Reklama

Niska samoocena – gdy stajesz się swoim wrogiem

Katarzyna Pilewicz
11/03/2022 09:54 PM

Wiele osób skarży się na niską samoocenę i bardzo często jest to jeden z głównych powodów korzystania z porad psychologa. Od tego, jaka jest opinia o nas samych, zależy bardzo wiele. Jeśli myślisz o sobie, że nic nie potrafisz, to z pewnością nie podejmiesz się ambitnego zadania, jeśli uważasz, że jesteś dla innych nieciekawy, to prawdopodobnie nie nawiążesz satysfakcjonujących relacji z innymi. I w ten sposób koło się zamyka, a negatywne myślenie o sobie się umacnia. Samoocena to coś, co zależy od nas. Niestety, bardzo często pozostawiamy ją w rękach innych.

Niska samoocena a jakość życia

Ludzie ze zdrowym poczuciem własnej wartości lubią siebie i doceniają swoje osiągnięcia, chociaż czasami może im zabraknąć pewności siebie. Natomiast chronicznie niskie poczucie niższej wartości może prowadzić do stanów depresyjnych, nieumiejętności podejmowania ważnych życiowych decyzji, braku nadziei, niemocy w kontaktach z ludźmi, braku asertywności, godzenia się z niewygodnymi dla danej osoby decyzjami. Ciągły samokrytycyzm i negatywne emocje, które wynikają z niskiej samooceny wiodą do chronicznego smutku, depresji, lęków, złości i wstydu. Ludzie z niską samooceną mogą mieć wysoką tolerancję na niestosowne zachowania wobec ich osoby, bo wierzą, że muszą zapracować na przyjaźń i miłość, bo gdyby partner wiedział, kim są naprawdę, odrzuciłby ich. Nie stawiają sobie wyzwań i unikają przeszkód, bo nie wierzą, że sobie poradzą. Do tego dochodzi ciągły lęk przed osądem innych – dlatego unikają jakiejkolwiek rywalizacji, sportów i spotkań socjalnych, gdzie łatwo znajdują oznaki dezaprobaty innych. Nie dbają o siebie i nadużywają substancji psychoaktywnych, łatwo narażeni są na samookaleczenia, zaburzenia odżywiania i samobójstwa.

Przyczyny niskiej samooceny

Najczęstszym powodem niskiej samooceny jest brak wiary w siebie. Źródła mogą leżeć w nieszczęśliwym dzieciństwie, krytyce ze strony rodziców i nauczycieli, we własnych niepowodzeniach życiowych lub w przyklejeniu sobie etykietki ofiary. Może w dzieciństwie rodzice stawiali zbyt wysokie wymagania i odczuwaliśmy ich rozczarowanie, gdy nie osiągnęliśmy czegoś? A może przeciwne – nadopiekuńczy rodzice wszystko za nas robili i nie uwierzyliśmy, że możemy sobie sami poradzić. W dorosłym życiu, niską samoocenę napędza przemoc fizyczna i emocjonalna ze strony partnera, chroniczny stres i kłopoty finansowe a także choroby, w tym chroniczny ból lub niepełnosprawność.

Tendencje osób z niską samooceną

Nadmiernie przejmowanie się opiniami innych. Pamiętaj, że opinie są tylko opiniami a nie rzeczywistością, więc dlaczego się tak przejmujemy? Ponieważ nas tego nauczono. Co ludzie powiedzą. Jeśli kolega nas skrytykuje, to na pewno zrobiłam coś źle. Szukamy akceptacji u innych nie doceniając tego, że nasza indywidualna osobowość, osiągnięcia i cechy charakteru są wystarczająco dobre.

Nadmierne porównywanie się do innych. Zazwyczaj porównując się do innych pod jakimś względem, nie porównujemy się do realnej osoby, ale do naszego wyobrażenia na jej temat. Wyobrażenie to budujemy w oparciu o to, co widzimy. Problem polega na tym, że nigdy nie widzimy całości. Całość możemy zobaczyć jedynie u siebie. U siebie więc widzimy plusy i minusy, zalety i wady, atuty i braki. Porównywanie bywa szkodliwe, bo częstym jego skutkiem jest usiłowanie dorównania innym w wielu rzeczach. Gubimy przy tym siebie, własne potrzeby i pragnienia.

Lęk przed porażką. Ludzie o niskiej samoocenie nie mają pewności, że ich umiejętności pozwolą im na sukces. Wobec tego unikają wyzwań i łatwo rezygnują z celów, bez włożenia wysiłku. Chcą ukryć swoje uczucie nieadekwatności przez różnego rodzaju usprawiedliwienia, winienie czynników zewnętrznych czy minimalizowanie ważności przedsięwzięcia. Takie błędne koło jeszcze bardziej pogłębia ich niską samoocenę, bo bez doświadczenia nie uwierzą w siebie.

Jestem niewystarczająco dobry. To wierzenie nabyte z prywatnych interpretacji wydarzeń z dalekiej przeszłości, często spotykane u najstarszego dziecka w rodzinie, które „powinno” być wzorem dla młodszego rodzeństwa i nie może pozwolić sobie na błąd. Gdy on jednak się przydarzy, dziecko szybko spada z piedestału swoich oczekiwań do siebie, czując rozczarowanie rodziców. Również u dzieci wychowanych w rodzinach z uzależnieniem od alkoholu, a szczególnie tych, co przyjmują nieświadomie rolę opiekuna ogniska rodzinnego i spokoju nakładając na siebie odpowiedzialność za błędy dorosłych.

Jak zbudować poczucie własnej wartości

Poczucie własnej wartości zależy od sposobu, w jaki postrzegamy i reagujemy na rzeczy, które nas w życiu spotykają. Nabierz trochę dystansu i zacznij patrzeć na świat z innej perspektywy. Nie zawsze masz rację i twoje negatywne emocje przykrywają ci rzeczywistość. Aby budować samoocenę – mów do siebie pozytywnie – wspieraj się, bądź życzliwy dla siebie, nie porównuj się do innych, ponieważ każdy ma swoje dobre cechy. Naucz się akceptować pozytywną krytykę. Otwórz się na komplementy, wynikają one z twoich umiejętności.

Nie krytykuj samego siebie, jeśli nie potrafisz ocenić się obiektywnie, spytaj zaufaną osobę i uwierz jej. Doceń swoje mocne strony, odpowiedz sobie na pytanie, co robisz dobrze, w czym jesteś dobry, co inni ludzie w tobie doceniają? Może to być coś bardzo małego, nieznaczącego, ale w to coś musisz wierzyć. Codziennie pisz listę rzeczy, z których jesteś zadowolony. Zapomnij o przeszłości, skup się na tu i teraz. Zamiast żyć przeszłością i rozczarowaniami, spróbuj dostrzec pozytywy płynące z teraźniejszości. Nie zamartwiaj się, zaakceptuj rzeczy, których nie jesteś w stanie zmienić. Pozwól sobie na drobne przyjemności i uczestnicz w radosnych okazjach z innymi ludźmi. Ćwicz – ćwiczenia podniosą endorfiny odpowiedzialne za walkę z depresją i zapewnią ci lepsze samopoczucie. Bądź asertywny – mów o swoich potrzebach, uczuciach i wierzeniach w sposób otwarty i prawdziwy. I notuj swoje postępy w dzienniczku.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.