Uznanie języka śląskiego za język regionalny nada Ślązakom prawa, które przysługują w Polsce przedstawicielom mniejszości narodowych i etnicznych oraz użytkownikom jedynego dotąd języka regionalnego – kaszubskiego. To m.in. możliwość montażu dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości, a także wprowadzenie języka śląskiego do szkół.
Na najbliższym posiedzeniu Sejmu RP 21 marca, ma odbyć się pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy ws. uznania języka śląskiego za język regionalny. Projekt zakłada przede wszystkim wpisanie śląskiego do ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, jako drugiego – obok kaszubskiego – języka regionalnego.
W myśl zapisów ustawy oznaczałoby to m.in. przyznanie Ślązaczkom i Ślązakom prawa do zapisywania imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka śląskiego, w szczególności w aktach stanu cywilnego oraz dowodach tożsamości.
W gminach, gdzie podczas spisu powszechnego, który został przeprowadzony w 2021 r., używanie języka śląskiego w kontaktach domowych zadeklarowało co najmniej 20 proc. mieszkańców, byłaby możliwość montowania dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości, obiektów fizjograficznych oraz ulic. Ponadto śląski mógłby stać się językiem pomocniczym w tamtejszych urzędach, a posługującym się nim pracownikom przysługiwałby dodatek do pensji.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego takie gminy to: Gierałtowice, Pilchowice, Sośnicowice, Toszek, Wielowieś (pow. gliwicki); Boronów, Cisna, Woźniki (pow. lubliniecki); Łaziska Górne, Mikołów, Orzesze, Ornontowice, Wyry (pow. mikołowski); Kobiór, Suszec (pow. pszczyński); Kornowac, Krzanowice, Krzyżanowice, Kuźnia Raciborska, Nędza, Pietrowice Wielkie, Rudnik (pow. raciborski); Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Jejkowice, Lyski, Świerklany (pow. rybnicki); Miasteczko Śląskie, Radzionków, Świerklaniec, Tworóg, Zbrosławice (pow. tarnogórski); Imielin, Bojszowy (pow. bieruńsko-lędziński); Pszów, Radlin, Rydułtowy, Godów, Gorzyce, Lubomia, Mszana (pow. wodzisławski); Ruda Śląska; Świętochłowice.
Zaproponowana nowelizacja ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych zobligowałaby władze publiczne do podjęcia działań związanych z zachowaniem i rozwojem języka śląskiego, m.in. poprzez dotacje celowe lub podmiotowe na działalność instytucji kulturalnych, ruch artystyczny i twórczość oraz organizację imprez artystycznych mających istotne znaczenie dla kultury. Dotowane będą też być mogły inwestycje służące zachowaniu tożsamości kulturowej, wydawanie książek, czasopism, periodyków i druków ulotnych w języku regionalnym lub w języku polskim, nadawanie programów telewizyjnych i audycji radiowych, ochrona miejsc związanych z kulturą, działalność świetlicowa, prowadzenie bibliotek oraz dokumentacji życia kulturalnego i artystycznego czy propagowanie wiedzy o języku regionalnym.
Od momentu wejścia w życie ustawy kanały publicznego radia i telewizji w ramach misji powinny w emitowanych przez siebie programach, w tym informacyjnych, uwzględnić potrzeby osób posługujących się językiem śląskim.
Uznanie języka śląskiego za język regionalny pociągnie za sobą także szereg zmian w edukacji. Przede wszystkim da możliwość wprowadzenia do szkół dobrowolnych zajęć z języka śląskiego, a także prowadzenia innych zajęć w języku śląskim. Uczennice i uczniowie będą mogli zdawać maturę z języka śląskiego, a także z innych przedmiotów w języku śląskim.
Ponadto osoby posługujące się językiem śląskim powinny mieć dwóch przedstawicieli w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszości za język regionalny uznaje się język tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności. Poza tym musi się on różnić od tradycyjnego języka tego państwa.
Podczas spisu powszechnego w 2021 r. narodowość śląską zadeklarowało w sumie 596 224 osoby (236 588 jako pierwszą, 187 372 jako jedyną). Używanie języka śląskiego w kontaktach domowych potwierdziło 467 145 osób (54 957 jako jedynego).(PAP)
Autor: Patryk Osadnik
