„Amerykańska Warszawa. Powstanie, upadek i odrodzenie polskiego Chicago” to ósma książka prof. Dominika Pacygi, historyka i eksperta badającego historię polskiej diaspory w Wietrznym Mieście. Uroczysta premiera książki odbyła się 30 października w Muzeum Polskim w Chicago.
Pomimo niesprzyjającej aury, ponad sto osób przybyło do Muzeum Polskiego w Ameryce, by wspólnie z prof. Dominikiem Pacygą świętować wydanie jego najnowszej książki pt. „American Warsaw. The Rise, Fall and Rebirth of Polish Chicago” („Amerykańska Warszawa. Powstanie, upadek i odrodzenie polskiego Chicago”). To ósma książka słynnego historyka, który swoją akademicką karierę poświęcił badaniu i opisywaniu historii Chicago oraz chicagowskiej Polonii. Śmiało zaryzykować można tezę, że prof. Pacyga jest najlepszym w świecie specjalistą od historii chicagowskiej Polonii. Jego najnowsza książka to owoc 30 lat badań nad imigracją Polaków do Stanów Zjednoczonych oraz dynamiką zmian polskiej diaspory w Wietrznym Mieście.
„Amerykańska Warszawa” to szerokie i dogłębne spojrzenie na 150 lat historii chicagowskiej Polonii, od samych jej początków po współczesność. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto interesuje się historią polskiej grupy etnicznej w Chicago i kompendium wiedzy na ten temat. Prof. Dominik Pacyga, imigrant w trzecim pokoleniu, ze swadą i lekkością opisuje niełatwą historię Polonii, nie unika tematów trudnych i niewygodnych, a pomiędzy fakty i postaci historyczne wplata własne opowieści i anegdoty człowieka, który urodził się i wychował w bardzo polskiej niegdyś chicagowskiej dzielnicy Back of The Yards. Autor od lat lansuje tezę o nieco niedocenianym, a bardzo znacznym wkładzie chicagowskiej Polonii w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz niezmiennej gotowości Polaków z Chicago do jednoczenia się i niesienia pomocy rodakom w Ojczyźnie w obliczu zagrożenia czy agresji. Książka prof. Pacygi pozwala zrozumieć niezwykłość i unikalność polskiej diaspory – ludzi, których serca należą jednocześnie do dwóch Ojczyzn.
Zebranych w Muzeum Polskim w Ameryce gości powitali przedstawiciele muzeum: dyrektor wykonawcza Małgorzata Kot, prezes MPA Richard Owsiany i historyk Jan Loryś. Następnie głos zabrał prof. Pacyga, który w krótkim wykładzie przedstawił historię chicagowskiej Polonii, ubarwiając go anegdotami, żartami i opowieściami ze swojego życia. „Polacy uwielbiają dwie rzeczy – paradować i kłócić się między sobą” – powiedział prof. Pacyga opowiadając o odwiecznym wewnątrz-polonijnym konflikcie dotyczącym istoty polskości i tego, kto zasługuje na miano „prawdziwego Polaka”. Mówca przywołał najsłynniejszy polonijny konflikt pomiędzy największymi organizacjami zrzeszającymi Polaków w Chicago – Związkiem Narodowym Polskim i Zjednoczeniem Polskim Rzymsko-Katolickim – sporu dotyczącego właśnie istoty polskości. Prof. Pacyga kilkukrotnie podkreślał też, że wewnętrzne kłótnie i spory są natychmiast zażegnywane ilekroć Polska i Polacy znajdują się w potrzebie lub niebezpieczeństwie. Autor przypomniał dzieje Błękitnej Armii gen. Hallera, pomoc humanitarną organizowaną w Chicago podczas dwóch wojen światowych, polonijny sprzeciw wobec komunizmu i wsparcie dla Solidarności. Prof. Pacyga ze wzruszeniem i uznaniem mówił o zwykłych imigrantach, ciężko pracujących w fabrykach, rzeźniach i stalowniach robotnikach, którzy potrafili organizować się, budować w Chicago kościoły, stawiać pomniki, zakładać organizacje, a nade wszystko – wierzyć w niepodległą i wolną Polskę.
Prof. Dominik Pacyga bardzo ciekawie mówił też o zmianach, jakie przez blisko 150 lat przechodziła chicagowska Polonia. Poruszył temat powstawania polskich enklaw etnicznych, asymilacji oraz napływania kolejnych fal imigracyjnych – „za chlebem”, uchodźców po drugiej wojnie światowej i emigracji solidarnościowej. Odsyłając do swojej najnowszej książki opowiadał o wpływie deintustrializaji na polską grupę etniczną, procesie systematycznego wyprowadzania się Polaków na przedmieścia, a w rezultacie – utraty znaczenia politycznego polskiej diaspory w Chicago. „W latach 50. mieliśmy pięciu polonijnych kongresmanów, a najsłynniejszym z nich był Dan Rostenkowski” – przypomniał prof. Pacyga, podając przy okazji receptę na odzyskanie politycznej pozycji Polonii i ocalenie wciąż istniejących świadectw dawnej wielkości i siły polskiej społeczności, jak choćby kościoła św. Wojciecha. „Po prostu wróćcie. Przeprowadźcie się z powrotem do Chicago” – powiedział.
Po wykładzie uczestnicy spotkania mieli szansę zadać pytania autorowi „Amerykańskiej Warszawy”. Publiczność pytała o historię polonijnych organizacji, o różnice pomiędzy Polonią a innymi imigranckimi społecznościami w Chicago czy o sposoby na ratowanie zabytkowych polonijnych kościołów. Nie zabrakło pytań o sprawy trudne, jak choćby o rolę Polonii w tarciach rasowych w Wietrznym Mieście. „Jestem historykiem i moim zadaniem jest mówienie prawdy” – odpowiedział prof. Pacyga, po czym poruszył kilka tematów, o których Polonia nie chce i nie lubi pamiętać, jak choćby istnienie polonijnych gangów i historię polonijnej przestępczości nieletnich oraz incydentów rasistowskich i antysemickich, będących niegdyś udziałem naszej społeczności. Z mini-wykładu oraz książki „Amerykańska Warszawa” wyłonił się obraz Polonii jako grupy fascynującej i niejednoznacznej, uwikłanej w wewnętrzne konflikty, a jednocześnie zdolnej do poświęceń i walki o dobro Ojczyzny.
Spotkanie zakończyło podpisywanie egzemplarzy książek przez autora oraz dyskusje pomiędzy uczestnikami tego wyjątkowego wieczoru w MPA. Jedyny niedosyt pozostawia fakt, że najnowszej książki prof. Dominika Pacygi nie można przeczytać po polsku. Miejmy nadzieję, że polskie wydanie „Amerykańskiej Warszawy” to tylko kwestia czasu. Jakże bowiem inaczej niż docierając do polskojęzycznego czytelnika można przekazać bogatą i fascynującą historię polskiej diaspory w Chicago? I kontynuować dyskusję o istocie polskości.
Książka prof. Dominika Pacygi pt. „American Warsaw. The Rise, Fall and Rebirth of Polish Chicago” została wydana przez wydawnictwo Uniwersytetu Chicagowskiego. Seria podcastów pt. „Polish Chicago” („Polskie Chicago”) tego samego autora można znaleźć na stronie internetowej radia WPNA 103.1 FM Polish-American Mix (wpna.fm), a po polsku na stronie internetowej „Dziennika Związkowego” (dziennikzwiazkowy.com).
Tekst: Grzegorz Dziedzic
Zdjęcia: Peter Serocki
Ewa Malcher
