W Muzeum Polskim w Ameryce po raz kolejny gościliśmy dr Mirę Modelską-Creech, autorkę wydanych w 2015 r. wspomnień „Zapiski bez cenzury”, które były tematem jej prelekcji. Prof. Mira Modelska-Creech urodziła się w powojennej Warszawie, ukończyła Uniwersytet Warszawski, po czym kontynuowała studia w Polskiej Akademii Nauk, gdzie uzyskała stopień doktora. Przez wiele lat mieszkała w USA, gdzie wykładała na Georgetown University, pracowała dla Departamentu Stanu, Białego Domu, Pentagonu i innych instytucji rządowych. Występowała również z prelekcjami na temat historii Polski XX wieku na forum Unii Europejskiej.
W „Zapiskach bez cenzury” autorka powraca do swoich lat dziecinnych, do Warszawy po II wojnie światowej i przedstawia świat widziany oczyma dziecka. We wspomnieniach tych przeplata się świat Polski międzywojennej ze światem powojennym. Świat stary autorka zna z opowiadań rodzinnych, świat innej kultury, i innych wartości: „Dla przedwojennych kobieta była na piedestale, a dla powojennych na traktorze, w waciaku i w walonkach”. W wyniku wojny w gruzy runęła kultura i cywilizacja starego łacińskiego świata, nastały czasy „cywilizacji turańskiej, tzn. azjatyckiej pochodzącej od Dżyngis-chana”. Ten stary świat często przywoływany był w sytuacjach zagrożenia, głodu i niedostatku, jakich doświadczyło polskie społeczeństwo po zakończeniu wojny: „Opowieści wujka Tadeusza jakże nie pasowały do biednej powojennej warszawskiej kuchni, gdzie o wszystko było tak trudno, gdzie spodek nie pasował do filiżanki, łyżka do cukiernicy, a ciasto do patery” – wspomina autorka.
Prof. Modelska-Creech opowiada o swoim dzieciństwie w sąsiedztwie więzienia na Rakowieckiej w okresie terroru stalinowskiego: „rzeczywistość eksterminacji prawdziwych polskich patriotycznych elit mogłam obserwować z własnego okna”. W tym właśnie czasie ojciec autorki był więziony przez UB, najpierw na Rakowieckiej, później poza Warszawą, o czym ona i jej młodsza siostra nie miały pojęcia, bo matka i babka utrzymywały, że ojciec pracuje w Krakowie, bo tam lepiej zarabia. W międzyczasie mała Mira rozpoczęła szkołę podstawową, zaprzyjaźniła się z kilkoma koleżankami z klasy, nie zdając sobie sprawy z tego, że były to dzieci katów polskich patriotów. Bardzo ciekawie maluje świat swoich koleżanek, którym na niczym nie zbywało w czasach, gdy większość Polaków nie miała dostępu do podstawowych produktów.
Po powrocie z więzienia ojciec autorki mimo pytań nie opowiadał o swoich przeżyciach. Jeszcze długo po śmierci Stalina w 1953 r. nie można było swobodnie mówić o tych strasznych czasach: „Studentom nikt nie wykładał historii Polski powojennej z punktu widzenia polskiej racji stanu, a wręcz przeciwnie, wiedza o tym, co robili dla Polski ich ojcowie, dziadkowie czy nawet starsi bracia była ukrywana, gdyż czasy były bardzo niebezpieczne i rodzice drżeli, że dziecko, które już nawet było studentem, może wygadać się i zdradzić jakąś tajemnicę rodzinną” – opowiada prof. Modelska-Creech.
W ostatnich latach dzięki zaangażowaniu Instytutu Pamięci Narodowej pojawia się coraz więcej opracowań z zakresu historii Polski i Polaków lat 50. i 60. XX w. Takie publikacje jak „Zapiski bez cenzury”, czyli osobiste wspomnienia z tego okresu, są bezcennym uzupełnieniem zachowanych dokumentów, pozwalają nam przyjrzeć się ludziom i ich codziennemu życiu, a przede wszystkim oddać cześć „żołnierzom wyklętym”.
Prof. Mira Modelska-Creech przytacza w swoich wspomnieniach słowa Zbigniewa Herberta: „Ocalałeś nie po to, aby żyć – masz mało czasu – trzeba dać świadectwo”.
Muzeum Polskie w Ameryce zaprasza Państwa serdecznie na kolejne spotkanie z autorem, które odbędzie 27 lutego o godz. 15.00. Jan Krawiec, emerytowany redaktor naczelny „Dziennika Związkowego”, będzie opowiadał o swoich wspomnieniach zawartych w książce wydanej przez IPN „Od Bachórca do Chicago”, obejmującej czasy przedwojenne, okres wojny i emigracji, aż po chwilę obecną i zaangażowanie w sprawy polskie – na spotkaniach zamerykańską młodzieżą daje on świadectwo o cierpieniu Polaków podczas II wojny światowej. Spotkanie to organizowane jest przez Muzeum Polskie w Ameryce i Edward Puacz Foundation.
Ewa Malcher
