Rok 2009 był ogłoszony przez UNESCO Rokiem Grotowskiego; minęła wtedy dziesiąta rocznica śmierci tego wielkiego teatralnego twórcy.
Jednym z wydarzeń, jakie w tym czasie miały miejsce na świecie, było opublikowanie przez wydawnictwo Seagull Books książki pod redakcją Paula Allaina "Grotowski's Empty Room".
Jest to praca zbiorowa, na którą składają się teksty – eseje, artykuły, wywiady i listy – współpracowników Jerzego Grotowskiego, teoretyków teatru i kultury, reżyserów i krytyków z Polski, Szwecji, Czech, Francji i Włoch.
Książka Allaina, profesora sztuki teatralnej na angielskim Uniwersytecie Kent i autora m.in. książki "Gardzienice: Polish Theatre in Transition" (1997), jest obszernym i wnikliwym studium dokonań reżysera oraz trwałego wpływu, jaki jego dzieło wywarło i wywiera na kształcie współczesnego teatru.
Pusty pokój był jednym z centralnych pojęć teatru Grotowskiego. Realizując ideę "teatru ubogiego", a więc odrzucając rozbudowaną plastyczną stronę przedstawienia, w swoich spektaklach ograniczał się do tego, co jego zdaniem najważniejsze – aktora w pustym pokoju. Jako tytuł książki ma on i drugie znaczenie – symbolizuje pustą przestrzeń, jaka powstała po śmierci Grotowskiego.
Zbigniew Osiński analizuje działalność Grotowskiego i jego Teatru Laboratorium w perspektywie tradycji "Reduty" Juliusza Osterwy.
Leszek Kolankiewicz pisze o istocie laboratoryjnej pracy reżysera i jego fascynacji historią miejsc eksperymentowania – od pracowni średniowiecznych alchemików do nowoczesnych laboratoriów fizycznych – oraz o tym, dlaczego prowadzonemu wspólnie z Ludwikiem Flaszenem teatrowi nadali nazwę Laboratorium.
Opowiadając o swoim pobycie we Wrocławiu Zdenek Horinek relacjonuje pracę Grotowskiego z jego czołowym aktorem, Ryszardem Cieślakiem, nad rolą Chrys-tusa w "Ewangeliach", które stały się podstawą przełomowego spektaklu "Apocalypsis cum figuris". I pisze: "Teatr Grotowskiego można porównać ze zwykłymi teatrami w taki sposób, jak naukowy instytut badawczy może być porównany z fabryką".
Włoscy teoretycy teatru i akademicy, bliscy Grotowskiemu w ciągu czternastu lat jego pracy w Pondeterze – Eugenio Barba, Franco Ruffini, Ferdinando Taviani, Marco de Marinis i Marc Fumaroli – prezentują interesujące analizy jego idei i pracy z aktorami, jego "teatru ubogiego" i wreszcie "parateatru", uprawianego po zaniechaniu teatru, rozumianego jako spektakl dla publiczności.
Książkę zamyka wywiad, jaki w swoim filmie dokumentalnym "Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski" przeprowadziła z artystą reżyserka i pisarka Marianne Ahrne.
"Grotowski's Empty Room" nie jest książką lekką, do przeczytania jednym tchem, ale dla osób zainteresowanych tematem teatru będzie źródłem refleksji i nieocenionym kompendium wiedzy o polskim twórcy, który pozostawił głęboki ślad w kulturze świata, a po sobie – pusty pokój.
• • •
Teksty zostały przetłumaczone na język angielski przy finansowej pomocy Polskiego Instytutu Książki.
Krystyna Cygielska
.png)
Redakcja
