Kalejdoskop
Była Miss Malezji, ikoną kina akcji i dziewczyną Bonda, ale do historii kina przejdzie jako pierwsza azjatycka aktorka, która dostała Oscara za główną rolę kobiecą. Jej brawurowa kreacja Evelyn Wang w filmie Everything Everywhere, All at Once przyniosła jej kilkanaście prestiżowych wyróżnień. – Tak się tworzy historia – mówiła Michelle Yeoh, odbierając najważniejszą w świecie filmowym nagrodę z rąk Hally Berry, która dwie dekady wcześniej jako pierwsza nie-biała aktorka otrzymała Oscara za rolę w Monster’s Ball...
– Nie dajcie sobie wmówić, że wasz okres świetności już minął – powiedziała Yeoh podczas przemówienia w Kodak Theatre. W ubiegłym roku skończyła 60 lat. Wiele jej koleżanek po fachu myśli już wtedy o aktorskiej emeryturze. Na szczęście nie ona. Ale gdyby nie Daniel Kwan i Daniel Scheinert, którzy zobaczyli w niej główną bohaterkę swojego oscarowego filmu, mogłaby wciąż grać głównie w popularnych, komercyjnych serialach.
Od baletu do kina
Yeoh urodziła się w malezyjskim Ipoh 6 sierpnia 1962 roku. Jej ojciec miał chińskie korzenie, ale w ich domu mówiło się głównie po angielsku. Ojciec polityk i matka prawniczka chcieli zapewnić swej jedynaczce świetną edukację, wygodne życie i wychowanie w europejskiej kulturze. Kiedy dziewczyna w wieku 15 lat wyjechała do szkoły do Londynu, nie czuła się inna.
Michelle od czwartego roku życia ćwiczyła balet i bez problemu dostała się do Royal Academy of Dance. Nie wyobrażała sobie, by w przyszłości mogła robić coś innego niż taniec. Niestety, w trakcie studiów nabawiła się poważnej kontuzji, która uniemożliwiła jej dalszą karierę. Michelle nie załamała się. Zamiast klasycznego baletu zaczęła poznawać pokrewne dziedziny: choreografię i sztuki kreatywne.
W wieku 20 lat wróciła do ojczystej Malezji. Wtedy matka zgłosiła ją do konkursu Miss. Michelle wygrała wybory i reprezentowała swój kraj w konkursie Miss Świata 1983 roku. Znalazła się w pierwszej dwudziestce. Wkrótce potem wyjechała do Hongkongu. Piękna Malezyjka natychmiast zwróciła uwagę filmowców. Zatrudniono ją do reklamy z udziałem bohatera kina akcji Jacka Chana. Producentem spotu był Dickson Spoon. Kiedy spotkali się na planie, wybuchła wielka miłość, a Poon uczynił z Michelle największą gwiazdę swojego studia.
Zburzone marzenia
Piękna Malezyjka dzięki swoim umiejętnościom tanecznym świetnie wypadała w scenach sztuk walki. Uznała, że są one tak bliskie ukochanemu tańcu, iż będzie się w nich doskonalić. W branży uważano kino akcji za męską domenę. Yeoh zamierzała ten mit obalić. Całe dnie spędzała na morderczych treningach, aż wreszcie zaczęła dorównywać kolegom z planu. W 1985 roku wraz z Cynthią Rothrock zagrała główną rolę w filmie Yes, Madame, ale jej nazwiska próżno szukać w napisach końcowych. Na liście płac figurowała jako Michelle Khan, bowiem uznano, że z takim nazwiskiem łatwiej jej będzie zrobić międzynarodową karierę. Tyle że Michelle miała inne plany.
Yeoh porzuciła aktorstwo, by poświęcić się dla rodziny. W 1988 roku poślubiła Poona i wspólnie zaczęli snuć plany powiększenia rodziny. Po latach na łamach brytyjskiego Independent wspominała: „Nie wyobrażałam sobie godzenia pracy na planie z obowiązkami domowymi. Wybrałam więc rolę, na której zależało mi bardziej”. Niestety i te marzenia pokrzyżował los. Ku rozpaczy pary okazało się, że aktorka nie może mieć dzieci, mimo wielu prób in vitro. Yeoh jako buddystka z pokorą przyjęła to, co odebrał jej los, ale małżeństwo się rozpadło.
Bond w spódnicy
Michelle powróciła do aktorstwa na pełnej petardzie. W ciągu zaledwie trzech lat zagrała w czterech filmach. Aż w 1996 roku zdarzyła się kolejna tragedia. Na planie filmu – nomen omen – Kaskaderka aktorka upadła tak niefortunnie, że uszkodziła kręgosłup i złamała kilka żeber. Załamała się. Nie udało jej się w życiu osobistym, a teraz wypadek. Chciała rzucić aktorstwo, ale Quentin Tarantino, z którym się przyjaźniła, wybił jej to z głowy. Naciskał, by Yeoh wróciła do aktorstwa. I Michelle wróciła. Wprost w ramiona Jamesa Bonda.
