Przed nami Miesiąc Dziedzictwa Polskiego – czas, w którym każdy z nas, zamieszkały poza granicami Polski, snuje refleksje na temat naszych związków z Ojczyzną, jej historią, kulturą, dniem dzisiejszym i przyszłością.
Chciałabym, żeby czytelnicy „Dziennika Związkowego” uświadomili sobie, że nie tylko my myślimy o kraju naszych przodków, że także tam, nad Wisłą, myślą o nas, polskiej diasporze. Wyrazem tego zainteresowania było na przykład zorganizowanie międzynarodowej Konferencji zatytułowanej „Polacy w Chicago. Doświadczenie imigranta: integracja, izolacja, asymilacja”. Odbyła się ona w dniach 14-15 czerwca 2018 roku i była wspólnym projektem Muzeum Historii Polski w Warszawie i Chicagowskiego Muzeum Historii. Obie te instytucje były reprezentowane na konferencji przez swych dyrektorów: Roberta Kostro i Russela Lewisa. Patronat nad projektem objęli dodatkowo: Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Loyola University w Chicago i Muzeum Polskie w Ameryce. W konferencji, która odbywała się na Uniwersytecie Warszawskim, uczestniczyło wielu naukowców polskich a także duża liczba naszych rodaków, którzy po latach pobytu w Chicago, wrócili do kraju ojczystego. Wśród uczestników była na przykład Paulina Kapuścińska (konsul) i Mira Puacz, poprzednia właścicielka chicagowskiej księgarni „Polonia”.
W czasie tej konferencji zaprezentowano 30 referatów związanych tematycznie z Polonią chicagowską. Wygłosili je naukowcy polscy zajmujący się problematyką polonijną oraz osoby zamieszkałe w Chicago (prof. Dominic Pacyga, Maria Zakrzewska i Antoinette L. Trela). Referaty poruszały różne aspekty naszej polonijnej obecności w „Wietrznym Mieście” na przestrzeni wielu lat.
Pokłosiem wspomnianej konferencji jest wydana w końcu ubiegłego roku książka pod tym samym tytułem – Polacy w Chicago. Opublikowano w niej czternaście z zaprezentowanych wówczas wystąpień. We wstępie do książki, prof. Adam Walaszek, pod którego redakcją książka się ukazała, napisał, że Chicago to „jedno z najbardziej fascynujących miast USA. Miasto, które do dziś zmienia się nie do poznania w ciągu każdej dekady […], w którym, jak w laboratorium, polscy imigranci i ich potomkowie zdobywali, wypracowywali i redefiniowali świadomość: polską, etniczną, robotniczą, a wreszcie z czasem polsko-amerykańską i amerykańską. To tutaj kultura polonijna ewoluowała, formowała się na nowo, w sposób twórczy, odpowiadając na potrzeby kolejnych pokoleń.” Na tylnej okładce czytamy: „Zgromadzone w tomie eseje […] mówią wiele o złożoności doświadczeń osób polskiego pochodzenia w kolejnych okresach rozwoju miasta. Ukazują tkankę społeczną Polonii – dawną i obecną – oraz dynamikę przemian. Autorzy reprezentują różne dyscypliny naukowe, środowiska, rozmaite podejścia metodologiczne. Ta różnorodność pozwala czytelnikowi wielowymiarowo spojrzeć na długą, niełatwą historię polskiej diaspory w Wietrznym Mieście”.
Wśród autorów artykułów zamieszczonych w książce znalazły się następujące osoby (wymieniam je alfabetycznie, według nazwisk) i ich eseje:
— Dr hab. Andrzej Bonusiak (Uniwersytet Rzeszowski) – „Szkoła polska w Chicago, jej historyczne funkcje, znaczenie i perspektywy na przyszłość”;
— Dr Marcin Borys (Muzeum Okręgowe w Tarnowie) – „Kształtowanie się sieci polskich parafii etnicznych w Chicago do końca XIX wieku”;
— Dr nauk medycznych Magdalena Grassmann (Muzeum Historii Medycyny i Farmacji/Uniwersytet Medyczny w Białymstoku) – „Polska społeczność medyczna w Chicago. Historia i współczesność”;
— Dr hab. Anna Horolets (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Warszawski) – „Przestrzenie rekreacji polskich migrantów w Chicago”;
— Prof. Dominic Pacyga (emerytowany wykładowca historii na Columbia College w Chicago) – „Polonia w Chicago a problem przestępczości nieletnich”;
— Mgr Karolina Skalska (Biblioteka Narodowa w Warszawie) – „Działalność polonijnych firm fonograficznych w Chicago drugiej połowy XX wieku na podstawie katalogu nagrań dźwiękowych Biblioteki Muzeum Polskiego w Ameryce”;
— Dr Marcin Szerle (niezależny badacz) – „Chicago oczami imigrantów z ziem polskich. Obraz miasta i jego mieszkańców utrwalony we wspomnieniach”;
— Prof. dr hab. Adam Walaszek (Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) – „Życie codzienne w Back of the Yards, Chicago 1905-1909”. Prof. Walaszek napisał także wstęp do tej książki;
— Dr hab. Janusz Wróbel (Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Łodzi) – „Polonia chicagowska w polityce PRL (1955-1989)”;
— Mgr Maria Zakrzewska (emerytowana bibliotekarka z Harold Washington Library Center w Chicago) – „Chicagowska Biblioteka Publiczna w służbie Polonii”;
Jak widać z przedstawionych wyżej tytułów artykułów, wiele osób zainteresowanych tematyką polonijną znajdzie tu informacje na temat tego, jak Polacy żyli w Chicago w przeszłości, jak organizowali parafie i szkoły, jak polscy robotnicy walczyli o lepsze warunki bytowania dla swych rodzin, jak strajkowali, jakich płyt muzycznych słuchali, jak organizowali Związek Lekarzy Polskich, jak wypoczywali, a także jak dbali o polski księgozbiór w Chicagowskiej Bibliotece Publicznej oraz jak dawali wyraz umiłowaniu swej kultury i swego dziedzictwa, uczestnicząc w programach przez tę bibliotekę organizowanych.
Książka zawiera indeks osób i obszerną bibliografię, która ma za zadanie pomóc tym, którzy chcieliby pogłębić swą wiedzę na tematy związane z życiem i działalnością naszej grupy etnicznej. Może być ona bardzo dobrym prezentem dla młodych osób. Kto wie, może zachęci kogoś do studiowania historii? W swojej recenzji, prof. dr hab. Dorota Praszałowicz napisała: „Choć w porównaniu z innymi skupiskami polskich imigrantów Polonia chicagowska jest przedmiotem bodaj największej liczby opracowań, nadal bardzo wiele obszarów badawczych pozostaje poza polem zainteresowań uczonych. Przedłożony tom zapełnia wiele z tych luk oraz wskazuje kierunki dalszych badań”.
Książka Polacy w Chicago dostępna jest w kilku księgozbiorach, między innymi: na University of Chicago, Loyola University, w Chicago History Museum, w Harold Washington Library Center, w Bibliotece Muzeum Polskiego w Chicago. Można z niej korzystać tylko na miejscu w wymienionych bibliotekach. Ktoś, kto chciałby mieć jej kopię na własność, może ją nabyć bezpośrednio z Muzeum Historii Polski w Warszawie (poprzez Internet) albo za pośrednictwem chicagowskiej księgarni „Polonia”. Życzymy miłej lektury.
Maria Zakrzewska
