Happy Birthday, Illinois! 200 lat nieprzeciętnie przeciętnego stanu

Illinois, na pozór niewyróżniający się niczym nadzwyczajnym nasz rodzimy stan, 3 grudnia skończył dwieście lat. Ten zacny jubileusz to świetna okazja do świętowania tego, jaki przeciętny, zwyczajny, nieciekawy i monotonny jest nasz cudowny stan. I w tym właśnie tkwi jego siła – na przestrzeni wieków i dziś. Czy można mówić o dumie Illinois? Bezkresne pola kukurydzy i soi, nie najlepsze autostrady, za które trzeba płacić, wysokie podatki, kulejące szkolnictwo, przestępczość w rejonie Chicago, brak stabilności budżetowej i nieciekawa pogoda. Nie zapomnijmy o obfitości nieuczciwych polityków i niechlubnej trzeciej pozycji na liście najbardziej skorumpowanych stanów – nawet według badań rodzimej uczelni UIC. Te i inne czynniki sprawiają, że od 2014 z Illinois systematycznie wyprowadzają się jego mieszkańcy. W kończącym się roku liczący dziś 12,7 mln mieszkańców stan spadł na szóstą pozycję pod względem zaludnienia i odnotował spadek populacji o ponad ćwierć procenta (0,26 proc.). Mikrokosmos Ameryki Dwusetne urodziny to może nie najlepsza okazja na wyliczanie wad i porażek Illinois. Skupmy się zatem na nieoczywistych atutach naszego stanu. Zazwyczaj gdy mowa o najbardziej reprezentatywnym stanie Ameryki, najczęściej wymienia się Iowa lub New Hampshire. Jednak gdy dwa lata temu ogólnokrajowe radio publiczne (npr) stworzyło indeks idealnego stanu, bazujący na pięciu najważniejszych kategoriach: rasy, wykształcenia, wieku, dochodu i religii, okazało się, że to właśnie Illinois jest najbardziej typowym stanem USA! Średnia wieku Amerykanów to 37,7 lat, podczas gdy mieszkańców Illinois – 37,5 lat. 29,3 proc. Amerykanów ma ukończone studia wyższe (stopień licencjata – bachelor's degree), podobnie jak 31,9 proc. mieszkańców Illinois. Średni dochód amerykańskiej rodziny to to 53,4 tys. dol; średni dochód mieszkańca Illinois to 57,1 tys. dol. 53 procent Amerykanów uważa religię za „bardzo ważny” element życia, podobnie jak 50 proc. mieszkańców stanu Lincolna. A główny skład rasowy mieszkańców Illinois odpowiada składowi rasowemu całego kraju, w którym siedemdziesiąt kilka procent to ludność rasy białej, a około 13-14 procent to Afroamerykanie, oprócz pozostałych, mniejszych grup rasowych. Nic dodać, nic ująć, Illinois jest mikrokosmosem Ameryki. Prezydenci z mikrokosmosu Nie inaczej było dwieście lat temu, gdy powstawał nasz stan i później, gdy Ameryka wybierała swojego szesnastego prezydenta. Położenie Illinois na tradycyjnej granicy między amerykańskim wschodem i zachodem, którą wyznacza rzeka Missisipi (wijąca się wzdłuż zachodniego krańca naszego stanu) sprawia, że został on w równym stopniu ukształtowany przez Jankesów z północnego-wschodu, jak i mieszkańców południa z Kentucky czy Tennessee, a także tych ze środka – rezydentów innych stanów Midwestu. Być może właśnie dlatego 158 lat temu republikańską nominację na prezydenta wygrał kandydat wywodzący się ze stanu uchodzącego z mikrokosmos ówczesnej Ameryki. W czasach zmagań z kwestią niewolnictwa, pochodzący z Illinois umiarkowanie liberalny i umiarkowanie konserwatywny Abraham Lincoln okazał się właśnie tym, czego szukał naród. Sam Lincoln musiał obrać pozycję, która zadowoliłaby wszystkie wspomniane grupy mieszkańców i wszystkie frakcje polityczne. Inny amerykański prezydent, Barack Obama, jeszcze jako kandydat na senatora często odwoływał się do dorobku Lincolna, a Illinois nazywał „skrzyżowaniem Ameryki”. Zanim w 2008 r. został pierwszym afroamerykańskim prezydentem Stanów Zjednoczonych, musiał