Reklama

Jak rozpoznać autyzm u dziecka?

Katarzyna Pilewicz
01/26/2023 10:54 PM

Rodzice małego Alanka dość wcześnie zauważyli, że ich synek nie rozwija się tak jak inne dzieci. Jego trzy starsze siostry były inne, radosne, towarzyskie i ciekawe świata zewnętrznego. W wieku trzech lat Alanek bawił się sam, najlepiej klockami, które układał według swojego ustalonego porządku, a który nie mógł być zakłócony przez żadną z sióstr.

Z porannym ubieraniem był koszmar – Alanek z płaczem zdejmował z siebie ubrania i narzekał, że go gryzą i krępują. Na głośniejsze dźwięki reagował lękiem i zatykał sobie uszy, a mamie trudno było spojrzeć mu w oczy, bo unikał kontaktu wzrokowego. Z zasady nie lubił dotyku, przytulania, chyba, że na własnych warunkach. I zachowywał się, jakby wcale nie potrzebował towarzystwa innych dzieci. Tolerował jedynie psa rodziny, przy którym kładł się często na podłodze. Zaniepokojeni rodzice zwrócili się do specjalisty, aby na podstawie testów i obserwacji zdiagnozować Alanka i zapewnić mu odpowiednią pomoc.

Autyzm – zaburzenie rozwoju

Autyzm jest zaburzeniem, które raczej trudno zdiagnozować, dlatego, że każde dziecko jest inne, a symptomy, które przejawia mają zróżnicowane stopnie nasilenia. Dlatego mówimy o spektrum autyzmu, które dotyka rozwój społeczny, umiejętności utrzymywania relacji z bliższym i dalszym otoczeniem, mowę i komunikację, zachowanie, nadwrażliwość sensoryczną i problemy ruchowe.

Najczęściej objawy autyzmu po raz pierwszy są zauważane przez rodziców i to już przed trzecim rokiem życia dziecka. Zdarza się, że objawy typowe dla autyzmu wykazują już niemowlęta. Nierzadkie jednak są sytuacje, w których dziecko do pewnego momentu swojego życia rozwija się – mogłoby się wydawać – zupełnie prawidłowo, a później następuje regres i dziecko nie tylko przestaje nadążać za swoimi rówieśnikami, ale też zapomina to, czego się nauczyło do tej pory. Objawy są bardzo różnorodne, ale można przyjąć, że główny problem leży w sferze kontaktów międzyludzkich i komunikacji. Wiąże się to brakiem zrozumienia komunikatów niewerbalnych, gestów, ruchów ciała, wyrazu twarzy a także nieumiejętnością używania komunikacji niewerbalnej, dlatego też dzieci z autyzmem nie utrzymują kontaktu wzrokowego z rozmówcą, nie używają mowy ciała do okazania zainteresowania, przez co często wyglądają na osoby zarozumiałe, aroganckie czy wycofane. Rzadko też się uśmiechają.

Jeśli chodzi o komunikację werbalną, dzieci z autyzmem traktują język niezwykle dosłownie, choć większość z nich opanuje mowę z większym lub mniejszym opóźnieniem i będą w stanie nauczyć się komunikować werbalnie, to jednak wciąż pozostaje w nich tendencja do dosłowności. Dzieci z autyzmem najczęściej nie są w stanie wyłapywać żartów, ironii, sarkazmu, czy traktować poleceń inaczej niż dosłownie. Nie potrafią też w sposób czytelny dla otoczenia wyrażać swoich emocji.

Innym typowym dla autyzmu objawem jest brak tolerancji na zmiany. Dzieci z autyzmem lubią, gdy wszystko dzieje się dokładnie tak, jak zawsze – nawet jeśli dotyczy to jedzenia śniadania z tego samego talerza, zakładania butów w określonej kolejności czy drogi do szkoły, nie lubią też podróży. Nawet najdrobniejsze zmiany rytuału dziennego mogą skończyć się napadami lęku lub gniewu. Podobnie jest z zabawą, dziecko przejawia obsesyjne przywiązanie do jednej zabawki – często takiej, którą można układać w ten sam sposób, jak klocki. Poza tym lubią bawić się samotnie, nie interesuje ich znajomość z innymi dziećmi czy gra zespołowa.

Zauważalnym przez otoczenie objawem autyzmu są problemy ruchowe – dziecko może być niezgrabne ruchowo. Mogą też pojawić się stereotypy ruchowe – chodzenie w kółko, machanie rękami, kręcenie się dookoła własnej osi.

Częstą przyczyną impulsywnego i agresywnego zachowania dzieci na spektrum autyzmu jest nadwrażliwość sensoryczna – dotyk, dźwięk, zapach, bodźce wzrokowe – wszystko to odbierane jest przez dzieci z autyzmem inaczej, tak jakby bardziej intensywnie, przez co odczuwają dyskomfort i reagują zasłanianiem uszu i oczu, odmawianiem przyjmowania określonych posiłków, odmową ubierania określonych tkanin lub po prostu płaczem i gniewem.

Przyczyny autyzmu

Do tej pory nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jakie dokładnie są przyczyny autyzmu. Naukowcy jednak skłaniają się ku twierdzeniu, że ma on podłoże genetyczne, choć nie można wykluczyć wpływów środowiskowych. Do tego dochodzą inne teorie – według statystyk, drastyczna zmiana w programie szczepień w Stanach Zjednoczonych i wielu innych krajach, polegająca między innymi na zwiększeniu liczby szczepionek podawanych we wczesnym dzieciństwie spowodowała również zwiększenie liczby dzieci z zaburzeniami na spektrum autyzmu. Istnieją także badania, które wskazują na fakt, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych czy kwasu walproinowego, który jest lekiem przeciwdrgawkowym, przez kobiety w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia autyzmu u dziecka.

Terapia autyzmu

Ponieważ autyzm nie jest chorobą a zaburzeniem, które występuje na szerokim spektrum, nie można mówić o leczeniu autyzmu, bo nie ma niego lekarstwa. Lekarstwa się znajdą na inne objawy występujące przy autyzmie, jak agresja, lęki (leki na uspokojenie), depresja (leki na wyrównanie nastroju) ale nie istnieje lek na autyzm. Dzięki odpowiedniej terapii behawioralnej pomaga się osobom na spektrum autyzmu nauczyć się prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, tak by potrafiły radzić sobie w świecie, rozumieć go i interpretować w sposób, który pozwoli im na odnalezienie swojego miejsca wśród najbliższych i społeczeństwa.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.