszym świecie nikt nie osiąga sukcesu bez porażek i błędów. Naucz się szanować i kochać siebie, wyłącz tę nieustającą samokrytykę i negatywne myślenie i przestań się winić za drobne porażki. Zamiast winić się za błędy, powiedz sobie, co dobrego zrobiłeś w ostatnim czasie. Zamiast mówić, nienawidzę siebie – powiedz: jestem dobrym człowiekiem i staram się jak najlepiej. Zamiast – nigdy nie jestem wystarczająco dobry, powiedz: mam swoje mocne strony i udoskonalam je codziennie. Pomyśl o trzech rzeczach, które zrobiłeś dobrze w życiu. Skup się na nich i powtarzaj je zawsze, gdy znowu włączy ci się negatywne myślenie. I na końcu poznaj swoje priorytety. Możesz spędzić resztę życia zaniedbując swoje zdrowie i bliskość z rodziną w imię osiągania celów i zdobycia sukcesu, ale gdy stracisz zdrowie to sukces będziesz musiał poświęcić na odzyskanie go.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.