W 1997 zagrała u boku Pierce’a Brosnana w Tomorrow Never Dies. Udział w światowej superprodukcji przyniósł jej ogromną popularność. W roku premiery filmu magazyn People umieścił Michelle w swoim rankingu „50 najpiękniejszych ludzi świata”. Ona jednak nigdy nie czuła się pięknością czy obiektem seksualnym. Bardziej zależało jej na opinii kolegów z pracy a ci zawsze podkreślali, że Michelle jest niezwykle oddana swojej pracy. Brosnan stwierdził wręcz: – To damski Bond, bo w sztukach walki naprawdę nie ma sobie równych.
Trzy lata później Yeoh zagrała w kultowym już Crouching Tiger, Hidden Dragon Anga Lee. Sztuki walki aktorka już miała opanowane. Podczas pracy nad tym filmem czekało ją jednak kolejne wyzwanie. Musiała się nauczyć… mandaryńskiego. Michelle opanowała swoje kwestie fonetycznie, ale w wywiadach żałowała, że jako dziecko nie chciała uczyć się ojczystego języka swojego ojca.
Hollywoodzka dyskryminacja
Film odniósł gigantyczny sukces. Zarobił w kinach ponad 100 milionów dolarów i zdobył cztery Oscary, niestety żadnego aktorskiego. Nikt nie otrzymał nawet nominacji! – Zaczęłam się wówczas zastanawiać: czy my Azjaci jesteśmy niewidzialni? – wspomina Yeoh. Tu należy stwierdzić, że Hollywood przez wiele lat dyskryminowało azjatyckich aktorów. Kiedy 94-letni James Hong, grający w Everything… ojca głównej bohaterki odbierał nagrodę SAG dla ekipy aktorskiej, powiedział: – Mój pierwszy duży film zrobiłem z Clarkiem Gable. Producenci mówili wtedy, że my Azjaci nie jesteśmy wystarczająco dobrzy i że nie jesteśmy w stanie zrobić przeboju kasowego. Hej, spójrzcie na nas teraz!
Po sukcesie Crouchig Tiger… kariera Michelle nie przyśpieszyła zawrotnie, ale aktorka zaczęła dostawać propozycje spoza kina akcji. W 2005 roku zgrała m.in. w filmie Memoirs of a Geisha. Film nagrodzono Oscarami, ale i tym razem zostały pominięte znakomite kreacje azjatyckich aktorów. Yeoh wróciła do kina komercyjnego. Zagrała m.in. w drugiej części Mumii, następnie w Babylon A.D., ale jej kariera zaczęła spowalniać. Dopiero popularność Crazy Rich Asians i serialu Last Christmas przypomniały filmowcom o jej istnieniu.
Oscar na urodziny
Tuż przed 60. urodzinami do Michelle trafił scenariusz filmowego duetu Daniels (Daniel Kwan i Daniel Scheinert). – Gdy przeczytałam Everything Everywhere All at Once, pomyślałam, że albo autorzy są szaleni, albo w tej pokręconej historii naprawdę coś jest! – wspominała aktorka. Postanowiła zaryzykować. Tym bardziej że film dawał jej możliwość zagrania kilku głównych ról: filmowa Evelyn Wang ma bowiem wiele wcieleń.
Co ciekawe, rola ta pierwotnie została napisana dla Jackie Chana a Yeoh miała zagrać jego żonę. Chan był zbyt zajęty, ale zaproponował duetowi Daniels, by opowiedzieli film z innej perspektywy i to Yeoh obsadzili w roli głównej. Oni tak też zrobili. – Pamiętam, jak Jackie napisał mi „Gratulacje. Wiesz, chłopcy najpierw przyszli z tym do mnie”. Odpisałam mu: „Dzięki, kolego. Zrobiłeś mi ogromną przysługę” – zdradziła Michelle w rozmowie z CNN.
Rajdowy rozpęd
Aktorka, jak przystało na buddystkę, jest pogodzona ze światem i losem. Od niemal 20 lat tworzy szczęśliwy związek z Jeanem Todtem, byłym pilotem rajdowym i prezesem Francuskiej Federacji Rajdowej. Poznali się na zawodach w Szanghaju w 2004 roku, zakochali się w sobie, zostali parą, a w 2005 roku ogłosili zaręczyny. Yeoh powiedziała, że uwielbia u Todta jego „nieoczywiste poczucie humoru” i niebieskie oczy. Być może dzięki niemu aktorka zapomina – w co patrząc na jej wyczyny na ekranie trudno uwierzyć – że sama jest fatalnym kierowcą. – Tak, jestem w tym beznadziejna. Zamknęłam swoje prawo jazdy w sejfie – przyznaje Yeoh.
Za to jej kariera teraz nabiera rajdowego rozpędu. Tylko w tym roku zobaczymy aktorkę w serialu Netflixa The Brothers Sun i w American Born Chinese na Disney+. Wróci też jako kapitan Philippa w Star Trek: Section 31 i będzie gwiazdą kolejnych części Avatara. Nam, widzom, pozostaje podziwianie jej talentu, urody i formy.
Małgorzata Matuszewska