zaskarbić sobie zróżnicowany elektorat Illinois. W pewnym sensie nasz stan odegrał pionierską rolę w postępie rasowym. Najpierw pochodzący z naszego stanu prezydent Lincoln obalił niewolnictwo, a półtora wieku później prezydentem został pierwszy Afroamerykanin – też z Illinois. Czy to się sprzeda w Peorii I pomyśleć że w XIX wieku Illinois było tylko nudnym przystankiem na drodze ekspansji na zachód. Ale już nieco później, w XX wieku do rozwijającego się Chicago i Illinois przywędrowały wszystkie możliwe grupy imigrantów – Polacy, Żydzi, Włosi, Afroamerykanie, Meksykanie, a nieco później Azjaci i imigranci z Bliskiego Wschodu. Mało kto wie, że na początku dwudziestego wieku w środowiskach artystycznych krążyło sformułowanie „Czy to się sprzeda w Peorii?”. Artyści kabaretowi właśnie w tej miejscowości w środkowym Illinois upatrywali testową publiczność dla swoich nowych utworów. Jeżeli utwór podobał się publiczności w Peorii, oznaczało, że spodoba się całej Ameryce. Później w podobny sposób na mieszkańcach Peorii testowano pampersy, kanapkę McRib i produkty Coca-Coli. Chicago, Wisconsin? Warto wspomnieć, że to właśnie dzięki przekrętom pomysłowym polityków z Illinois Chicago leży dziś w Illinois, a nie w Wisconsin. Zanim nasz stan został oficjalnie przyłączony do unii, jego północna granica miała przebiegać znacznie niżej na południe, a granica Wisconsin miała stykać się z południowym krańcem jeziora Michigan. Gdyby do tego doszło, Wietrzne Miasto leżałaby dziś w Wisconsin. Położenie Chicago – nieciekawego krajobrazu fabryk – nie było bynajmniej największym problemem w czasach nadawania Illinois statusu stanowego. Był nim... brak odpowiedniej liczby mieszkańców, aby założyć stan. Dwieście lat temu Illinois było skąpo zaludnionym terytorium na zachodnich krańcach kraju. Aby terytorium mogło zamienić się w stan, musiało mieć 60 tys. mieszkańców. Na rzecz przyłączenia Illinois do unii gorąco działali Daniel P. Cook i jego wuj Nathaniel Pope. Cook był członkiem komisji rozpatrującej wniosek nadania Illinois statusu stanu. Pope zaś naciskał na legislatorów, by zwolnić Illinois z wymogu dotyczącego populacji. Utrzymywał, że w Illinois mieszka 40 tys. osób, mimo iż w oficjalnym spisie figurowało niecałe 35 tys. W całym tym zamieszaniu towarzyszącym rozpatrywaniu wniosku Pope przesunął w dokumentach opis północnej granicy stanu na północ, dodając Illinois 8,5 tys. mil kw. i czternaście powiatów. Skrzyżowanie Ameryki Illinois rzeczywiście jest skrzyżowaniem Ameryki – dosłownie i w przenośni. Spotykają się tu dwa największe systemy wodne kontynentu – Wielkie Jeziora i rzeka Missisipi. Dawniej National Road (zwana również Cumberland Road) – pierwsza międzystanowa droga zbudowana z pieniędzy federalnych przebiegała przez południowe Illinois. Dziś leżące w Illinois Chicago jest głównym węzłem transportu kolejowego i powietrznego w kraju. Minione dwa stulecia nie były łatwe. Nie obyło się bez trudności, błędów i bólu. Jest wiele do zrobienia, aby przyciągnąć z powrotem do Illinois nowe przedsiębiorstwa, mieszkańców i nowe rodziny. Jednak głowa do góry, Illinois. Wszystkie elementy, które zbudowały ten kraj, można tutaj znaleźć. Illinois ma więcej, niż mogłoby się wydawać: światowej sławy muzea, teatry, drużyny sportowe, słynne produkcje filmowe i legendarną scenę muzyczną. Mamy tętniące życiem, wielokulturowe Chicago, ale i bezkresne prerie i leniwe, urokliwe miasteczka. Kto wie, czym byłaby dziś Ameryka, gdyby nie było stanu Lincolna. A więc Happy Birthday, Illinois! Joanna Marszałek [email protected]

