Ewa Malcher
170 lat temu, dnia 5 maja 1846 roku, w Woli Okrzejskiej pod zaborem rosyjskim urodził się Henryk Sienkiewicz, zaś 15 listopada obchodzić będziemy 100. rocznicę jego śmierci (w 1916 r. w Vevey w Szwajcarii). Podążając za inicjatywą Senatu RP, który rok 2016 ustanowił Rokiem Henryka Sienkiewicza, archiwum MPA uhonoruje noblistę, prezentując wybór listów pisarza znajdujących się w kolekcji, a biblioteka wyselekcjonuje pierwsze amerykańskie wydania powieści Henryka Sienkiewicza.
Archiwum Muzeum Polskiego w Ameryce szczyci się posiadaniem oryginalnych listów Henryka Sienkiewicza, które są świadectwem rozległych i ciepłych kontaktów pisarza z Polonią. Część listów trafiła do kolekcji dzięki darowiznom, inne pozyskane zostały drogą zakupu w początkowym okresie istnienia muzeum. Około 1937 r. badał je profesor Józef Birkenmajer (wykładający wówczas na uniwersytecie w Wisconsin). Efektem jego pracy jest niewielka publikacja: „Listy Henryka Sienkiewicza w Muzeum Polskim w Ameryce”, Lwów 1937 r., drukiem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Wśród wybranych na wystawę listów jest m.in. list H. Sienkiewicza dotyczący jedynego upoważnionego tłumacza jego dzieł – Jeremiaha Curtina, a uzupełnieniem pamiątki, jakie wraz z listem przewodnim w 1938 r. otrzymał profesor Birkenmajer od córki pisarza, Jadwigi Korniłowiczowej. Należą do nich: fotografia Sienkiewicza i Curtina zrobiona ok. 1900 r. oraz jedyny list Curtina do Sienkiewicza z 8 lutego 1904 r., świadczący o zainteresowaniach pisarza siodłem meksykańskim. Jadwiga potwierdza: „Ojciec nasz wspominał czasem z przyjemnością jazdę na meksykańskim siodle, i jak z treści listu wynika, musiał mówić o tym z panem C., który widocznie starał się dostarczyć mu adres siodlarza”. Birkenmajer, wdzięczny za uzyskaną pomoc w badaniach, ofiarował powyższe pamiątki jako dodatek do kolekcji H. Sienkiewicza w MPA.
Archiwum Muzeum Polskiego w Ameryce szczyci się posiadaniem oryginalnych listów Henryka Sienkiewicza, które są świadectwem rozległych i ciepłych kontaktów pisarza z Polonią"
Kontakty Sienkiewicza z Polonią amerykańską ciągnęły się przez 40 lat, od czasu przyjazdu pisarza wraz z Heleną Modrzejewską do Ameryki w 1876 r. Z tego okresu pochodzą „Listy z Podróży do Ameryki”, a w jednym z nich doszukać się można opisu dynamicznie rozwijającego się miasta Chicago, po pożarze w 1871 roku.
Większość wyselekcjonowanych na wystawę listów świadczy o pracy Henryka Sienkiewicza wespół z Ignacym Janem Paderewskim na rzecz niepodległości Polski. Obaj weszli w skład ścisłego zarządu organizacji pomocowej, powstałej w 1915 r. w Vevey w Szwajcarii, z ramienia której Sienkiewicz, jako prezes Comité General de Secours pour les victimes de la Guerre en Pologne (Komitetu Generalnego Ofiar Wojny w Polsce), prowadził rozległą korespondencję. Adresatem korespondencji H. Sienkiewicza był Polski Centralny Komitet Ratunkowy (PCKR), z siedzibą (w swych początkach, jak wynika z adresu na telegramie z 11 lutego 1915 r.) w budynku Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego (ZPRKA) pod adresem 984 Milwaukee Ave. (organizacji, która w 1935 r. stworzyła Archiwum i Muzeum – obecnie noszące nazwę Muzeum Polskie w Ameryce).
Należy dodać, że akta PCKR, który w 1916 r. przekształcił się w Wydział Narodowy Polski (WNP), w efekcie zostały przechowane w ZPRKA i stały się pierwszym zespołem archiwalnym w kolekcji MPA. Porządkowaniem i opracowywaniem dokumentacji od 1934 roku zajmował się sam kustosz muzeum Mieczysław Haiman, a jego dzieło kontynuował Alfons Wolanin.
Korespondencja Sienkiewicza to m.in. podziękowania i pokwitowania nadesłane do organizacji polonijnych, niosących pomoc materialną w ramach Polskiego Centralnego Komitetu Ratunkowego głodującym i poszkodowanym podczas I wojny światowej. Jest dowodem hojności Polonii amerykańskiej i niezaprzeczalnym fragmentem mało znanej historii, nie tylko emigracji.
Wyselekcjonowane, wspomniane powyżej oraz inne oryginalne listy z kolekcji archiwum MPA zaprezentujemy na miniwystawie czasowej, do obejrzenia której serdecznie zachęcamy.
Halina Misterka, archiwista MPA
