Wyroki, postanowienia i orzeczenia sądów w Polsce muszą być prawomocne, aby były skuteczne. Prawomocność na dokumentach krajowych stwierdza się odpowiednim stemplem lub nadrukiem. W Polsce to rutynowa czynność, która w Stanach może okazać się problematyczna.
Rozstrzygnięcie sądu staje się prawomocne w chwili upłynięcia terminu na wniesienie środka odwoławczego. Jeśli żadna ze stron nie podważyła decyzji sądu w przewidzianym terminie, na orzeczeniu sąd zamieszcza stwierdzenie o treści „Postanowienie jest prawomocne od dnia 01.02.2024 r.” Oznacza to, że rozstrzygnięcia sądów mają zawsze dwie istotne daty: datę wydania oraz datę prawomocności. W Stanach Zjednoczonych nie ma takiej praktyki. Generalnie, postanowienia sądu obowiązują w dniu ich wydania. Z tego powodu, w przypadku, kiedy chcemy uznać zagraniczne orzeczenie w Polsce i jednym z wymogów jest stwierdzenie jego prawomocności, nie wiemy jak sobie z tym poradzić. Poniżej przedstawiam kilka rozwiązań i dokumentów, jakie najczęściej trafiają do naszego biura do tłumaczenia jako „stwierdzenia prawomocności”, ale nie spełniają one kryteriów rzeczywistego stwierdzenia prawomocności, w rozumieniu polskich przepisów.
Najczęściej uznajemy orzeczenia w sprawach rozwodowych, o przysposobienie (adopcję), ustanowienie opiekuna dla osoby niepełnosprawnej oraz spadkowe.
Pierwszy kłopot może być czysto językowy: jak „prawomocność” nazwać po angielsku i jak wytłumaczyć pracownikowi w sekretariacie sądu, co tak naprawdę chcemy? Na poświadczenie prawomocności najczęściej mówi się „Certificate of No Appeal”, ale w różnych stanach i sądach powiatowych, dokument ten może być znany pod inną nazwą. Urzędy z małą ilością cudzoziemców, które nie mają doświadczenia z systemami sądownictwa w krajach obcych mogą po prostu nie wiedzieć, o jakie zaświadczenie chodzi. Jeśli sąd nam nie może nam pomóc, wiele osób zwraca się do adwokata, który np. przeprowadzał nam rozwód. Pismo uzyskane z kancelarii nie spełnia jednak wymogu stwierdzenia prawomocności przez sąd, więc nie zostanie ono przyjęte przez polski sąd lub urząd.
Życzliwy pracownik sądu, który chce nam pomóc często oferuje wydruk wykazu czynności w sprawie, według którego możemy wydedukować, że dane postępowanie zostało zakończone. Czynności te mogą obejmować złożenie pozwu, daty doręczeń pozwu i innych pism stronie przeciwnej, wnioski i odpowiedzi składane w sprawie, zarządzenia i postanowienia sędziego. Wykaz tego typu nie stanowi jednak stwierdzenia prawomocności w rozumieniu polskich przepisów i jest bezużyteczny. Zdarza się, że nasze wyjaśnienia mówią o dokumencie umożliwiającym przyjęcie zagranicznego orzeczenia w kraju obcym, co jest zbliżone do funkcji, jaką pełni klauzula Apostil. Należy jednak odróżnić ten dokument, wydawany przez Sekretarza Stanu od dokumentu wydawanego przez sąd, który orzekał w danej sprawie.
W teczce akt rozwodowych w Illinois można również znaleźć dokument o nazwie „Certificate of Dissolution of Marriage”. Jest to druk sądowy wypełniany w ramach postępowania rozwodowego, który powiadamia główny urząd stanowy o rozwiązaniu małżeństwa. Dokument ten stwierdza, że wydano wyrok rozwodowy, ale nie że jest on prawomocny. Na podobnej zasadzie Oddział Danych Osobowych Stanowego Wydziału Zdrowia Publicznego w Illinois (Illinois Department of Public Health, Division of Vital Records) wydaje zaświadczenie weryfikujące ustanie małżeństwa zawartego i rozwiedzionego w Illinois, ale nie stanowi on poświadczenia prawomocności.
Dokumenty do uznania zagranicznego orzeczenia powinny zawierać decyzję sądu (wyrok, postanowienie), poświadczoną za zgodność z oryginałem oraz osobny dokument, wydany przez ten sam sąd, stwierdzający, że dane rozstrzygnięcie jest prawomocne. Najczęściej jest to wydawane w formie odrębnego dokumentu, który stwierdza, że kierownik lub pracownik sądu przeszukał akta i stwierdził, że w danej sprawie nie złożono odwołania w terminie, jaki przewiduje na to prawo, w związku z tym wydana decyzja jest prawomocna od daty jej ogłoszenia. Warto również pamiętać, że każdy stan i powiat ma prawo uregulować sobie wydawanie poświadczeń na swój sposób i może nieufnie podchodzić do naszej prośby o wydanie niestandardowego dokumentu. Zależnie od przepisów obowiązujących w danym stanie „ostateczność” orzeczenia może być również stwierdzona w tekście decyzji sądu, np. w nazwie dokumentu: „Final Judgment”, „Absolute Decree”.
Poświadczenie prawomocności stanowi jeden z dokumentów, który ilustruje różnice w systemach prawnych pomiędzy krajami. Uzyskując ten dokument należy uzbroić się w cierpliwość, ponieważ dla wielu urzędników w sądach stanowych nie jest to zaświadczenie wydawane rutynowo.
Katarzyna Jankowska
od 2007 roku prowadzi Biuro Tłumaczeń PLUS, LLC w Addison, IL, pomagając Polonii w tłumaczeniach i sprawach urzędowych, szczególnie dotyczących polskiego obywatelstwa.
W Polsce tłumacz przysięgły wpisany na listę Ministra Sprawiedliwości i członek Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych (TEPIS), w USA tłumacz certyfikowany przez American Translators Association (ATA) oraz tłumacz sądowy (Administrative Office of Illinois Courts Registry No. 1007). Z wykształcenia magister Filologii Angielskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, absolwentka Wydziału Prawa EWSPA w Warszawie, Wydziału Administracji Publicznej na Roosevelt University w Chicago, gdzie także ukończyła Paralegal Studies Program. Mieszka w okolicach Chicago od 1995 roku.