KALENDARIUM

200 lat Illinois w pigułce

1673 - Pierwsi Europejczycy przybywają na terytorium, które nazywają “Illinois”od nazwy szczepów indiańskich, określających się wspólnie jako Illini lub Illiniwek. Są to dwaj Francuzi: ojciec Jacques Marquette i Louis Joliet, którzy kreślą pierwsze mapy późniejszego stanu Illinois.

1717 - Terytorium dzisiejszego Illinois staje się oficjalnie częścią francuskiej kolonii Luizjany.

1763 – Francja przekazuje Anglikom terytorium Illinois. Anglicy likwidują katolickie misje - zakonnicy francuscy opuszczają Illinois, udając się do Kanady.

1770 - Ludność Kaskaskii, wielkiego miasta Indian w okolicy dzisiejszej Ottawy liczy 70 rodzin białych osadników.

1787 - Illinois staje się częścią Terytorium Pólnocno-Zachodniego (Northwest Territory).

1795 - Pokój zawarty w Greenville kończy wojnę z Indianami, zmuszonymi do zrzeczenia się obszarów w okolicy dzisiejszego Chicago i obszarów w okolicach miasteczka Peorii.

1814 - Gubernator Edwards ustala stawkę 50 dol., wypłacane przez stan za zabicie jednego Indianina.

1818 - 18 kwietnia Kongres upoważnia lud Illinois do utworzenia stanu Illinois ze stolicą w Kaskaskii. Granicę stanu ustalono w grudniu 1818 roku. Stan zamieszkuje 34620 osób.

1820 - Przeniesienie stolicy stanu do Vandalii. Stan liczy już 55612 mieszkańców, w tym 817 niewolników.

1825 - Otwarcie drogi wodnej z Nowego Jorku do jeziora Michigan poprzez kanał Hudson-Erie.

1829 - Indianie szczepów Ottawa, Potawatomi, Chippewa i Miami są podstępem zmuszeni do zrzeczenia się swoich terytoriów.

1832 - Wojna Czarnego Sępa – Black Hawk War. W Bad Axe Indianie zostają zmasakrowani zarówno przez wojska, jak i przez Indian szczepu Dakota. W wyniku pokoju zawartego po wojnie wszyscy Indianie są zmuszeni do bezwzględnego opuszczenia stanu Illinois w ciągu kilku lat.

1833 - Indianie podpisują Traktat Chicagowski, w którym Indianie zrzekają się swoich pozostałych ziem w Illinois.

1834 - Linia dyliżansowa łączy Chicago z Niles.

1836 - Budowa kanału pomiędzy jeziorem Michigan a rzeką Missisipi. Działka budowlana w centrum Chicago kosztuje 250 dol.

1839 - Droga Płaczu – Indianie ze stanu Indiana po przymusem wędrują przez stan Illinois w drodze do Oklahomy w środku srogiej zimy.

1847 - Joseph Medill otwiera Chicago Tribune. Powstaje pierwszy szpital w Chicago.

1848 - Stan Illinois przyjmuje nową konstytucję. Artykuł XIV, czyli zakaz czarnej imigracji, przechodzi większością głosów.

1848 - Otwarto 100-milowy kanał Michigan-Illinois, umożliwiający przepływ statków z Oceanu Atlantyckiego do Morza Karaibskiego.

1848 - Powstaje pierwsza giełda w Chicago (Chicago Board of Trade).

1850 - Liczba mieszkańców stanu Illinois osiąga 851 tys.

