Kalejdoskop
Deklaracja Niepodległości to jeden z najważniejszych dokumentów w historii Stanów Zjednoczonych. Tekst został opracowany i zatwierdzony w Filadelfii w 1776 roku, a jego głównym autorem był Thomas Jefferson. W tekście deklaracji ogłasza się, iż trzynaście brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej zrywa z brytyjską monarchią i tworzy nowe, niezależne państwo…
Dokument Masona
Kiedy Jefferson przystępował do pisania Deklaracji Niepodległości, nie zaczynał od zera. Opierał się w znacznej mierze na zatwierdzonej nieco wcześniej Deklaracji Praw Wirginii, której autorem był George Mason. Mason naszkicował swoje wezwanie do niepodległości Ameryki od Wielkiej Brytanii, które rozpoczynało się od słów: „Wszyscy ludzie rodzą się jednakowo wolni i niezależni, i mają pewne wrodzone prawa naturalne, wśród których znajdują się prawo do życia i wolności, prawo do nabywania i posiadania własności oraz dążenia do szczęścia i bezpieczeństwa”.
Fraza ta w znacznym stopniu zbieżna jest z początkiem późniejszej Deklaracji Niepodległości autorstwa Jeffersona. W sumie, prócz Jeffersona, współautorami ostatecznego tekstu deklaracji zatwierdzonej w Filadelfii byli: Benjamin Franklin, John Adams, Robert R. Livingstone i Roger Sherman. Dokument został zatwierdzony 4 lipca 1776 roku przez 56 delegatów na tzw. Drugi Kongres Kontynentalny, który pełnił de facto rolę pierwszego rządu przyszłych Stanów Zjednoczonych.
Kolonia Wirginii była jedną z pierwszych, która postanowiła zerwać z dominacją korony brytyjskiej, a Mason aktywnie działał na rzecz opracowania odpowiednich dokumentów. Chodziło nie tylko o Deklarację Praw Wirginii, ale również kolonialną konstytucję. Mimo wielu sporów i konfliktów dotyczących między innymi kwestii niewolnictwa – Mason sam posiadał ponad stu niewolników – udało się ostatecznie uzgodnić i zatwierdzić odpowiednie teksty.
W opisie katalogu bibliotecznego stwierdza się, że ważny dokument z Wirginii został też wykorzystany przez Jamesa Madisona przy sporządzaniu Karty Praw z 1789 roku oraz markiza de Lafayette przy redagowaniu francuskiej Deklaracji Praw Człowieka. Dokument Masona jest dziś przechowywany w Bibliotece Kongresu, gdzie przez ostatnie miesiące analizował go doktor Ian Christie-Miller, były pracownik naukowy University of London. Jego badania doprowadziły do zaskakującego odkrycia. Okazuje się, że arkusz papieru, na którym Mason napisał swoje dzieło, posiada znak wodny przedstawiający koronę Hanoweru i godło króla Jerzego III, za panowania którego kolonie amerykańskie zostały utracone.
Christie-Miller dokonał swojego odkrycia podczas zbierania materiałów do przyszłej książki. Po ustaleniu, że na amerykańskim dokumencie niepodległościowym znajduje się brytyjski znak wodny, zareagował tak: „To ironia losu, że papier z herbem króla został wykorzystany przez George’a Masona w jego pierwszym projekcie deklaracji, która miała doprowadzić do obalenia władzy angielskiej w koloniach amerykańskich. Najwyraźniej nie miał wyrzutów sumienia, używając papieru z królewskimi insygniami”.
Historyczna zagadka
Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych doprowadziła do tego, że trzynaście amerykańskich kolonii odrzuciło brytyjskie rządy i ustanowiło suwerenne Stany Zjednoczone Ameryki. Brytyjskie próby nałożenia niepopularnych podatków przyczyniły się do wzrostu napięć między Koroną i kolonistami, którzy ostatecznie zdecydowali się na zbrojny bunt. Król sprzeciwiał się ich staraniom, choć sam nie był bezpośrednio odpowiedzialny za politykę wobec Ameryki i nie miał nic wspólnego z uchwaleniem w 1765 roku prawa zwanego ustawą stemplową.
Ustawa ta, znana również jako ustawa o obowiązkach w koloniach amerykańskich, nałożyła podatek bezpośredni na kolonie brytyjskie w Ameryce i wymagała, by wszelkie materiały drukowane w koloniach były produkowane na papierze stemplowym z Londynu, który zawierał wytłoczony znaczek skarbowy i znak wodny. Obejmowało to dokumenty prawne, czasopisma, karty do gry, gazety i wiele innych rodzajów papieru używanego w koloniach, za który trzeba było płacić w walucie brytyjskiej, a nie w kolonialnych pieniądzach papierowych.
Oczywiście ustawa stemplowa nie była ani jedyną, ani też najważniejszą kością niezgody między koroną brytyjską i kolonistami, ale odbierana była jako szczególnie bolesna i upokarzająca dla kolonistów decyzja brytyjskiej Izby Gmin. Koloniści uważali, że byli zmuszani do płacenia podatków, mimo że sami mieli niewiele do powiedzenia, jeśli chodzi o podejmowane w Londynie decyzje.
Celem podatku stemplowego było opłacenie brytyjskich oddziałów wojskowych stacjonujących w koloniach amerykańskich po wojnie francusko-indyjskiej. Jednak koloniści od początku twierdzili, że nigdy nie obawiali się francuskiej inwazji i utrzymywali, że zapłacili już swoją część wydatków na wojnę. Sugerowali też, że w rzeczywistości była to kwestia patronatu nad brytyjskimi oficerami, którzy za pieniądze kolonistów mieli mieć zapewnione odpowiednie wynagrodzenie.
Ustawa stemplowa była bardzo niepopularna wśród kolonistów. Większość uważała, że opodatkowanie ich bez ich zgody – zgody, której mogły udzielić jedynie legislatury kolonialne – stanowiło naruszenie ich praw jako Anglików. Zgromadzenia kolonialne wysyłały więc petycje i protesty, które jednak pozostawały bez echa, co tylko dodatkowo irytowało kolonistów.
Możliwe jest to, iż Mason napisał Deklarację Praw Wirginii na zatwierdzonym przez Brytyjczyków papierze, ponieważ chciał pokazać, iż był to dokument pozostający w zgodzie z brytyjskim prawem. Doktor Peter Thompson, profesor historii Ameryki w Oxford University, powiedział: „Być może tekst musiał być zgodny z ustawą stemplową, co tylko pogłębia ironię losu, a być może Mason w ogóle się tym nie przejmował i wziął pierwszy z brzegu arkusz papieru, który był pod ręką. Zastanawiam się jednak, czy gdyby Mason miał wybór i istniał jakiś alternatywny papier, nadal wybrałby papier stemplowany, by podkreślić przestrzeganie prawa, z którym się nie zgadzał”. Motywy, jakimi kierował się Mason przy wyborze papieru, na którym nakreślił swój historyczny dokument, pozostaną na zawsze nieznane.
Andrzej Heyduk
