Jeden z krajowych dziennikarzy zapytał mnie ostatnio, czy podczas inauguracji prezydenta Obamy były polskie akcenty. Odparłem bez wahania, że owszem były. Gdy zaczął pytać o szczegóły, nie mogłem go zbyć jednym zdaniem.
Najbardziej spektakularną częścią prezydenckich uroczystości inauguracyjnych jest parada, którą tradycyjnie otwierają prezydent oraz wiceprezydent z małżonkami. Ale zważywszy na bezpieczeństwo wychodzą tylko na krótko ze swych opancerzonych limuzyn. Ostatnim prezydentem, który przemaszerował na piechotę całą, liczącą 2 mile, trasę dzielącą Kapitol do Białego Domu, był Jimmi Carter. Fakt, że w 32 lata po swej inauguracji Carter wziął osobiście udział w zaprzysiężeniu prezydenta Baracka Obamy świadczy, że wyszło mu to na zdrowie. Trasa parady jest wciąż ta sama i prowadzi obok monumentów bliskich sercu każdego Polaka i Amerykanina.
Na inaugurację Obamy przybyło do Waszyngtonu blisko 2 miliony osób, ale paradę mogło obejrzeć tylko kilkaset tysięcy, bo ze względów bezpieczeństwa ograniczono dostęp do jej trasy. Byli na niej, obecni tam od początków ubiegłego stulecia, zastygli w marmurze i spiżu dwaj bohaterowie Polski i Ameryki: Kazimierz Pułaski oraz Tadeusz Kościuszko. Tak się złożyło, że Obama postanowił opuścić swą prezydencką limuzynę u zbiegu Pennsylvania Avenue i 9. ulicy. Przemaszerował obok stojącego 4 przecznice dalej pomnika Kazimierza Pułaskiego na koniu, wzniesionego u zbiegu Pennsylvania Avenue i 13. ulicy.
W komisji powołanej na początku lat 1900. przez rząd federalny w celu wyznaczenia miejsca na pomnik Pułaskiego w Waszyngtonie zasiadł Teodor M. Helinski, sekretarz Związku Narodowego Polskiego. I to jemu w znacznej mierze można zawdzięczać fakt, że pomnik stoi w prominentnym miejscu stolicy Stanów Zjednoczonych, przy trasie prezydenckich parad. Rzeźbiarz, którego projekt wybrano do realizacji, nazywał się Kazimierz Chodzinski. Był studentem Jana Matejki. Kiedy w 1910 roku odsłonięto waszyngtoński pomnik Pułaskiego, krytycy wyrazili opinię, że jest to najlepszy pomnik Pułaskiego, jaki widzieli.
20 stycznia 2009, gdy prezydencka kawalkada dotarła do Białego Domu, zatrzymała się nieopodal położonego vis a vis placu Lafayetta, gdzie na granitowym postumencie stoi pomnik Tadeusza Kościuszki. Napis na pomniku głosi: „Erected by the Polish National Alliance of America and presented on behalf of Polish-American citizens, May 11, 1910”. Monument Kościuszki był darem Polonii Amerykańskiej dla narodu amerykańskiego w czasie, gdy wielu amerykanów dostrzegło, że ich piękna stolica pełna jest posągów i pomników, ale wyłącznie amerykańskich bohaterów. Postanowiono to naprawić i na przełomie XIX i XX wieku upamiętniono w kamieniu i spiżu kilku obcokrajowców, którzy walczyli o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Autorem pomnika przy Białym Domu jest polski artysta-rzeźbiarz Antoni Sulima Popiel. Ten sam, który wyrzeźbił słynny pomnik Kościuszki na koniu, wznoszący się przy podejściu na Wzgórze Wawelskie w Krakowie. W 1907 roku Antoni Popiel wziął udział w konkursie na pomnik T. Kościuszki w Waszyngtonie. Pomimo że projekt artysty odznaczono drugą nagrodą, na mocy decyzji prezydenta Theodore Roosevelta został zatwierdzony do realizacji. Kompozycja projektu składała się z posągu konnego oraz dwóch grup alegorycznych – „Racławickiej” i „Amerykańskiej”. Prace nad realizacją pomnika prowadził Popiel osobiście w Stanach Zjednoczonych. Z powodu choroby powrócił jednak do kraju przed odsłonięciem monumentu.
Tymczasem grupa miłośników historii chce, aby w Warszawie stanął pomnik będący kopią waszyngtońskiego monumentu Kościuszki. Wybrano już dla niego miejsce, nie mniej prominentne niż w Waszyngtonie. Bohater Polski i Ameryki stanąłby w samym centrum polskiej stolicy – pomiędzy Placem Lubomirskich a ulicą Marszałkowską.
Wojciech Minicz