1856 - Otwarcie linii kolejowej Nowy Jork-Chicago. Węzeł kolejowy Chicago przyjmuje około 100 pociągów dziennie. 1860 - Chicago liczy sobie 112 172 mieszkańców, Peoria – 14 050

1861 - Wojna secesyjna. Miasteczko Cairo staje się centrum zaopatrzenia Armii Unii. Illinois wysyła na front 259 tys. żołnierzy, z czego 35 tys. ginie na wojnie.

1864 - Wybór Abrahama Lincolna na prezydenta.

1865 - Zgromadzenie Generalne uchyla prawo zabraniające Afroamerykanom osiedlania się w Illinois. Illinois jest pierwszym stanem ratyfikującym 13. Poprawkę Do Konstytucji znoszącą niewolnictwo.

1870 - Chicago staje się czwartym największym miastem w Stanach Zjednoczonych. Mieszka tu 325 tys. ludzi.

1870 - Nowa Konstytucja Illinois – przyjęta w wyniku powszechnego referendum.

1871- Wielki Pożar w Chicago. Umiera ponad 250 osób, straty materialne są liczone na ponad 200 mln dolarów.

1893 - Wystawa Kolumbijska w Chicago z okazji 400-lecia odkrycia Ameryki. Odwiedza ją 27,3 mln ludzi.

1900 - Zmieniono kierunek przepływu rzeki Chicago – na wypływ z jeziora, a nie do jeziora.

1910 - Spis powszechny. Liczba mieszkańców Chicago sięga 2 milionów.

1914 - Statek Eastland z wycieczką pracowników firmy Western Electric tonie w porcie przy nadbrzeżu tuż przed wyruszeniem. W wypadku ginie 1812 osób.

1920 - Liczba mieszkańców Illinois sięga 6,5 miliona osób. Chicago liczy 2,7 miliona osób.

1920 - Uchwalenie poprawki do konstytucji nakazującej powszechny zakaz alkoholu o mocy powyżej 0,5%. Gangi m.in. Ala Capone zarabiają fortuny na nielegalnej produkcji, dystrybucji i sprzedaży alkoholu.

1925 - Największe tornado w historii dewastuje Illinois i sąsiednie stany, powodując śmierć około 700 osób.

1929 - W wyniku wojny między gangami w dzień św. Walentego ginie siedmiu gangsterów.

1933 - Zniesienie prohibicji. Poprawka do konstytucji oddaje w ręce rządów stanowych sprawy ustawodawcze i prawne związane z produkcją, dystrybucją i sprzedażą alkoholu.

1939-1946 - Ponad trzykrotny wzrost produkcji Illinois - do 6,68 mld dol.

1949 - Lotnisko Orchard Place zmienia nazwę na O'Hare Field.

1954 - Raymond Kroc otwiera pierwszą restaurację McDonald's w Des Plaines.

1957 - Uruchomiono pierwszą na świecie elektrownię atomową w National Laboratory.

1958 - Otwarto pierwszą płatną autostradę Illinois Tollway.

1968 - Konwencja Demokratyczna w Chicago zakończyła się rozruchami ulicznymi.

1972 - Zamknięto Union Stockyards na południu Chicago, największą rzeźnię w historii.

1974 - Powstaje Sears Tower, najwyższy budynek na świecie.

1979 - Po raz pierwszy w historii Chicago kobieta, Jane Byrne, zostaje wybrana na burmistrza.

1983 - Pierwszym czarnoskórym burmistrzem w historii Chicago zostaje Harold Washington.

2003 - Gubernator George Ryan zawiesza wykonywanie wyroków śmierci.

2007 - Senator Illinois Barack Obama zapowiada zamiar startu w wyborach na prezydenta USA.

2011 - Rod Blagojevich, były gubernator Illinois, zostaje uznany winnym korupcji i skazany na 14 lat więzienia.

2015 - Bruce Rauner, biznesmen, filantrop i polityk, zostaje gubernatorem stanu Illinois

Opracował: Krzysztof Wawer na podst. m.in. periodyków "Chicago History" 1960-1990, "Historic Illinois" Randall Parish, 1907, "Chicago. The History of its reputation", LLoyd Lewis, 1920