Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”.
Choć większa część Polonii zawsze była oddana kościołowi rzymsko-katolickiemu, niektórzy Amerykanie polskiego pochodzenia patrzyli na duchownych katolickich z nieufnością, sprzeciwiając się ich “tyranii”.
W Chicago narodził się ruch społeczny, który z czasem doprowadził do utworzenia Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Była to największa schizma w historii katolicyzmu w Stanach Zjednoczonych.
Choć kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Chicago został oficjalnie założony w 1895 r., jego dzieje sięgają dalej – aż do roku 1887, w którym wybuchł konflikt pomiędzy wiernymi a ojcem Józefem Barzyńskim, proboszczem parafii św. Jadwigi oraz bratem pastora Wincenta Barzyńskiego, odpowiedzialnego za parafię św. Stanisława Kostki. Powodem tarć były nieudolnie prowadzone finanse probostwa.
Nowa, niezależna parafia
Po paru wystąpieniach, które zakończyły się zamieszkami, grupa parafian postanowiła wystąpić ze wspólnoty.
Ich pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się dwudziestego kwietnia 1895 roku. Wtedy właśnie podjęto decyzję stworzenia nowej, niezależnej parafii.
Podczas zgromadzenia uzgodniono dwie podstawowe rzeczy. Po pierwsze – cały majątek kościoła miał przejść w ręce parafian, a po drugie – proboszczem stanie się wybrany przez większość ksiądz Antoni Kozłowski.
Ustalono też skład pierwszego komitetu parafialnego, którego spotkania miały odbywać się w rezydencji Jakuba Dziewiora dwa lub trzy razy tygodniu. Z początku nabożeństwa miały miejsce w tymczasowej kaplicy, poświęconej podczas święta Bożego Ciała 12 czerwca 1985 roku.
Jedenastego sierpnia 1895 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła na skrzyżowaniu ulic Lubeck i Robey (współcześnie Dickens Ave. i Damen Ave.)
Około stu funkcjonariuszy policji zostało postawionych w stan gotowości przy najbliższym posterunku policji. Władze miasta obawiały się starć pomiędzy zwolennikami ojca Antoniego Kozłowskiego, byłego wikariusza parafii św. Jadwigi i proboszcza nowo utworzonej wspólnoty, a sympatykami Barzyńskiego.
Dnia 10 listopada 1895 roku parafianie poświęcili gmach kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych, który wzniesiono łącznym kosztem 35 tys. dol. (w 2017 roku 964 994 dol.).
Wspólnota, licząca około 1750 rodzin, wykupiła również dwadzieścia osiem akrów ziemi, które miały zostać przeznaczone na stworzenie nekropolii. Zgodnie z prawem kanonicznym nikt, kto należał do nowej kongregacji, nie mógł zostać pochowany na cmentarzysku katolickim – wszystkich odstępców dotknęła kara ekskomuniki.
Poświęcenie gmachu kościelnego poprzedziła uroczysta defilada, zorganizowana przez różne polskie stowarzyszenia obywatelskie i militarystyczne. Ugrupowania wojskowe zabezpieczyły trasę pomiędzy starą kaplicą a nowym kościołem, umożliwiając grupie około 300 uczniów bezpiecznie przedostać się przez zebrany tłum. Śladem dzieci podążali duchowni. Wkrótce fala ludzi zalała wnętrze kościoła i otaczające go ulice.
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
Parafia bez zwierzchnictwa metropolii chicagowskiej
Choć nowa parafia jeszcze wtedy pozostawała wierna katolickiej doktrynie religijnej, nie uznawała ona zwierzchnictwa metropolii chicagowskiej.
Podczas lata 1897 roku probostwo kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych, wraz z innymi niezależnymi polskimi parafiami Chicago, uznało Kozłowskiego za swojego biskupa.
Dnia 21 listopada został on konsekrowany przez przewielebnego Edwarda Herzoga, starokatolickiego biskupa Szwajcarii. Uroczystość odbyła się w katedrze znajdującej się w szwajcarskim mieście Bern.
Trzech innych biskupów asystowało przy ceremonii.
Tym sposobem parafia pod wezwaniem Wszystkich Świętych oficjalnie stała się częścią kościoła starokatolickiego.
Biskup Kozłowski zmarł w 1907 roku. Dwa lata później jego diecezja przyłączyła się do nowo utworzonego Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.
Pozbawieni duchowego przewodnictwa parafianie zwołali nadzwyczajne spotkanie probostwa. Postanowiono zaprosić wielebnego Francisa Hodura, pełniącego ówcześnie obowiązki zarządcy Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, na uroczystość pogrzebową. Wielebny zaproszenie przyjął – pogrzeb biskupa Kozłowskiego stał się pierwszą okazją do nawiązania kontaktu z PNKK.
Parafia Wszystkich Świętych oficjalnie ogłosiła swoją przynależność do tej organizacji religijnej 24 marca 1909 roku.
Z kolei 13 lipca 1926 roku, piętnaście lat później, stała się siedzibą diecezji zachodniej Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.
W związku z tą okazją zaplanowano budowę nowego gmachu kościelnego. Po paru latach prac budowlanych, 14 czerwca 1931 roku, wspólnota była świadkiem konsekracji katedry Wszystkich Świętych.
Konflikt wspólnot katolickich
Spory wokół wspólnot polskokatolickich wstrząsnęły amerykańskim katolicyzmem. Konflikt w dużej mierze dotyczył kwestii wierności polskich duchownych kościołowi zdominowanemu przez hierarchów z Irlandii. Drugą osią niezgody stała się arogancja i nieprzejednanie zakonu rezurekcjonistów.
Bunty przeciwko proboszczom wybuchały w całym Chicago – między innymi w parafiach św. Józefa w Back of the Yards oraz św. Jozafata na Northwest Side.
W kwietniu 1994 roku parafia Wszystkich Świętych podążyła śladem swoich wiernych – została przeniesiona na przedmieścia Chicago.
Budynki należące niegdyś do parafii zostały przekazane kościołowi prezbiteriańskiemu, zaś sama wspólnota ulokowała się w kaplicy Wszystkich Świętych niedaleko cmentarza na W. Higgins Road.
Wiele zabytków z ponad stuletniego kościoła przetransportowano do nowej katedry. Jej pastorem stał się biskup Robert M. Nemkovich.
Dominik Pacyga
Tłum. i oprac.: Aleksander Kołłajtis
Dominik A. Pacyga
Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.
Na zdjęciu głównym: Biskup Antonii Kozłowski. W tle współczesne wnętrze byłej katedry Wszystkich Świętych– obecnie kościół prezbiteriański fot.Covenant Presbyterian Church of Chicago/Facebook/Wikipedia
