Jola Plesiewicz
„Życie i śmierć Alana Turinga” to kolejna, spektakularna premiera w chicagowskiej operze, która w tym sezonie artystycznym celebruje 50-lecie istnienia.23 i 25 marca 2023 roku w Harris Theatre for Music and Dance zostały zagrane tylko dwa przedstawienia.
Muzykę do opery skomponowała tajwańsko-amerykańska kompozytorka Justine F. Chen.Libretto napisał David Simpatico uznany w świecie dramaturg i librecista.W 2012 roku, kiedy kompozytorka Justine F. Chen i librecista David Simpatico rozpoczęli pracę nad operą, ich bohater Alan Turing był im nieznany.
Obydwoje będąc obecni podczas premiery mieli okazję zaobserwować żywą reakcję licznie przybyłej publiczności, która operę przyjęła wyjątkowo entuzjastycznie.Orkiestrę poprowadziła Lidiya Yankovskaya – dyrygent i dyrektor muzyczna.Anglojęzyczna opera w dwóch aktach z angielskimi napisami trwała 110 minut.Odważna opera była szczerze opowiedzianą historią życia i zagadkowej śmierci Alana Turinga – naukowca i człowieka, obecnie ikony LGBTQ. Tematyka artystycznego wydarzenia wielu skłoniła do głębokich refleksji.
Przypomnijmy – zapomniany, genialny Alan Turing był brytyjskim matematykiem i logikiem, twórcą informatyki i prekursorem badań nad sztuczną inteligencją. Podczas II wojny światowej wykonał bezcenną pracę w kryptografii odgrywając ważną rolę w złamaniu kodu Enigmy, używanego przez Niemcy do komunikacji radiowej.Po wojnie wykładał na Uniwersytecie w Manchesterze, gdzie rozpoczął prace nad sztuczną inteligencją. W chwili prowadzenia przełomowych badań Alan Turing został znaleziony martwy w swoim łóżku, otruty cyjankiem. Jego śmierć nastąpiła po aresztowaniu za akt homoseksualny i skazaniu na 12 miesięcy terapii hormonalnej, w czasach, kiedy homoseksualizm był uważany za przestępstwo.
„Życie i śmierć Alana Turinga” przedstawia Alana (Jonathan Michie) w siedmiu, różnych momentach życia. Akcja aktu pierwszego opery rozegrała się w czasach szkolnych, kiedy pomiędzy Alanem Turingiem a Christopherem Morcomem (Joseph Leppek) zawiązała się prawdziwa przyjaźń i miłość, a jedynym akceptowanym wyrazem okazywanej bliskości w tym czasie był fizyczny kontakt na szkolnym boisku. Christopher pozostał dla Alana na zawsze jedynym i niezatartym wspomnieniem, nawet po śmierci przyjaciela.
W kolejnej scenie Turing poznał Joan Clarke (Taylor Raven), ale jej nie poślubił.Głównym wątkiem aktu drugiego był proces, podczas którego Turing usiłował oskarżyć o kradzież przygodnie poznanego mężczyznę (Justin Berkowitz) zaproszonego do domu na schadzkę. Zamiast tego bieg wydarzeń odwrócił się – Alan Turing został oskarżony.
Trzeba pamiętać, że wydanie wyroku skazującego musiało diametralnie zmienić życie i karierę Turinga. Oczywistym było, że z wyrokiem skazującym już nigdy nie będzie mógł pracować dla Government Communications Headquarters (GCHQ), powojennego centrum łamania szyfrów rządu brytyjskiego.
Opera w sposób szczególny odnosi się do różnych teorii dotyczących śmierci Turinga: orzeczonego samobójstwa, śmierci w wyniku zatrucia cyjankiem rozumianej jako wypadek spowodowany niewłaściwie przechowywanymi chemikaliami w kuchni-laboratorium, czy morderstwa zaaranżowanego przez rząd.
„Chmury czatu”– sceny wypełnione dźwiękiem rozmów internetowych i obrazem kluczowych wyrazów, takich jak: „bites, Enigma code, chat, homosexual” przenosiły odbiorcę do kolejnej części przedstawienia.
Uwagę zwracał również motyw refrenu w stylu greckim w wykonaniu chóru prezentujący głosy na czatach online, czy wyobrażenia Turinga.
W obsadzie opery doskonały skład międzynarodowy uznanych artystów z dużym dorobkiem. Baryton Jonathan Michie zaśpiewał rolę Alana Turinga. Tenor Joseph Leppek wystąpił w roli przyjaciela Turinga z dzieciństwa i pierwszej miłości, Christophera Morcoma. Mezzosopran Taylor Raven przypadła postać Joan Clarke, a sopranistka Teresa Castillo zaśpiewała rolę matki Turinga, Sarę Turing. Richard Ollarsaba, David Salsbery Fry i Justin Berkowitz dopełnili doskonałej obsady.
Warto wiedzieć, że w 2009 roku brytyjski premier Gordon Brown przeprosił za niesprawiedliwe traktowanie Turinga, a cztery lata później królowa Elżbieta II udzieliła Turingowi królewskiego ułaskawienia.
Napisana opera po raz kolejny przypomniała o geniuszu Alana Turinga przywracając mu należne miejsce w historii.
Tekst: Jola Plesiewicz
Zdjęcia: Michael Brosilow
