Bractwo Kurkowe jest bardzo popularne w Polsce, działa w wielu miastach: w Poznaniu, Bytomiu, Kaliszu, Śremie, Pogorzeli, Rawiczu i oczywiście w Krakowie. Bractwa Kurkowe są również popularne w Europie, w Niemczech, Austrii, Holandii, Belgii, Francji. W Stanach Zjednoczonych nie ma Bractwa Kurkowego. Pod patronatem Towarzystwa Przyjaciół Krakowa, dnia 14 października 2010 roku, zostało założone Bractwo Kurkowe w Chicago. Została powołana Rada Starszych Bractwa. Starszym Bractwa został Pan Marek Pieprzyk.
Historia Krakowskiego Bractwa Kurkowego jest tak stara i długa jak historia Krakowa. Próbując przedstawić Krakowskie Bractwo Kurkowe należy się cofnąć do początków powstania Krakowa. Za początki Krakowa uznaje się akt jego lokalizacji wystawiony 5 czerwca 1257 roku przez księcia Bolesława Wstydliwego.
Dokument ten określał powinności i prawa krakowian – gminy miejskiej – według wzorów prawa magdeburskiego.
W tamtych latach Kraków był narażony na ataki nieprzyjaciela, m.in. na najazdy tatarskie. W roku 1285 książę Leszek Czarny postanowił opasać Kraków murem obronnym. W połowie XIV wieku obszar całego lokacyjnego Krakowa znalazł się wewnątrz fortyfikacji, uzyskując również połączenie z obwarowaniami grodu na wzgórzu wawelskim.
Obowiązek organizowania miejskiej samoobrony spoczywał na mieszczanach. Aby jednak zapewnić odpowiedni poziom wojskowego przygotowania mieszczan, należało organizować ich szkolenie i dbać o utrzymanie stałej gotowości bojowej obrońców Krakowa. Temu celowi miały służyć ponadcechowe organizacje paramilitarne. Taką organizacją było Bractwo Kurkowe, zwane też Towarzystwem Strzeleckim, Konfraternią Strzelców, Szkołą Strzelecką lub Rycerską.
Domyślamy się, ponieważ nie ma żadnego dokumentu, że Bractwo Kurkowe powstało pod koniec XIII wieku. O istnieniu tej organizacji dowodzi tzw. „wielki przywilej dla Krakowa” wystawiony przez króla Kazimierza Wielkiego 7 grudnia 1358 roku. Przywilej ten określał powinność mieszczan, aby w razie oblężenia Krakowa przez nieprzyjaciela „wszyscy posiadający domy w mieście niech będą zobowiązani do jego obrony”.
Siedzibą Bractwa był potocznie nazywany „Celestat” (od niemieckiego słowa Zielstatte oznaczającego miejsce gdzie się strzela).
W wieku XVI wraz z upowszechnieniem się broni palnej zaistniała konieczność doskonalenia umiejętności strzeleckich. Działania te wspierali władcy Polski, widząc w nich skuteczny sposób podnoszenia poziomu obronności miasta. Aby sprostać zadaniom w zakresie obronności, nadana w 1562 roku ordynacja, dokładnie określała rodzaje strzeleckich konkurencji, ich organizowanie i nagrody dla zwyciężców.
W tym czasie rajcy miasta Krakowa z kasy miejskiej wydali 100 talarów na wykonanie tzw. „pańskiego klejnotu”. Był nim srebru kur, który w 1565 roku został uroczyście braciom wręczony, prawdopodobnie przez króla Zygmunta Augusta.
Od tej chwili srebrny ptak stał się symbolem krakowskiej konfraterni i odznaką godności królewskiej najlepszego w danym roku strzelca, który uzyskiwał miano „Króla Kurkowego”. Jego panowanie trwało przez rok i tylko w tym czasie na różnych uroczystościach miał prawo publicznie występować z tym insygnium.
Wieki funkcjonowania Bractwa Kurkowego w Krakowie pozwoliły na wykształcenie specyficznych zwyczajów i ceremoniałów, towarzyszących brackim imprezom. Początek nowego sezonu strzeleckiego otwierała uroczysta msza święta, na którą członkowie konfraterni udawali się we wspólnym pochodzie. Po jej zakończeniu rozpoczynano w Celestacie strzeleckie zawody, do udziału których zachęcały czekające na zwycięzców liczne nagrody pieniężne i rzeczowe.
Dzisiaj Bractwo Kurkowe ma na celu udział w życiu społecznym i narodowym, utrzymywanie tradycji i zwyczajów starodawnego Bractwa Kurkowego, kultywowanie staropolskiej kultury, kontynuowanie tradycji strzeleckich w sportowej rywalizacji o zaszczytny tytuł Króla Kurkowego.
Natomiast przepiękne staropolskie stroje, kontusze, sukmany, lisie i baranie czapy, w których bracia występują są ozdobą tradycyjnych historyczno-obyczajowych obrzędów oraz uroczystości państwowych i religijnych.
Na podstawie książki „Kraków i jego Bractwo Kurkowe” Grażyny Lichończak-Nurek i Mariana Satały artykuł ten opracował Antoni Rosiek
