Z prezentacją książki wydanej w języku angielskim połączony był wykład prof. Tadeusza Wolszy na temat zbrodni katyńskiej. „Encounter with Katyń” to zbiór świadectw Polaków, którzy byli świadkami odnajdywania i ekshumacji zbiorowych mogił oficerów Wojska Polskiego zamordowanych przez Sowietów w marcu 1940 roku.
„Encounter with Katyń. A disturbing freedom” to wykłady, dyskusje i prezentacje – dotyczące losów świadków wizytujących miejsce zbrodni katyńskiej – które odbywają się w Stanach Zjednoczonych. Ich organizatorem jest polska Fundacja im. Janusza Kurtyki, która wydała angielskie tłumaczenie książki prof. Wolszy. Publikacja w języku polskim ukazała się w 2018 roku pod tytułem „Dotyk Katynia. Wojenne i powojenne losy Polaków, wizytujących Katyń w 1943 roku”.
Wykład profesora i dyskusję z udziałem publiczności poprzedziła projekcja filmu „Groby katyńskie” z lat 50., który powstał na bazie dwóch wcześniejszych produkcji z polskim komentarzem: z filmu niemieckiego z 1943 roku, na którym udokumentowano prace ekshumacyjne w lesie katyńskim oraz z filmu sowieckiego nagranego w tym samym miejscu w 1944 roku, ale z zupełnie inną narracją, skierowaną przeciwko Niemcom. Do kompilacji filmowej podłożony został głos dwóch świadków: Zdzisława Stahla, żołnierza II Korpusu Polskiego, profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i antykomunistę oraz Władysława Cichego, który dostał się do Sowieckiej niewoli, przeszedł przez Kozielsk i był jednym z niewielu, którym udało się przeżyć Katyń.
Według słów profesora film miał być prezentowany w Londynie w 1953 roku, ale w ostatniej chwili sowiecka dyplomacja wymusiła jego wstrzymanie. Jedynie część zaproszonych gości zobaczyła film, który ostatecznie zaprezentowano w Instytucie Polskim Muzeum Władysława Sikorskiego w Londynie. Na drugi dzień ukazały się jednak komentarze w brytyjskiej prasie, co sprawiło, że o film upomniały się inne kraje, w tym Stany Zjednoczone.
Po projekcji filmu nastąpił wykład profesora na temat prac ekshumacyjnych i dociekania prawdy o zbrodni katyńskiej. Według autora książki, obecnie funkcjonują dwa podejścia badawcze, jeśli chodzi o wydarzenia w lesie katyńskim – z perspektywy ofiar i z perspektywy sprawców. Podejście profesora Wolszy, któremu daje wyraz w publikacji, jest inne. Przytacza on świadectwa osób, które widziały miejsce zbrodni. Jest to ponad 60 historii naocznych świadków, wywodzących się z różnych grup społecznych, którzy odwiedzili miejsce zbrodni w 1943 roku.
Powojenny komunistyczny reżim w Polsce nieustannie forsował tzw. kłamstwo katyńskie, ukrywające prawdziwą tożsamość sprawców, prowadząc kampanię represji i oszczerstw przeciwko wszelkim świadkom sowieckiej zbrodni. Profesor Wolsza przytaczał świadectwa dotyczące oskarżeń o kolaborację z Niemcami. Świadkowie zmuszani byli do wycofywania zeznań na temat sprawców zbrodni, byli nieustannie śledzeni i wtrącani do więzień. Niektórzy zmuszeni byli opuścić Polskę.
Książka, którą prezentował prof. Tadeusz Wolsza, ukazuje nie tylko dokumenty dotyczące zbrodni katyńskiej, ale także mozolną, trwająca dziesięciolecia walkę o imponderabilia, takie jak prawda, pamięć i sprawiedliwość. Oprócz Chicago, książka prezentowana była w Houston, Nowym Jorku i Waszyngtonie. Wszędzie została przyjęta z dużym zainteresowaniem, zwłaszcza wśród osób anglojęzycznych.
Tadeusz Wojciech Wolsza (ur. 13 maja 1956 r.) to polski historyk i politolog, profesor nauk humanistycznych i wykładowca akademicki. Od 2016 roku jest członkiem Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej. W 2018 roku został powołany w skład rady przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Spotkanie z autorem odbyło się 17 listopada w siedzibie Związku Narodowego Polskiego (Polish National Alliance, PNA) w Chicago. Prowadzone było przez Adrzeja Baraniaka, prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w Ameryce (SDPA). Sponsorem medialnym wydarzenia był ,,Dziennik Związkowy".
Anna Rosa
[email protected]
Zdjęcia: Artur Partyka
Ewa Malcher
