W 81. rocznicę przekształcenia ZWZ w AK Archiwum Akt Nowych pokazało unikatowe dokumenty

W 81. rocznicę przekształcenia ZWZ w AK Archiwum Akt Nowych zaprezentowało szereg dokumentów z lat wojny. Wśród nich jest pochodząca z 24 czerwca 1943 r. depesza gen. Roweckiego do Londynu. To jedyny zachowany dokument dowódcy AK podpisany jego nazwiskiem a nie pseudonimem "Grot".

"Dziś obchodzimy 81. rocznicę przekształcenia się Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Z tej okazji Archiwum Akt Nowych zaprezentowało wybrane materiały archiwalne dotyczące ZWZ i AK. Są to materiały Komendy Głównej AK, a więc ze szczytu tej podziemnej struktury. Są także dokumenty z terenowych struktur AK" ­- powiedział PAP historyk z Archiwum Akt Nowych Rafał Kierzkowski. "Przypomnę, że cały obszar okupowanego kraju został podzielony na obwody i okręgi. W nich powstały liczne dokumenty, raporty i meldunki przesyłane do KG AK. Z okazji przekształcenia ZWZ w AK zaprezentowaliśmy oryginalną korespondencję komendanta AK, gen. Stefana Roweckiego +Grota+" - dodał. "Jednym z wyjątkowo interesujących dokumentów jest jedyny znany nam i zachowany do dziś meldunek podpisany przez niego nazwiskiem, a nie pseudonimem +Grot+ czy +Grabica+, których używał w czasie wojny" - ocenił Kierzkowski.

Ten unikatowy dokument to depesza z 24 czerwca 1943 r. skierowana do Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. Jest to sprawozdanie z podsumowaniem działalności Armii Krajowej i jednocześnie raport o budowaniu jej struktur. Zawiera informacje o podporządkowaniu strukturom AK innych podziemnych organizacji w ramach akcji scaleniowej. Jako dokument wagi został on, wyjątkowo jak na okres wojny, podpisany prawdziwym nazwiskiem komendanta, a nie jego pseudonimem" - wyjaśnił archiwista. Dodał, że to także jeden z ostatnich dokumentów dowódcy AK, gdyż 30 czerwca został on aresztowany przez gestapo w Warszawie. Kilkanaście dni od daty zredagowania depeszy, w niewyjaśnionej do dziś katastrofie lotniczej zginął w Gibraltarze jej adresat - gen. Sikorski" - przypomniał Kierzkowski.

"Ambicją naszą jest, aby osiągnąć pełną konsolidację Kraju przed chwilą rozpoczęcia walki. (…) Nasze akcje bojowe są prowadzone planowo i zdecydowanie od września ub. r. i skierowane przede wszystkim jako odwet lub terror przeciw okupantowi pogłębiają to zaufanie i zawiązują nić serdecznego współdziałania szarego obywatela Rzplitej z jej żołnierzami na polu wspólnej walki z okupantem" - czytamy w depeszy gen. Roweckiego.

"W dniu 81. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową zaprezentowaliśmy także inne unikatowe archiwalia wywiadu AK, instrukcje dotyczące przeprowadzania akcji zbrojnych wobec okupanta niemieckiego i szkice planów operacyjnych. oraz niepublikowane wcześniej szkice i plany obiektów niemieckich wykonane przez wywiadowców" - wyjaśnił Kierzkowski. Przypomniał, że podziemie sporządziło liczne plany obiektów zajętych przez oddziały Wehrmachtu, SS i policji oraz innych formacji okupanta na terenie całego Generalnego Gubernatorstwa. Opracowano także plany wszystkich węzłów kolejowych, dworców, poligonów i innych obiektów. Na ich podstawie można było organizować akcje dywersyjne, a także powstanie zbrojne planowane jako akcja "Burza".

"Dziś zaprezentowaliśmy kilkadziesiąt dokumentów, lecz AAN posiada największy zbiór oryginalnych dokumentów ZWZ/AK w Polsce. Liczy on ponad 200 tys. dokumentów" - powiedział Kierzkowski.

14 lutego 1942 r., Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową.

Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie, któremu podlegały Siły Zbrojne RP. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony oraz przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.

Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki "Grot" – do 30 czerwca 1943, Tadeusz Komorowski "Bór" – do 2 października 1944, Leopold Okulicki "Niedźwiadek" – do 19 stycznia 1945 r.

AK jest uważana za najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej przez Niemców Europie. Latem 1944 r. jej struktury liczyły ok. 400 tys. żołnierzy. (PAP)

autor: Maciej Replewicz