Kalejdoskop
Wikipedia to największa internetowa encyklopedia, ciesząca się bardzo dobrą renomą i zawierająca dziś ponad 10 milionów haseł. Jest o tyle niezwykła, że pozostaje kolaboracyjnym dziełem tysięcy ludzi, zarówno zwykłych użytkowników, jak też sztabu osób, które tym przedsięwzięciem się zajmują. Ostatnio, po raz pierwszy od 12 lat, odświeżono wizerunek graficzny witryny Wikipedii, przez co ma się ona stać czytelniejsza i bardziej przystępna...
Śladami starożytnych
W pewnym sensie pomysł stworzenia Wikipedii nawiązuje do starożytnej Aleksandrii, gdzie miał powstać ogromny zbiór dzieł, w sumie składający się na całą ówczesną wiedzę o świecie. Biblioteka w Aleksandrii zbudowana została w III wieku przed naszą erą i przez kilka stuleci była skarbnicą tysięcy dokumentów. Jednak ostatecznie podupadła i przestała istnieć.
Pod koniec XX wieku coraz częściej pojawiały się pomysły, by pójść śladami starożytnych przodków i stworzyć encyklopedię dostępną dla każdego. Jednak to nie Wikipedia była pierwszym projektem tego rodzaju. W 1993 roku Rick Gates zaproponował w serwisie Usenet stworzenie internetowej encyklopedii, którą każdy mógłby edytować. Tak miała wyglądać Interpedia, która jednak nigdy nie wyszła poza etap wstępnych projektów.
Twórcy Wikipedii nie zamierzali naśladować tego projektu, a bardzo możliwe, że nawet o nim nie wiedzieli. Kiedy Jimmy Wales rozpoczął pracę nad swoją pierwszą encyklopedią, poszedł w całkowicie innym kierunku. Trzeba od razu powiedzieć, że był to człowiek daleki od wizerunku leciwego mędrca troszczącego się o dokumentowanie naszej wiedzy. W 1996 roku założył Bomis, czyli portal internetowy zajmujący się przede wszystkim dystrybucją pornografii.
Korzystając z funduszy Bomisu, trzy lata później zaczął prace nad swoim nowym dzieckiem – internetową encyklopedią, którą uruchomił w marcu 2000 roku pod nazwą Nupedia. Miało to być profesjonalne dzieło, tworzone wprawdzie przez wolontariuszy, ale regulowane przez dość surowe zasady recenzowania artykułów. Na czele projektu stanął zatrudniony przez Walesa doktor filozofii Lawrence Sanger.
Początki Nupedii nie były jednak zbyt obiecujące. Pod koniec 2000 roku zawierała zaledwie dwa ukończone w pełni hasła. W związku z tym Sanger w styczniu 2001 roku zaproponował stworzenie dodatkowego projektu, który wspomógłby rozwój Nupedii. Za radą znajomego programisty, Bena Kovitza, podsunął pomysł stworzenia drugiej encyklopedii, którą absolutnie każdy mógłby edytować. W tym celu można było wykorzystać napisaną wiele lat wcześniej aplikację Wiki.
Wales i Sanger nie byli autorami Wiki. Był to pomysł Warda Cunninghama, programisty, który w 1994 roku rozpoczął pracę nad WikiWikiWeb. To oprogramowanie umożliwiało proste i szybkie współtworzenie baz danych przez wiele osób. I właśnie to oprogramowanie wykorzystali ostatecznie Wales i Sanger, by po kilku dniach wykupić domenę wikipedia.com. Dzień 14 stycznia 2001 roku uważany jest za formalną datę narodzin nowej encyklopedii.
Nowa szata Wikipedii
Wikipedia zaczęła się bardzo szybko rozwijać i we wrześniu 2001 roku zawierała już 10 tysięcy artykułów. Dwa lata później Bomis zamknął Nupedię, przekazując wszystkie artykuły Wikipedii. Wales utworzył następnie Fundację Wikimedia, która przejęła opiekę nad encyklopedią i powiązanymi z nią projektami. Obecnie istnieje ponad trzysta wersji językowych Wikipedii i jest to dzieło o ogromnych rozmiarach. Jednak Fundacja Wikimedia często ma poważne problemy finansowe, stąd nierzadko zachęca użytkowników do wspierania przedsięwzięcia datkami. Organizacja dysponuje funduszem w wysokości 100 milionów dolarów rocznie, ale suma ta mało kiedy pokrywa wszystkie koszty operacyjne.
Nowa szata graficzna, która zwie się Vector 2022, była projektowana i tworzona przez ostatnie kilka lat i pochłonęła sporą sumę pieniędzy. Na pierwszy rzut oka wygląd witryny encyklopedii nie zmienił się w jakiś dramatyczny sposób. Jednak autorzy zwracają uwagę na bardziej widoczny pasek wyszukiwania danych, bardziej dostępny przełącznik języków i lepszy spis treści. Dostępny jest również składany pasek boczny oraz powiększona została maksymalna szerokość linii, dzięki czemu witryna jest „mniej zagracona”. Autorzy – mimo odzywających się tu i ówdzie głosów krytyki – mają nadzieję, że nowa szata graficzna zostanie zaakceptowana, choć jest niezwykle prosta i nie zawiera żadnej spektakularnej grafiki czy też animacji.
Jeśli jednak komuś nowy wygląd się nie spodoba, Wikipedia pozwala na indywidualną konfigurację graficzną. Neonowe tło, migające linki, itd. Co więcej, jest też kilka innych rozwiązań graficznych do wyboru, z których najbardziej popularna zwie się Timeless. Jest też nakładka graficzna o nazwie Nostalgia, która pokazuje Wikipedię tak, jak wyglądała w grudniu 2001 roku. Strona jest natychmiast rozpoznawalna: białe minimalistyczne tło, logo kuli ziemskiej w rogu i niebieskie linki. Nie ma nawet paska wyszukiwania.
O Wikipedii można mieć przeróżne opinie – od skrajnego hurraoptymizmu, po totalną krytykę. Encyklopedia ta to jednak niezwykłe przedsięwzięcie, które daje Ziemianom darmowy dostęp do ogromnych zasobów informacji. Już dawno nie jest to prymitywny, internetowy eksperyment dla wąskiego grona entuzjastów. Z narzędzia tego korzystają wszyscy, od urzędników, studentów, dziennikarzy i inżynierów aż po naukowców i specjalistów wielu dziedzin. Niemal pewne jest to, iż w przyszłości o Wikipedii dzieci będą się uczyć w szkołach.
Krytycy od lat narzekają, że niektóre treści internetowej encyklopedii nie są wiarygodne i zawierają czasami błędy. Jest to prawda, ale nie ma to większego znaczenia. To dlatego, że Wikipedia jest instrumentem nieustannie, w zasadzie codziennie korygowanym przez setki tysięcy ludzi, a przepisy dotyczące poprawiania już istniejących treści oraz publikowania nowych są bardzo wymagające.
Andrzej Heyduk
